تحریف در تورات

يهوديت

آيا تورات تحريف شده است؟

يهوديان در مواجهه با اتهام مسلمين مبنى بر تحريف تورات مى گويند كه عليرغم دوران هاى آشفته تاريخى قوم يهود كه در بسيارى از نقاط دنيا به صورت اقليت هاى بدون انسجام پراكنده شده بودند، در صورت تحريف تورات مى بايست نمونه هاى متفاوت از تورات وجود داشته باشد، همان طور كه انجيل هاى متفاوت وجود دارند، در حالى كه تورات يك نمونه بيشتر ندارد. نظر شما چيست؟

تحريف تورات از نظر تاريخى و علمى قطعى است، بر اين مسئله دلايل بسيارى وجود دارد. برخى از آنها در لابلاى مطالب مرتبط به تحريف متون مقدس مسيحيت از نظر خواهد گذشت، زيرا عهد عتيق مسيحيان همان كتاب مقدس يهوديان است كه مشتمل بر تورات نيز مى باشد.

افزون بر آن دلايل مستقلى بر تحريف يا بشرى بودن تورات كنونى وجود دارد كه برخى از آنها از قرار زير مى باشد:

يك. وفات و دفن موسى

در باب 34 سفر تثنيه و نيز باب 36 سفر پيدايش شرح وفات و دفن حضرت موسى آمده است، معلوم مى شود اين مطالب پس از رحلت حضرت موسى (علیه السلام)  به تورات اضافه شده است.

دو. اختلاف در نسخه هاى تورات

در ميان فرقه هاى مختلف يهودى تفاوت هايى در رابطه با تورات وجود دارد. در مَثَل فرقه سامرى تنها پنج سفر تورات را مى پذيرد و 34 كتاب ديگر عهد عتيق را رد مى كند. همچنين سامريان نسخه ويژه اى از كتاب يوشع دارند كه با كتاب يوشع رايج تفاوت دارد. تورات ايشان نيز با تورات رايج اندكى اختلاف دارد.1

سه. اشكالات ابن عزراء

برخى از عالمان، مفسران و انديشمندان از قدماى يهود مانند ابراهيم بن عزراء(1164-1089م)، انتساب تورات موجود به حضرت موسى (علیه السلام)  را قبول نداشته و ادله اى رمزگونه براى اين سخن آورده است. او در كتاب خود، تفسير سفر تثنيه، شش دليل به صورت رمز آورده و «باروخ اسپينوزا» (1677-1632م) سعى كرده است كه رمزهاى ابن عزراء را بگشايد.

او از آنها استفاده مى كند كه در درون خود تورات، شواهد متعددى وجود دارد كه نويسنده تورات حضرت موسى (علیه السلام)  نيست، و شخص ديگرى قرن ها بعد آن را نگاشته است. سخنان ابن عزراء در تفسيرش بر

«سفر تثنيه» به شرح ذيل است:
«آن طرف اردن، و… اگر چنان باشد كه رمز دوازده را بدانى… علاوه موسى تورات را نوشته… در آن وقت، كنعانيان در آن زمين بودند… در كوه خدا، به او وحى مى شود. سپس تخت خواب او تخت آهنين او را نظاره كن. بنابراين، تو اين حقيقت را خواهى دانست».

ابن عزراء در اين چند كلمه، به صورت رمزوار اشاره مى كند كه نويسنده اسفار پنچ گانه (تورات) موسى (علیه السلام)  نبوده، بلكه شخص ديگرى بوده كه مدت هاى طولانى پس از موسى (علیه السلام)  مى زيسته است. به علاوه، كتابى كه موسى (علیه السلام)  نوشته، با كتاب هاى باقيمانده تفاوت دارد.2

اسپينوزا شش رمز ابن عزراء را چنين مى گشايد:

1-3. «آن طرف اردن» اشاره است به سفر «تثنيه»، 1:1 كه در آن آمده است: «اين سخنانى كه موسى به آن طرف اردن در بيابان عربه… با تمامى اسرائيل گفت».

از اين جمله بر مى آيد كه نويسنده آن از رود اردن عبور كرده است، ولى حضرت موسى (علیه السلام)  از رود اردن عبور نكرد. در همين سفر از قول موسى (علیه السلام)  آمده است:
«خداوند به من گفته است كه از اين اردن عبور نخواهى كرد3.

2-3. «اگر چنان باشد كه رمز دوازده را بدانى»: در سفر «تثنيه»، 27:1، حضرت موسى (علیه السلام)  به بنى اسرائيل دستور مى دهد كه وقتى از رود اردن عبور كرديد، مذبحى بسازيد و تمامى كتاب شريعت را روى سنگ هايى نوشته، اطراف آن بگذاريد.

در «صحيفه يوشع» ،32-30:8 آمده است كه يوشع (علیه السلام)  به وصيت موسى (علیه السلام)  عمل كرد و مذبحى از سنگ هاى نتراشيده بنا كرد و بر آنها تمامى تورات حضرت موسى (علیه السلام)  را نوشت.

ربيان يهود گفته اند: تعداد اين سنگ ها دوازده عدد بوده است. حال آيا ممكن است تورات را با اين حجم بر روى دوازده سنگ نوشت؟ پس تورات موسى (علیه السلام)  بسيار كوچك تر از كتاب موجود بوده است.

3-3. «علاوه موسى تورات را نوشته»: در سفر «تثنيه» 31:9 آمده است و موسى (علیه السلام)  اين تورات را نوشته. اين عبارت نمى تواند نوشته خود حضرت موسى (علیه السلام)  باشد، بلكه بايد ديگرى آن را نوشته باشد.

4-3. «در آن وقت كنعانيان در آن زمين بودند»: در سفر «پيدايش»، باب دوازدهم، سخن از مهاجرت حضرت ابراهيم (علیه السلام)  به كنعان است و مى گويد: «در آن وقت، كنعانيان در آن زمين بودند».

از اين عبارت بر مى آيد كه نويسنده زمانى اين عبارت را نوشته كه كنعانيان ديگر در آن زمين نبوده اند و چون سرزمين كنعان پس از حضرت موسى (علیه السلام)  فتح شد و بقاياى اقوام آن سرزمين تا زمان داود و سليمان (علیه السلام)  در آنجا بودند، پس موسى (علیه السلام)  نمى تواند نويسنده اين فقره باشد.

5-3. «در كوه خدا به او وحى مى شود»: در سفر «پيدايش»، 22:14، كوه اوريا، كه بر آن ماجراى ذبح فرزند توسط حضرت ابراهيم (علیه السلام) رخ داد «كوه خدا» ناميده شده است.

اين در حالى است كه حضرت موسى (علیه السلام)  وعده اين نامگذارى را مى دهد و پس از ساخته شدن معبد در زمان سليمان (علیه السلام)  اين مكان «كوه خدا» ناميده مى شود. پس حضرت موسى (علیه السلام)  نمى تواند اين فقره را نوشته باشد.

6-3. «سپس تخت خواب او، تخت آهنين او را نظاره كن»: در سفر «تثنيه»، 3:11 آمده است:

«زيرا كه عوج ملك باشان از بقيه رفائيان تنها باقى مانده بود. اينك تخت خواب او تخت آهنين است. آيا آن در رَبَت بنى عمّون نيست و طولش نه ذراع و عرضش چهار ذراع بر حسب ذراع آدمى است؟
اين در حالى است كه حضرت داود (علیه السلام)  به شهر «ربه» غلبه كرد و اين تخت را كشف كرد4 و اين قرن ها پس از موسى بود.

چهار. اشكالات اسپينوزا

اسپينوزا پس از باز كردن رموز ابن عزراء مى گويد: موارد مهم ترى در تورات وجود دارند كه ابن عزراء به آنها توجه نكرده است:

1-4. در موارد متعددى، در تورات از موسى (علیه السلام)  به صورت سوم شخص سخن گفته شده و افزون بر آن به جزئيات زندگى او پرداخته شده است مثل:

«موسى با خدا سخن گفت» (خروج، 33:9)؛ «موسى مردى بسيار حليم بود، بيشتر از جميع مردمانى كه بر روى زمين اند» (اعداد، 12:2)؛ «موسى؛ مرد خدا… (تثنيه، 33:1)؛ (پس موسى، بنده خداوند، در آنجا به زمين موآب بر حسب قول خداوند، رحلت نمود»5. «پيامبرى مثل موسى تا به حال در اسرائيل برنخاسته است» كه خداوند او را رو به رو شناخته باشد»6.

2-4. در باب آخر سفر «تثنيه»، وفات و دفن حضرت موسى (علیه السلام)  و عزادارى بنى اسرائيل براى او همراه با جملاتى از قبيل «پيامبرى مثل موسى تا به حال در اسرائيل برنخاسته» و «احدى قبر او را تا امروز ندانسته است» نقل شده است.

3-4. برخى از نام ها در تورات آمده اند كه مدت ها، پس از حضرت موسى (علیه السلام)  از آنها استفاده شده است. براى مثال، در سفر «پيدايش»، 14:14 آمده است كه «ابراهيم دشمنان خود را تا «دان» تعقيب كرد»، در حالى كه مدت ها پس از مرگ يوشع (علیه السلام)  و در زمان داوران، نام «دان» بر اين شهر نهاده شد: «و شهر را به اسم پدر خود، كه براى اسرائيل زاييده شد، «دان» ناميد؛ اما اسم شهر قبل از آن «لارش» بود»7.

4-4. برخى از ماجراها در تورات آمده اند كه تا پس از وفات حضرت موسى (علیه السلام)  ادامه داشته اند.

در سفر «خروج»، 6:35 آمده است: «و بنى اسرائيل مدت چهل سال منّ مى خوردند تا به زمين آباد رسيدند؛ يعنى تا به سر حد كنعان داخل شدند، خوراك ايشان منّ بود». و «و بنى اسرائيل در زمان يوشع بن نون (علیه السلام)  وارد كنعان شدند»8.

همچنين در سفر «پيدايش»9، آمده است: «اينانند پادشاهانى كه در زمين ادوم سلطنت كردند، قبل از آنكه پادشاهى بر بنى اسرائيل سلطنت كند»10.

5-4. با وضوح تمام از آنچه ذكر خواهد شد، به دست مى آيد كه موسى نويسنده اسفار پنجگانه نيست، زيرا پس از عبارت سفر تثنيه كه «موسى اين تورات را نوشت»

مورخ مى افزايد: «موسى آن را به احبار داد و از آنان خواست در اوقات معلومى آن را براى تمامى مردم قرائت كنند». اين عبارت نشان مى دهد كه تورات مى بايست حجمى خيلى كمتر از اسفار پنج گانه داشته باشد تا آنان بتوانند تمامى آن را در يك مجلس بخوانند، به صورتى كه همه آنان نيز آن را بفهمند»11.

اسپينوزا در پايان نتيجه مى گيرد كه اسفار پنج گانه پس از تبعيد بابلى و به احتمال قوى به دست عزراء نوشته شده اند12.

پنج. نقد تاريخى

با پيدايش جريان نقد تاريخى كتاب مقدس، مطالعات گسترده اى درباره اين كتاب آغاز گشت. نظريه اى كه در اين دوره درباره تورات مطرح شد و به تدريج به صورت امرى مسلم درآمد، نظريه «منابع تورات»است. اسفار پنج گانه تورات از چهار منبع، كه در زمان هاى گوناگون به وجود آمده اند، تركيب شده اند.

اين چهار منبع عبارتند از:
منبع يهوه اى (Jahwist) منبع الوهيمى (Elohist) منبع كاهنى (Pristly) منبع تثنيه اى (Deuteronomy).

در دو منبع نخست، نام خدا به ترتيب، به صورت «يهوه» و «الوهيم» آمده و از همين رو به اين نام ها ناميده شده اند. منبع كاهنى بر احكام كاهنان و معبد متمركز است و منبع تثنيه اى منبع سفر «تثنيه» است.

«نظريه منابع» به حل برخى از مشكلات تورات كمك مى كند. به وسيله اين منابع، معلوم مى شود كه دليل برخى از تكرارها يا تناقضات موجود در اين كتاب چيست. نويسنده اى يهودى برخى از اين موارد را بر شمرده است:

دو بار رانده شدن هاجر (پيدايش، 16 و 21-21:19)؛ دو بار ربوده شدن ساره (پيدايش، 20-12:10 و 20)؛ ثروتمند شدن يعقوب از يك سو با حيله و نيرنگ خود او (پيدايش، 30، 43-25)، و از سوى ديگر، با راهنمايى يك فرشته در خواب (پيدايش، 31:9 و شماره هاى بعد) در يكجا روبين باعث نجات يوسف مى شود به اينكه پيشنهاد مى دهد او را در چاه بيندازند و بعد مديانيان او را از چاه بيرون مى آورند. (پيدايش، 24-37:20 و 30-28) و در جاى ديگر، يهودا او را نجات مى دهد و او را به اسماعيليان فروشند14.13

بر خلاف سفر «پيدايش»، در سه سفر بعدى كه در آنها از سه منبع (يهوه اى، الوهيمى و كاهنى) استفاده شده، تمييز بين دو منبع اول آسان نيست و برخى از مطالب تركيبى هستند. از اين رو، محققان منبع (يهوه اى – الوهيمى) را در نظر گرفته اند. بنابراين در سه سفر «خروج»، «لاويان» و «اعداد»، از چهار منبع استفاده شده است كه منبع چهارم تركيبى از دو منبع اول است.

انديشه هاى دينى دو منبع يهوه اى و الوهيمى متفاوتند. منبع يهوه اى بر ارتباط مستقيم بين خدا و مشايخ تأكيد مى كند، در حالى كه منبع الوهيمى سعى دارد اين نظريه را با در نظر گرفتن يك رؤیا يا يك فرشته به عنوان واسطه تعديل كند. منبع كاهنى با موضوعاتى خاص از قبيل تقدس و مراسم دينى، مانند قربانى ها، نجاست و طهارت، احكام كاهنان، موسم هاى مقدس و مانند اينها سرو كار دارد و برخلاف سه منبع ديگر، چيزى درباره وحى در سينا نمى گويد، بلكه بيشتر بر تجلى خدا در خيمه عبادت متمركز است.

منبع چهارم، يعنى منبع «تثنيه اى» (D)خود يك ساختار نظام مند است كه منبع سفر «تثنيه» است. اين منبع به صورت يك سخنرانى و داعى و به شكل يك زندگى نامه خويش نويس است16.15

از ميان اين چهار منبع، منبع يهوه اى از همه قديمى تر است كه در زمان داود (علیه السلام)  (1015-975 ق.م) و سليمان (علیه السلام)  (975-933 ق.م) نوشته شده است. منبع الوهيمى پس از حضرت سليمان (علیه السلام) و تجزيه كشور به شمال و جنوب در بخش شمالى نوشته شده است. منبع تثنيه اى در «يوشيّا» (640-609 ق.م) نوشته شده است. آخرين منبع به لحاظ تاريخى، منبع كاهنى است كه در دوره اسارت بابلى نوشته شده است.

بنابراين، نويسنده نهايى تورات پس از دوره اسارت بابلى، يعنى پس از سال 538 ق.م از تركيب اين منابع تورات كنونى را به وجود آورده است17.

امروزه حتى بيشتر سنتى هاى يهودى و مسيحى اين را قبول كرده اند كه نويسنده تورات نمى تواند حضرت موسى (علیه السلام)  باشد.

توماس ميشل، كه از فرقه سنت گراى «ژزوئيت» مسيحى است، مى گويد: «تورات پنج قرن قبل از ميلاد و به دست نويسنده اى ناشناس نوشته شده، اما به هر حال، اين عمل با الهام الهى بوده است».

در قديم، مردم معتقد بودند كه موسى تورات را نوشته است، اما مطالعات جديد كتاب مقدس نشان مى دهد كه پاسخ به مسئله اصل و منشأ اسفار تورات از آنچه در ابتدا تصور مى شود، دشوارتر است. تورات در طول نسل ها پديد آمده است؛ در ابتدا روايت هايى وجود داشت كه قوم يهود آنها را به يكديگر منتقل مى كردند.

سپس روايات مذكور در چند مجموعه نوشته شد كه برخى از آنها در باب تاريخ و برخى در باب احكام بود. سرانجام، در قرن پنجم قبل از ميلاد، اين مجموعه ها در يك كتاب گرد آمد. كسانى كه در اين كار طولانى و پيچيده شركت كردند، بسيار بودند و نام اكثريت قاطع آنان را تاريخ فراموش كرده است. به عقيده يهوديان و مسيحيان، الهام الهى در همه مراحل تأليف تورات، همراه و پشتيبان بوده است18.

شش. ناپديدشدن تورات و باز پيدايى آن

از عهد قديم (كتاب دوم تاريخ ايام باب 34) بر مى آيد كه در زمان هايى تورات ناپديده شده و بعدها كسانى مدعى شده اند كه آن را يافته اند.

«يك روز حلقيا، كاهن اعظم، نزد شافان منشى دربار رفت و گفت: «در خانه خداوند كتاب تورات را پيدا كرده ام». سپس كتاب را به شافان نشان داد تا آن را بخواند. وقتى گزارش كار ساختمان خانه خداوند را به پادشاه مى داد در مورد كتابى نيز كه حلقيا، كاهن اعظم در خانه خداوند پيدا كرده بود با او صحبت كرد.

سپس شافان آن را براى پادشاه خواند. وقتى پادشاه كلمات تورات را شنيد، از شدت ناراحتى لباس خود را پاره كرد و به حلقيا، كاهن اعظم، شافان منشى، عسايا (ملتزم پادشاه)، اخيقام (پسر شافان) و عكبور (پسر ميكايا) گفت: «از خداوند بپرسيد كه من و قومم چه بايد بكنيم. بدون شك خداوند از ما خشمگين است، چون اجداد ما مطابق دستورات او كه در اين كتاب نوشته شده است رفتار نكرده اند…».

پادشاه تمام بزرگان يهودا و اورشليم را احضار كرد و همگى، در حالى كه كاهنان و انبياء و مردم يهودا و اورشليم از كوچك تا بزرگ به دنبال آنها مى آمدند، به خانه خداوند رفتند. در آنجا پادشاه تمام دستورات كتاب عهد را كه در خانه خداوند پيدا شده بود، براى آنها خواند.

پادشاه نزد ستونى كه در برابر جمعيت قرار داشت، ايستاد و با خداوند عهد بست كه با دل و جان از دستورات و احكام او پيروى كند و مطابق آنچه كه در آن كتاب نوشته شده است، رفتار نمايد. تمام جماعت نيز قول دادند اين كار را بكنند19.

در جاى ديگرى از عهد قديم آمده است كه پس از تبعيد بابلى بنى اسرائيل، از عزراى كاهن خواستند كه تورات موسى را براى قوم بخواند. عزرا و ديگر كاهنان، كتاب تورات را هر روز براى مردم مى خواندند تا اينكه در روز هفتم، قرائت تورات به پايان رسيد20.

برخى به صورت جدى در اين ترديد كرده اند كه توراتى را كه عزرا خواند همان كتابى باشد كه در زمان يوشيّا خوانده شد:

«آيا آن «كتاب شريعت موسى» چه بوده است؟ اين كتاب درست همان كتاب عهد، كه يوشيّا پيش از آن بر مردم خوانده بود نيست. چه در كتاب عهد، تصريح شده است كه آن را در مدت يك روز دو بار بر يهوديان فرو خواندند، در صورتى كه خواندن كتاب ديگر محتاج يك هفته تمام وقت بود21.

 

1. بنگريد : حسين توفيقى، آشنايى با اديان بزرگ، ص 117، قم، طه، سمت، چاپ هفتم، 1384.

2. بنگريد :

الف. باروخ اسپينوزا، مصنف واقعى اسفار پنجگانه، ترجمه : عليرضا آل بويه، فصلنامه هفت آسمان، ش 1، بهار 1378 (اين مقاله ترجمه اى است از فصل هشتم كتاب :

The Chief Works Of Spinooza; A Theo Logico – Political Treatise and A Political Treatise, Transloted From The Latin With An Introductionby R.H.M. Francesco Cordasco.

ب. عبدالرحيم سليم بن اردستانى، كتاب مقدس، صص 56 – 67، قم : آيت عشق، دوم، 1385.

3. تثنيه، 31 :2.

4. كتاب دوم سموئيل، 29-12 :28.

5. تثنيه، 33 :1.

6. تثنيه، 36 :10.

7. داوران، 18 :29.

8. يوشع، 5 :12.

9. 36 :31.

10. همان، ص95-94.

11. همان، ص97-95.

12. همان، ص101.

13. پيدايش، 37 : 25 – 28.

14. Cjrt, Contemporary Jewish Religious Thougt Ed. Arthur A. Cohen and Paul Mendes – Flohr, New York, 1987. P.36.

15. ibid, p.36-37; EB, V.14, p.922; ER.ME, V.14, p.557-558.

16. Ibid P.36 – 37; Eb, The New Encyclopedia Britanica, Emcyclopedia Britanica Inc, 15 Thed USA, 1995, v. 14, PP.557 – 558.

17. الخورى بولس الفعالى، المدخل الى الكتاب المقدس، ج2، ص 16 – 39.

18. توماس ميشل، كلام مسيحى، ترجمه حسين توفيقى، ص32.

19. كتاب دوم پادشاهان، 23 :4-22 :8.

20. كتاب نحميا، باب هشتم.

21. ويل دورانت، تاريخ تمدن، ج1، ص382. به نقل از : عبدالرحيم سليمانى اردستانى، كتاب مقدس، صص67-56؛ قم : آيت عشق، چاپ دوم تا 1385.

 

منبع : هدانا برگرفته از ادیان و مذاهب

ویژه نامه دین پژوهی (ادیان و مذاهب)