اعمال و دعاهای شب بیست و هفتم ماه رمضان
غسل کردن در شب بیست و هفتم رمضان (اقبال الاعمال)
الجزء الأول؛ أبواب أحكام شهر رمضان؛ الباب الحادي و الثلاثون فيما نذكره مما يختص بالليلة السابعة و العشرين من شهر رمضان
جلد اول، باب های احکام ماه رمضان؛ باب سی و یکم اعمال و دعاهای وارد شده در شب بیست و هفتم ماه، ابتدا غسل این شب:
فمن ذلك الغسل المشار إليه في كل ليلة من العشر الأواخر و قد قدمنا رواية بذلك في ليلة إحدى و عشرين و من ذلك تعيين الرواية بفضل الغسل ليلة سبع و عشرين منه و ليلة تسع و عشرين
غسل، كه در تمام شبهاى دههى آخر ماه رمضان مستحب است و ما بدان اشاره كرده و روايت مربوط به آن را در اعمال شب بيست و يكم نقل كرديم، اما روايت مربوط به فضيلت غسل در خصوص شب بيست و هفتم و بيست و نهم اين است
رَوَيْنَاهُ بِإِسْنَادِنَا إِلَى حَنَانِ بْنِ سَدِيرٍ مِنْ كِتَابِ النَّهْدِيِّ عَنِ ابْنِ أَبِي يَعْفُورٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ
كه در كتاب «نهدى» آمده است: «ابن ابى يعفور» مىگويد:
سَأَلْتُهُ عَنِ الْغُسْلِ فِي شَهْرِ رَمَضَانَ فَقَالَ اغْتَسِلْ فِي لَيْلَةِ تِسْعَ عَشْرَةَ وَ إِحْدَى وَ عِشْرِينَ وَ ثَلَاثٍ وَ عِشْرِينَ وَ سَبْعٍ وَ عِشْرِينَ وَ تِسْعٍ وَ عِشْرِينَ
از امام صادق -عليه السّلام-دربارهى غسل كردن در ماه رمضان پرسيدم. فرمود: «در شب نوزدهم و بيست و يكم و بيست و سوّم و بيست و هفتم و بيست و نهم غسل كن.»
و من ذلك صلاة ثلاثين ركعة و أدعيتها ثمان منها بين العشاءين و اثنتان و عشرون بعد عشاء الآخرة و قد تقدم وصف هذه الثلاثين ركعة و أدعيتها عشرون منها في أول ليلة من الشهر و عشر ركعات من جملة صلاة ليلة تسع عشرة
سى ركعت نماز نافله با دعاهاى آن، كه هشت ركعت از آن بين نمازهاى مغرب و عشا و بیست و دو ركعت بعد از نماز عشا خوانده مىشود. نحوهى انجام اين سی ركعت و دعاهاى آن گذشت؛ بیست ركعت در ضمن اعمال شب اوّل و ده ركعت در ضمن نمازهاى نافلهى شب نوزدهم.
دعای شب بيست و هفتم رمضان براساس كتابهاى كهن راويان اماميّه
الجزء الأول؛ أبواب أحكام شهر رمضان؛ الباب الحادي و الثلاثون فيما نذكره مما يختص بالليلة السابعة و العشرين من شهر رمضان
جلد اول، باب های احکام ماه رمضان؛ باب سی و یکم اعمال و دعاهای وارد شده در شب بیست و هفتم ماه، (اولین دعای مخصوص شب بیست و هفتم رمضان):
وَ مِنْ ذَلِكَ دُعَاءٌ وَجَدْنَاهُ فِي كُتُبِ أَصْحَابِنَا الْعَتِيقَةِ وَ هُوَ دُعَاءُ لَيْلَةِ سَبْعٍ وَ عِشْرِينَ مِنْهُ
دعاى مخصوص شب بيست و هفتم براساس كتابهاى كهن راويان اماميّه-رحمهم اللّه-
الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي خَلَقَ بَدَائِعَهُ بِقُدْرَتِهِ وَ مَلَكَ الْأُمُورَ بِعِزَّتِهِ وَ عَدَلَ فَلَا يَجُورُ وَ أَنْصَفَ فَلَا يَحِيفُ
ستايش خدا را كه به قدرت خويش پديدههاى نو و شگفت را آفريد و به عزّت خود امور را در اختيار خود گرفت و دادگرى نمود و ستم روا نداشت و انصاف ورزيد و بيداد ننمود.
وَ كَيْفَ يَجُورُ وَ يَحِيفُ عَلَى مَنْ سَمَّاهُ بِالضَّعْفِ وَ قَرَعَهُ بِالْفَقْرِ وَ نَبَّهَهُ عَلَى الْغِنَاءِ [الْغِنَى] الْأَكْبَرِ مِنْ رِضْوَانِهِ
چگونه ستم و بيداد روا مىدارد به كسى كه نام ناتوانى و نشان نيازمندى بر او نهاده و بر بزرگترين بىنيازى از خشنودىاش آگاهانيده
وَ دَعَاهُ إِلَى الْحَظِّ الْأَوْفَرِ مِنْ غُفْرَانِهِ وَ أَشْرَعَ لَهُ إِلَى ذَلِكَ السَّبِيلَ وَ أَمَرَهُ أَنْ يَلِجَهَا بِصَالِحِ الْعَمَلِ
و بهسوى بيشترين بهره از آمرزشش فراخوانده و راه رسيدن به آن را براى او هموار كرده و دستور داده است كه با عمل شايسته در آن رهسپار گردد؟ !
لَمْ يُتَّهَمْ بِالشَّقْوَةِ مَنْ أَمَرَ بِالرَّحْمَةِ وَ بِالْجَوْرِ عَلَى الْعَبِيدِ بَلْ أَوْجَبَ الْعِقَابَ عَلَى فَاسِقِهِمْ وَ الثَّوَابَ لِمَنْ نَهَاهُمْ
هرگز به بدبخت كردن متّهم نمىگردد كسى كه به رحمت فرمان داده و وعدهى كيفر در برابر ستم بر بندگان داده، بلكه گناهكاران را مستوجب كيفر و [كسانى را كه گناهكاران را از گناه بازمىدارند]مستحقّ پاداش دانسته است،
مَنْ هُوَ أَشْفَقُ عَلَيْهِمْ مِنْ أُمِّ الْفُرُوخِ عَلَى فَرْخِهَا تَعَالَى اللَّهُ عَمَّا يَقُولُ الظَّالِمُونَ عُلُوّاً كَبِيراً
خدايى كه از مهربانى مادر به جوجههايش، مهربانتر است، بسيار بلندپايه باد خداوند از آنچه ستمگران دربارهى او مىگويند.
سُبْحَانَ مَنْ صَوَّمَنِي عَنِ الطَّعَامِ وَ الشَّرَابِ وَ مَنْ فَرَقُهُ بِمَا يُوَرِّطُنِي فِي أَلِيمِ الْعَذَابِ
پاكا خدايى كه دستور روزهدارى از خوراكى و نوشيدنى به من داد و از افتادن در باتلاق عذاب دردناك بيم داد
فيخلصني [يُخَلِّصُنِي] مِنَ الْعِقَابِ بِصِيَامٍ واجب [أَوْجَبَ] لِيَ الثَّوَابَ بِصِيَامٍ لَهُ
تا به واسطهى روزهاى كه پاداش او را در پى داشت، از كيفر خود رهايى دهد.
الْحَمْدُ لِلَّهِ عَلَى أَنْ هَدَانِي وَ عَافَانِي وَ كَفَانِي كَمَا يَسْتَحِقُّ الْجَوَادُ الْكَرِيمُ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ
ستايش خدا را كه مرا هدايت نمود و عافيت بخشيد و كفايت نمود، همان گونه كه بخشندهى بزرگوار شايستهى آن است، اى مهربانترين مهربانان،
[وَ صَلَّى اللَّهُ] صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ عَلَى أَهْلِ بَيْتِهِ الطَّيِّبِينَ الطَّاهِرِينَ وَ سَلِّمْ تَسْلِيماً كَثِيراً
بر حضرت محمّد و خاندان پاك و پاكيزهى او درود و سلام ويژه و فراوان بفرست.
دعای شب بیست و هفتم رمضان به نقل از محمد بن ابی قره
الجزء الأول؛ أبواب أحكام شهر رمضان؛ الباب الحادي و الثلاثون فيما نذكره مما يختص بالليلة السابعة و العشرين من شهر رمضان
جلد اول، باب های احکام ماه رمضان؛ باب سی و یکم اعمال و دعاهای وارد شده در شب بیست و هفتم ماه، (دومین دعای مخصوص شب بیست و هفتم رمضان):
وَ مِنْ ذَلِكَ مَا يَخْتَصُّ بِهَذِهِ اللَّيْلَةِ مِنَ الدُّعَاءِ بِرِوَايَةِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِي قُرَّةَ رَحِمَهُ اللَّهُ وَ هُوَ دُعَاءُ لَيْلَةِ سَبْعٍ وَ عِشْرِينَ
دعاى مخصوص اين شب به نقل از كتاب «محمّد بن ابى قرّه» -رحمه اللّه-
يَا مَادَّ الظِّلِّ وَ لَوْ شِئْتَ جَعَلْتَهُ سَاكِناً ثُمَّ جَعَلْتَ (الشَّمْسَ عَلَيْهِ دَلِيلًا)[1] ثُمَّ قَبَضْتَهُ إِلَيْكَ (قَبْضاً يَسِيراً)[2]
اى كسى كه سايه را گسترانيدى و اگر مىخواستى، مىتوانستى آن را بىحركت قرار دهى، آنگاه آفتاب را بهعنوان راهنماى بر سايه قرار دادى، سپس آن را بهصورت آرام بهسوى خود بازگرفتى،
يَا ذَا الْحَوْلِ وَ الطَّوْلِ وَ الْكِبْرِيَاءِ وَ الْآلَاءِ
اى دگرگونكننده و بخشنده و بزرگمنش و صاحب نعمتها، معبودى جز تو وجود ندارد،
لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ عَالِمَ الْغَيْبِ وَ الشَّهَادَةِ يَا رَحْمَانُ يَا رَحِيمُ
آگاه به نهان و آشكارى، اى رحمتگستر اى مهربان،
وَ يَا لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ يَا مَلِكُ يَا قُدُّوسُ يَا سَلَامُ يَا مُؤْمِنُ يَا مُهَيْمِنُ يَا عَزِيزُ يَا جَبَّارُ يَا مُتَكَبِّرُ
اى خدايى كه معبودى جز تو وجود ندارد، اى پادشاه اى بسيار بىآلايش، اى ايمن اى ايمنىبخش اى نگهبان چيره اى سرفراز اى باشكوه اى متكبر
يَا خَالِقُ يَا بَارِئُ يَا مُصَوِّرُ يَا اللَّهُ يَا اللَّهُ يَا اللَّهُ يَا اللَّهُ يَا اللَّهُ يَا اللَّهُ يَا اللَّهُ
اى آفريننده اى پديدآورنده اى نگارگر، اى خدا اى خدا اى خدا اى خدا اى خدا اى خدا اى خدا،
لَكَ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَى وَ الْأَمْثَالُ الْعُلْيَا وَ الْكِبْرِيَاءُ وَ الْآلَاءُ وَ النَّعْمَاءُ
زيباترين نامها [و كمالات]و برترين اوصاف و بزرگمنشى و عطايا و نعمتها از آن تو است.
أَسْأَلُكَ بِاسْمِكَ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ إِنْ كُنْتَ قَضَيْتَ فِي هَذِهِ اللَّيْلَةِ تَنَزُّلَ الْمَلَائِكَةِ وَ الرُّوحِ مِنْ كُلِّ أَمْرٍ حَكِيمٍ
به نام تو، بسم اللّه الرحمن الرحيم از تو درخواست مىكنم كه اگر بهصورت سرنوشت حتمى مقرّر نمودهاى كه فرشتگان و روح در اين شب همهى امور استوار را فرود آورند،
فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ اجْعَلِ اسْمِي فِي السُّعَدَاءِ وَ رُوحِي مَعَ الشُّهَدَاءِ وَ إِحْسَانِي فِي عِلِّيِّينَ وَ إِسَاءَتِي مَغْفُورَةً
پس بر محمّد و آل محمّد درود فرست و نام مرا در اين شب جزو نيكبختان و روحم را با شهيدان و نيكوكارىام را در علّيّين [بالاترين جاى بهشت]قرار ده و گناهم را بيامرز
وَ أَنْ تَهَبَ لِي يَقِيناً تُبَاشِرُ بِهِ قَلْبِي وَ إِيمَاناً يُذْهِبُ الشَّكَّ [يَذْهَبُ بِالشَّكِ] عَنِّي وَ تُرْضِيَنِي بِمَا قَسَمْتَ لِي
و يقينى به من ارزانى دار كه به واسطهى آن با دلم درآميزى و ايمانى كه شكّ و ترديدم را بزدايد و خشنودى به آنچه نصيبم كردهاى
وَ آتِنِي (فِي الدُّنْيا حَسَنَةً وَ فِي الْآخِرَةِ حَسَنَةً)[3] وَ قِنِي عَذَابَ النَّارِ
و نيكى دنيا و آخرت را به من عطا كن و از عذاب آتش جهنّم نگاه دار
وَ ارْزُقْنِي يَا رَبِّ فِيهَا ذِكْرَكَ وَ شُكْرَكَ وَ الرَّغْبَةَ وَ الْإِنَابَةَ إِلَيْكَ
و-اى پروردگار من- در اين شب، ياد و سپاسگزارى از تو و گرايش و بازگشت [با تمام وجود]به درگاهت
وَ التَّوْبَةَ وَ التَّوْفِيقَ لِمَا وَفَّقْتَ لَهُ شِيعَةَ آلِ مُحَمَّدٍ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ
و توبه و توفيق آنچه را كه شيعيان آل محمّد-سلام بر او و آنان-را بدان موفق كردهاى، روزىام كن، اى مهربانترين مهربانان.
وَ لَا تَفْتِنِّي بِطَلَبِ مَا زَوَيْتَ عَنِّي بِحَوْلِكَ وَ قُوَّتِكَ وَ أَغْنِنِي يَا رَبِّ بِرِزْقٍ مِنْكَ وَاسِعٍ بِحَلَالِكَ عَنْ حَرَامِكَ
و به نيرو و قدرت خود، با جستوجوى آنچه از من بازداشتهاى امتحانم مكن و-اى پروردگار من-با دادن روزى گسترده، مرا به حلال خود از حرام بىنياز گردان
وَ ارْزُقْنِي الْعِفَّةَ فِي بَطْنِي وَ فَرْجِي وَ فَرِّجْ عَنِّي كُلَّ هَمٍّ وَ غَمٍّ وَ لَا تُشْمِتْ بِي عَدُوِّي
و عفّت شكم و عورت را به من روزى كن و همهى دلگيرىها و اندوهها را از من بگشاى و مرا دشمن شاد مكن
وَ وَفِّقْ لِي لَيْلَةَ الْقَدْرِ عَلَى أَفْضَلِ مَا رَآهَا أَحَدٌ وَ وَفِّقْنِي لِمَا وَفَّقْتَ لَهُ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ
و مرا به درك شب قدر بر برترين حالتى كه كسى آن را ديده است، موفق گردان و به آنچه محمّد و آل محمّد
عَلَيْهِ وَ عَلَيْهِمُ السَّلَامُ وَ افْعَلْ بِي كَذَا وَ كَذَا السَّاعَةَ السَّاعَةَ
-سلام بر او و آنان-را بدان موفق نمودهاى، موفق بدار و در همين لحظه همين لحظه انجام ده با من. . .
حَتَّى يَنْقَطِعَ النَّفَس
كلمهى «ألسّاعة» را به اندازهى يك نفس كامل بگو.
[1]) سوره الفرقان، آیه 45 [2]) همان، آیه 46 [3]) سوره البقره، آیه 201
دعای شب بیست و هفتم ماه رمضان به نقل از کفعمی (اقبال الاعمال)
الجزء الأول؛ أبواب أحكام شهر رمضان؛ الباب الحادي و الثلاثون فيما نذكره مما يختص بالليلة السابعة و العشرين من شهر رمضان
جلد اول، باب های احکام ماه رمضان؛ باب سی و یکم اعمال و دعاهای وارد شده در شب بیست و هفتم ماه، (سومین دعای مخصوص شب بیست و هفتم رمضان):
وَ مِمَّا رَوَيْنَاهُ بِإِسْنَادِنَا إِلَى أَبِي مُحَمَّدٍ هَارُونَ بْنِ مُوسَى رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ بِإِسْنَادِهِ إِلَى زَيْدِ بْنِ عَلِيٍّ قَالَ
«زيد بن على» مىگويد:
سَمِعْتُ أَبِي عَلِيَّ بْنَ الْحُسَيْنِ ع لَيْلَةَ سَبْعٍ وَ عِشْرِينَ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ يَقُولُ مِنْ أَوَّلِ اللَّيْلَةِ إِلَى آخِرِهَا
در شب بيست و هفتم ماه رمضان شنيدم كه پدرم حضرت علىّ بن حسين-عليهما السّلام-از اوّل تا آخر شب مىفرمود:
اللَّهُمَّ ارْزُقْنِي التَّجَافِيَ عَنْ دَارِ الْغُرُورِ وَ الْإِنَابَةَ إِلَى دَارِ الْخُلُودِ وَ الِاسْتِعْدَادَ لِلْمَوْتِ قَبْلَ حُلُولِ الْفَوْتِ
خداوندا، دورى گزيدن و كنار كشيدن از سراى فريب و بازگشت به سراى جاودانگى و آمادگى براى مرگ پيش از فوت فرصت را روزىام كن.
زِيَادَةٌ
ادامه دعا (براساس روایت دیگر)
اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ وَ أُقْسِمُ عَلَيْكَ بِكُلِّ اسْمٍ هُوَ لَكَ سَمَّاكَ بِهِ أَحَدٌ مِنْ خَلْقِكَ أَوِ اسْتَأْثَرْتَ بِهِ فِي عِلْمِ الْغَيْبِ عِنْدَكَ
خداوندا، از تو به همهى اسما و كمالات تو كه يكى از آفريدههايت تو را بدان خوانده است، يا در علم غيب براى خود برگزيده [و اندوختهاى]، درخواست نموده و سوگند ياد مىكنم
وَ أَسْأَلُكَ بِاسْمِكَ الْأَعْظَمِ الَّذِي حَقٌّ عَلَيْكَ أَنْ تُجِيبَ مَنْ دَعَاكَ بِهِ أَنْ تُصَلِّيَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ
و نيز به بزرگترين اسم تو كه بر تو است دعاى هركس كه تو را بدان بخواند اجابت كنى، خواهانم كه بر محمد و آل محمد درود فرستى
وَ تَسْعَدَنِيِ فِي هَذِهِ اللَّيْلَةِ سَعَادَةً لَا أَشْقَى بَعْدَهَا أَبَداً يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِين
و در اين شب مرا چنان نيكبخت گردانى كه بعد از آن هرگز بدبخت نگردم، اى مهربانترين مهربانان.
دعای پیامبر (ص) در شب بیست و هفتم رمضان (اقبال الاعمال)
الجزء الأول؛ أبواب أحكام شهر رمضان؛ الباب الحادي و الثلاثون فيما نذكره مما يختص بالليلة السابعة و العشرين من شهر رمضان
جلد اول، باب های احکام ماه رمضان؛ باب سی و یکم اعمال و دعاهای وارد شده در شب بیست و هفتم ماه، (چهارمین دعای مخصوص شب بیست و هفتم رمضان):
دعاء آخر في هذه الليلة مروي عن النبي ص
دعاى ديگر اين شب منقول از پيامبر اكرم-صلّى اللّه عليه و آله و سلّم-
رَبَّنَا آمَنَّا (فَاغْفِرْ لَنا ذُنُوبَنا وَ كَفِّرْ عَنَّا سَيِّئاتِنا وَ تَوَفَّنا مَعَ الْأَبْرارِ
پروردگارا، ايمان آورديم، پس گناهان ما را بيامرز و بدىهايمان را بپوشان و همراه با نيكان بميران.
رَبَّنا وَ آتِنا ما وَعَدْتَنا عَلى رُسُلِكَ وَ لا تُخْزِنا يَوْمَ الْقِيامَةِ إِنَّكَ لا تُخْلِفُ الْمِيعادَ)[1]
پروردگارا، آنچه را كه به فرستادگانت وعده دادهاى به ما عطا كن و در روز قيامت رسوايمان مكن، به راستى كه تو هرگز خلف وعده نمىكنى.
(رَبَّنا أَمَتَّنَا اثْنَتَيْنِ وَ أَحْيَيْتَنَا اثْنَتَيْنِ فَاعْتَرَفْنا بِذُنُوبِنا فَهَلْ إِلى خُرُوجٍ مِنْ سَبِيلٍ)[2]
پروردگارا، دو بار ما را ميرانده و دو بار زنده گردانيدهاى، به گناهان خود اعتراف مىكنيم، آيا راهى براى بيرون آمدن [از عذاب تو]وجود دارد؟
(رَبَّنَا اصْرِفْ عَنَّا عَذابَ جَهَنَّمَ إِنَّ عَذابَها كانَ غَراماً)[3]
پروردگارا، عذاب جهنم را از ما منصرف گردان، زيرا به راستى عذاب آن زيانبار است.
(رَبَّنا هَبْ لَنا مِنْ أَزْواجِنا وَ ذُرِّيَّاتِنا قُرَّةَ أَعْيُنٍ وَ اجْعَلْنا لِلْمُتَّقِينَ إِماماً)[4]
پروردگارا، همسران و نسل ما را نور چشم ما قرار ده و ما را پيشواى تقواپيشگان بگردان.
(رَبَّنا عَلَيْكَ تَوَكَّلْنا وَ إِلَيْكَ أَنَبْنا وَ إِلَيْكَ الْمَصِيرُ)[5] (رَبَّنا لا تَجْعَلْنا فِتْنَةً لِلَّذِينَ كَفَرُوا)[6]
پروردگارا، بر تو توكّل نموديم و بهسوى تو بازگشتيم و بازگشت [همگان]بهسوى تو است. پروردگارا، ما را گرفتار در دست كافران قرار مده.
رَبَّنَا اغْفِرْ لَنا ذُنُوبَنَا (وَ لِإِخْوانِنَا الَّذِينَ سَبَقُونا بِالْإِيمانِ وَ لا تَجْعَلْ فِي قُلُوبِنا غِلًّا لِلَّذِينَ آمَنُوا رَبَّنا إِنَّكَ رَؤُفٌ رَحِيمٌ)[7]
پروردگارا، ما و برادران ما را كه پيش از ما ايمان آوردهاند، بيامرز و كينه به مؤمنان را در دل ما قرار مده. پروردگارا، به راستى كه تو بسيار مهرورز و مهربان هستى
صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ اسْتُرْ عَلَيَّ ذُنُوبِي وَ عُيُوبِي وَ اغْفِرْ لِي بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدِ إِنَّكَ الرَّءُوفُ الرَّحِيم
[بر محمّد و خاندان او درود فرست و عيبهاى مرا بپوشان و به حق محمد و آل محمد مرا بيامرز، به راستى كه تو بسيار مهرورز و مهربان هستى].
[1]) سوره آل عمران، آیات 193-194 [2]) سوره غافر، آیه 11 [3]) سوره الفرقان، آیه 65 [4]) همان، آیه 74
[5]) سوره الممتحنه، آیه 4 [6]) همان، آیه 5 [7]) سوره الحشر، آیه 10
اهل البیت
