اعمال مخصوص شب ها یا روزهای ماه مبارک رمضان

در مورد اعمالى که مخصوص شب ها یا روزهاى معیّنى از این ماه شریف است، امورى ذکر شده است.

شب اوّل ماه: براى شب اوّل ماه چند عمل ذکر شده است: 
1ـ به سراغ رؤیت هلال برود که بعضى آن را واجب (کفایى) دانسته اند. 
2ـ وقتى هلال را رؤیت کرد، طبق روایتى از امام صادق(علیه السلام) رو به قبله نماید و دست ها را به آسمان بلند کند و خطاب به هلال کند و بگوید:

رَبّـى وَرَبُّـکَ اللهُ رَبُّ الْعـالَمینَ، اَللّـهُمَّ اَهِلَّـهُ عَلَیْنا بِـالاَْمْـنِ وَالاِْیمانِ،
پروردگار من و پروردگار تو خدا پروردگار جهانیان است خدایا این ماه را بر ما نو کن با امنیّت و ایمان
وَالسَّلامَةِ وَالاِْسْلامِ، وَالْمُسارَعَةِ اِلى ما تُحِبُّ وَتَرْضى،
و سلامتى و اسلام و پیشى گرفتن بدانچه تو دوست دارى و خشنود شوى
اَللّـهُمَّ بارِکْ لَنا فى شَهْرِنا هذا، وَارْزُقْنا خَیْرَهُ وَعَوْنَهُ، وَاصْرِفْ عَنّا ضُرَّهُ وَشَرَّهُ، وَبَلائَهُ وَفِتْنَتَهُ.(1)
خدایا برکت ده به ما در این ماه و خیر و خوبى و کمک آن را روزى ما کن و بگردان از ما زیان این ماه و شر و بلا و فتنه اش را.
روایت شده که حضرت رسول(صلى الله علیه وآله) وقتى که هلال ماه رمضان را رؤیت مى کرد، روى شریف را به جانب قبله مى فرمود و مى گفت:

اَللّـهُمَّ اَهِلَّهُ عَلَیْنا بِالاَْمْنِ والاِْیمانِ، وَالسَّلامَةِ وَالاِْسْلامِ، وَالْعافِیَةِ الْمُجَلَّلَةِ،
خدایا این ماه را بر ما نو کن به امنیّت و ایمان و تندرستى و اسلام و عافیت کامل
وَدِفاعِ الاَْسْقامِ، وَالرِّزْقِ الْواسِعِ، وَالْعَوْنِ عَلَى الصَّلاةِ وَالصِّیامِ وَالْقِیامِ، وَتِلاوَةِ الْقُرْآنِ،
و دفاع از دردها و روزى وسیع و کمک بر نماز و روزه و شب زنده دارى و تلاوت قرآن
اَللّـهُمَّ سَلِّمْنا لِشَهْرِ رَمَضانَ، وَتَسَلَّمْهُ مِنّا،
خدایا سالم کن ما را براى ماه رمضان و سالم از ما دریافتش کن
وَسَلِّمْنا فیهِ حَتّى یَنْقَضِىَ عَنّا شَهْرُ رَمَضانَ، وَقَدْ عَفَوْتَ عَنّا، وَغَفَرْتَ لَنا وَرَحِمْتَنا.(2)
و ما را در آن سالم بدار تا بگذرد از ما ماه رمضان و تو از ما گذشته باشى و ما را آمرزیده و مورد مهر خویش قرار داده باشى.
و از حضرت صادق(علیه السلام) نقل شده است که چون رؤیت هلال کردى بگو:

اَللّـهُمَّ قَدْ حَضَرَ شَهْرُ رَمَضانَ، وَقَدِ افْتَرَضْتَ عَلَیْنا صِیامَهُ،
خدایا ماه رمضان آمد و تو واجب کرده اى بر ما روزه این ماه را
وَاَنْزَلْتَ فیهِ الْقُرْآنُ، هُدىً لِلنّاسِ وَبَیِّنات مِنَ الْهُدى وَالْفُرْقانِ،
و فرو فرستادى در آن قرآن را که راهنماى مردم است و حجتهایى از هدایت و تمیز حق و باطل است
اَللّهُمَّ اَعِنّا عَلى صِیامِهِ، وَتَقَبَّلْهُ مِنّا، وَسَلِّمْنا فیهِ، وَسَلِّمْنا مِنْهُ، وَسَلِّمْهُ لَنا فى یُسْر مِنْکَ وَعافِیَة،
خدایا کمک بده ما را بر روزه آن و آن را از ما بپذیر و سالم بدار ما را در این ماه و از این ماه و آن را نیز براى ما سالم گردان در آسانى و تندرستى
اِنَّکَ عَلى کُلِّ شَىْء قَدیرٌ، یا رَحْمنُ یا رَحیمُ.(3)
که براستى تو بر هر چیز قادرى اى بخشاینده اى مهربان.
3ـ «سیّد بن طاووس»(رحمه الله) روایت کرده که روزى حضرت امام زین العابدین(علیه السلام) عبور مى کرد که نظرش به هلال ماه رمضان افتاد، ایستاد و گفت:

اَیُّهَا الْخَلْقُ الْمُطیعُ الدّائِبُ السَّریعُ، اَلْمُتَرَدِّدُ فى مَنازِلِ التَّقْدیرِ، اَلْمُتَصَرِّفُ فى فَلَکِ التَّدْبیرِ،
اى مخلوق فرمانبردار پیوسته (در حرکت) و شتابان و رفت و آمد کننده در منزلهاى معیّن و گردش کننده در مدار تدبیر
امَنْتُ بِمَنْ نَوَّرَ بِکَ الظُّلَمَ، وَاَوْضَحَ بِکَ الْبُهَمَ،
ایمان دارم به آن خدایى که تاریکیها را به تو روشن کرد و راههاى ناپیدا و مبهم را به تو آشکار کرده
وجَعَلَکَ ایَةً مِنْ ایاتِ مُلْکِهِ، وَعَلامَةً مِنْ عَلاماتِ سُلْطانِهِ،
و تو را نشانه اى از نشانه هاى فرمانرواییش و علامتى از علامات سلطنتش قرار داده
فَحَدَّ بِکَ الزَّمانَ، وَامْتَهَنَکَ بِالْکَمالِ وَالنُّقْصانِ، وَالطُّلُوعِ والاُْفُولِ، وَالاِْنارَةِ وَالْکُسُوفِ،
و زمان را به تو محدود ساخت و تو را واداشت به کمال و نقصان و طلوع و غروب و پرتوافکنى و گرفتن
فى کُلِّ ذلِکَ اَنْتَ لَهُ مُطیعٌ، وَاِلى اِرادَتِهِ سَریعٌ،
و در تمام آنها تو در تحت فرمان او فرمانبردارى و بسوى اراده اش شتابان
سُبْحانَهُ ما اَعْجَبَ ما دَبَّرَ فى اَمْرِکَ، وَاَلْطَفَ ما صَنَعَ فى شَاْنِکَ،
منزه است خدا که چه شگفت انگیز تدبیرى در امر تو بکار برد و چه دقیق است صنعتى که در کار تو انجام داده
جَعَلَک مِفْتاحَ شَهْر حادِث، لاَِمْر حادِث،
تو را کلید ماه نوى قرار داده براى کارى نو
فَاَسْئَلُ اللهَ رَبِّى وَ رَبَّکَ، وَ خالِقى وَخالِقَکَ، وَمُقَدِّرى وَمُقَدِّرَکَ، وَمُصَوِّرى وَمُصَوِّرَکَ،
از خدا پروردگار خود و پروردگار تو و آفریدگار خود و آفریدگار تو و تقدیر کننده خود و تقدیرکننده تو و صورت بخش خودو صورت گر تو خواهم
اَنْ یُصَلِّىَ عَلى مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد، وَاَنْ یَجْعَلَکَ هِلالَ بَرَکة لا تَمْحَقُهَا الاَْیّامُ، وَطَهارَة لا تُدَنِّسُهَا الاْثامُ،
که درود فرستد بر محمّد و آل محمّد و قرار دهد تو را ماه برکتى که روزگار از بینَش نبرد و ماه پاکیزه اى که آلوده اش نکند گناهان
هِلالَ اَمْن مِنَ الأفاتِ، وَسَلامَة مِنَ السَّیِّئاتِ، هِلالَ سَعْد لا نَحْسَ فیهِ،
ماه امنیّت از آفات و سلامتى از بدیها ماه خجسته و مسعودى که نحسى در آن نباشد
وَیُمْن لا نَکَدَ مَعَهُ، وَیُسْر لا یُمازِجُهُ عُسْرٌ، وَخَیْر لا یَشُوبُهُ شَرٌّ،
و ماه میمونى که ملالى با آن نباشد و ماه آسانى که با دشوارى مخلوط نشود و ماه خیرى که به شرّى آلوده نگردد
هِلالَ اَمْن وَایمان، وَنِعْمَة وَاِحْسان، وَسَلامَة وَاِسْلام،
ماه امنیّت و ایمان و نعمت و احسان و سلامتى و اسلام
اَللّـهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد، وَاجْعَلْنا مِنْ اَرْضى مَنْ طَلَعَ عَلَیْهِ،
خدایا درود فرست بر محمّد و آل محمّد و قرار ده ما را از خشنودترین مردمى که این ماه بر او طلوع کرده
وَاَزْکى مَنْ نَظَرَ اِلَیْهِ، وَاَسْعَدَ مَنْ تَعَبَّدَ لَکَ فیهِ،
و پاکیزه ترین کسانى که بدان نگاه کرده و سعادتمندترین کسى که پرستش تو را در آن کرده
وَوَفِّقْنَا اللّـهُمَّ فیهِ لِلطّاعَةِ وَالتَّوْبَةِ، وَاعْصِمْنا فیهِ مِنَ الاْثامِ وَالْحَوْبَةِ،
و موفق دار ما را خدایا در این ماه به فرمانبردارى و توبه و نگاهمان دار در آن از گناهان و خطا
وَاَوْزِعْنا فیهِ شُکْرَ النِّعْمَةِ، وَاَلْبِسْنا فیهِ جُنَنَ الْعافِیَةِ، وَاَتْمِمْ عَلَیْنا بِاسْتِکْمالِ طاعَتِکَ فیهِ الْمِنَّةَ،
و الهام کن به ما در این ماه شکر نعمتت را و بپوشان به مادر این ماه سپرهاى تندرستى و منّت خود را بوسیله انجام کامل اطاعتت بر ما تمام کن
اِنَّکَ اَنْتَ الْمَنّانُ الْحَمیدُ، وَصَلَّى اللهُ عَلى مُحَمَّد و آلِهِ الطَّیِّبینَ،
که براستى تویى پر نمعت ستوده و درود خدا بر محمّد و آل پاکش
وَاجْعَلْ لَنا فیهِ عَوْناً مِنْکَ عَلى ما نَدَبْتَنا اِلَیْهِ مِنْ مُفْتَرَضِ طاعَتِکَ، وَتَقَبَّلْها،
و مقرر دار براى ما در این ماه کمکى از جانب خود براى انجام آنچه ما را بدان خواندى و طاعت واجب خود و بپذیر آن را
اِنَّکَ الاَْکْرَمُ مِنْ کُلِّ کَریم، وَالاَْرْحَمُ مِنْ کُلِّ رَحیم، امینَ امینَ رَبَّ الْعالَمینَ.(4)
که تو کریم ترین همه کریمانى و مهربانتر از هر مهربانى آمین آمین اى پروردگار جهانیان.
4ـ غسل شب اوّل ماه طبق بعضى از روایات مستحب است.(5)
5ـ در شب اوّل ماه امام حسین(علیه السلام) را زیارت کند، تا گناهانش بخشوده شود.(6)
6ـ از شب اوّل ماه، شروع به خواندن هزار رکعت نماز ماه رمضان نماید، که شرح آن قبلاً گذشت. (صفحه 712)
7ـ دو رکعت نماز بخواند که در هر رکعت سوره حمد و سوره انعام را بخواند و از خدا بخواهد تا امور وى را کفایت کند و از آنچه که مى ترسد و از بیماریها او را حفظ نماید.(7)
8ـ این دعا را بخواند که در اعمال شب آخر ماه شعبان (صفحه 692) نیز آمده است: اَللّهُمَّ إِنَّ هذَا الشَّهْرُ الْمُبارَکُ… .
9ـ بعد از نماز مغرب دست ها را بلند کند و این دعا را که از امام جواد(علیه السلام) نقل شده است، بخواند:

اَللّهُمَّ یا مَنْ یَمْلِکُ التَّدْبیرَ، وَهُوَ عَلى کُلِّ شَىْء قَدیرٌ،
خدایا اى که تدبیر امور بدست اوست و او بر هر چیز قادر است
یا مَنْ یَعْلَمُ خائِنَةَ الاَْعْیُنِ وَما تُخْفِى الصُّدُورُ، وَتُجِنُّ الضَّمیرُ، وَهُوَ اللَّطیفُ الْخَبیرُ،
اى که مى داند خیانت چشمها را و آنچه را سینه ها پنهان کنند و دلها در خویش مستور دارند و اوست دقیق آگاه
اَللّهُمَّ اجْعَلْنا مِمَّنْ نَوى فَعَمِلَ، وَلاتَجْعَلْنا مِمَّنْ شَقِىَ فَکَسِلَ، وَلا مِمَّنْ هُوَ عَلى غَیْرِ عَمَل یَتَّکِلُ،
خدایا قرار ده ما را از کسانى که نیّت کنند و بدنبالش عمل کنند و قرارمان مده از کسانى که بدبخت شده و تنبلى کرد و نه از کسانى که بر غیر کار و کوشش اعتماد کنند
اَللّهُمَّ صَحِّحْ اَبْدانَنا مِنَ الْعِلَلِ، وَاَعِنّا عَلى مَا افْتَرَضْتَ عَلَیْنا مِنَ الْعَمَلِ،
خدایا سالم گردان بدنهامان را از بیماریها و کمکمان ده بر آنچه واجب کرده اى بر ما از عمل
حَتّى یَنْقَضِىَ عَنّا شَهْرُکَ هذا، وَقَدْ اَدَّیْنا مَفْرُوضَکَ فیهِ عَلَیْنا،
تا بگذرد از ما این ماه تو در حالیکه آنچه را بر ما واجب فرموده بودى انجام داده باشیم
اَللّـهُمَّ اَعِنّا عَلى صِیامِهِ، وَ وَفِّقْنا لِقِیامِهِ، وَ نَشِّطْنا فیهِ لِلصَّلاةِ، وَلا تَحْجُبْنا مِنَ الْقِرآئَةِ، وَسَهِّلْ لَنا فیهِ ایتآءَ الزَّکاةِ،
خدایا ما را بر روزه این ماه کمک ده و به شب زنده داریش موفقمان دار و براى خواندن نماز در این ماه نشاطى بما بده و از قرائت قرآن محروممان مدار و آسان گردان بر ما پرداختن زکات را
اَللّـهُمَّ لا تُسَلِّطْ عَلَیْنا وَ صَباً وَلا تَعَباً، وَلا سَقَماً وَلا عَطَباً، اَللّـهُمَّ ارْزُقْنا الاِْفْطارَ مِنْ رِزْقِکَ الْحَلالِ،
خدایا چیره مگردان بر ما خستگى و سستى و نه رنج و نه بیمارىو نه هلاکت را خدایا روزى ما کن افطار کردن از روزى حلال
اَللّهُمَّ سَهِّلْ لَنا فیهِ ما قَسَمْتَهُ مِنْ رِزْقِکَ، وَیَسِّرْ ما قَدَّرْتَهُ مِنْ اَمْرِکَ،
خدایا سهل کن بر ما در این ماه آن سهمى را که از روزیت نصیب ما کرده اى و آسان گردان آنچه را طبق فرمانت مقرّر داشته اى
وَاجْعَلْهُ حَلالاً طَیِّباً، نَقِیّاً مِنَ الاْثامِ، خالِصاً مِنَ الاْصارِ وَالاَْجْرامِ،
و قرارش ده حلال و پاک و پاکیزه از گناهان و خالص از معاصى و جنایات
اَللّـهُمَّ لا تُطْعِمْنا اِلاَّ طَیِّباً غَیْرَ خَبیث وَلا حَرام، وَاجْعَلْ رِزْقَکَ لَنا حَلاَلاً لا یَشُوبُهُ دَنَسٌ وَلا اَسْقامٌ،
خدایا بر ما مخوران جز خوراکى پاک که نه پلید باشد و نه حرام و قرار ده روزیت را براى ما حلال که آلوده به چرکى و بیماریها نباشد
یا مَنْ عِلْمُهُ بِالسِّرِّ کَعِلْمِهِ باِلاَْعْلانِ، یا مُتَفَضِّلاً عَلى عِبادِهِ بِالاِْحْسانِ،
اى که داناییش به نهان همانند داناییش به آشکار است اى که بر بندگانش به احسان تفضل فرمود
یا مَنْ هُوَ عَلى کُلِّ شَىْء قَدیرٌ، وَبِکُلِّ شَىْء عَلیمٌ خَبیرٌ،
اى که او بر هر چیز تواناست و به هر چیز دانا و آگاه است
اَلْهِمْنا ذِکْرَکَ، وَ جَنِّبْنا عُسْرَکَ، وَاَنِلْنا یُسْرَکَ، وَاهْدِنا لِلرَّشادِ،
ذکر خود را به ما الهام کن واز دشواریت ما را برکنار دار و به دستورات آسانت برسانمان و به کارهاى صواب راهنماییمان کن
وَ وَفِّقْنا لِلسَّدادِ، وَاعْصِمْنا مِنَ الْبَلایا، وَصُنّا مِنَ الاَْوْزارِ وَالْخَطایا،
و به کارهاى محکم و درست موفقمان بدار و از بلاها محفوظمان دار و از گناهان و خطاها نگاهمان دار
یا مَنْ لا یَغْفِرُ عَظیمَ الذُّنُوبِ غَیْرُهُ، وَلا یَکْشِفُ السُّوءَ اِلاَّ هُوَ، یا اَرْحَمَ الرّاحِمینَ، وَاَکْرَمَ الاَْکْرَمینَ،
اى که نیامرزد گناهان بزرگ را جز او و برطرف نکند بدیها را جز او اى مهربانترین مهربانان و کریمترین کریمان
صَلِّ عَلى مُحَمَّد وَاَهْلِ بَیْتِهِ الطَّیِّبینَ، وَاجْعَلْ صِیامَنا مَقْبُولاً، وَبِالْبِرِّ وَالتَّقْوى مَوْصُولاً،
درود فرست بر محمّد و خاندان پاکش و روزه ما را مقبول درگاهت فرما و به نیکى و پرهیزکارى پیوندش ده
وَ کَذلِکَ فَاجْعَلْ سَعْیَنا مَشْکُوراً، ]وَ حَوْبَنا مَغْفُوراً[ وَقِیامَنا مَبْرُوراً، وَقُرْانَنا مَرْفُوعاً، وَدُعآئَنا مَسْمُوعاً،
و هم چنین کوشش ما را مورد تقدیر و گناهان ما را مورد بخشش قرار ده و شب زنده داریمان را نیک پذیرفته و قرآن ما را (که خوانده ایم) بالا رفته و دعامان را مقرون به اجابت فرما
وَاهْدِنا لِلْحُسْنى، وَجَنِّبْنَا الْعُسْرى، وَیَسِّرْنا لِلْیُسْرى،
و ما را به کار نیک هدایت فرما و از دشواریها برکنارمان دار و مهیامان بدار براى آسانها
وَ اَعْلِ لَنَا الدَّرَجاتِ، وَضاعِفْ لَنا الْحَسَناتِ، وَاقْبَلْ مِنَّا الصَّوْمَ وَالصَّلاةَ،
و درجات ما را بالابر و حسنات ما را دو چندان کن و روزه و نماز ما را بپذیر
وَاسْمَعْ مِنَّا الدَّعَواتِ، وَاغْفِرْ لَنَا الْخَطیئاتِ، وَتَجاوَزْ عَنَّا السَّیِّئاتِ،
و دعاهاى ما را بشنو و خطاهاى ما را بیامرز و از گناهان ما درگذر
وَاجْعَلْنا مِنَ الْعامِلینَ الْفائِزینَ، وَلا تَجْعَلْنا مِنَ الْمَغْضُوبِ عَلَیْهِمْ وَلاَ الضّآلّینَ،
و قرار ده ما را از عمل کنندگان کامیاب و قرارمان مده از غضب شدگان و نه ازگمراهان
حَتّى یَنْقَضِىَ شَهْرُ رَمَضانَ عَنّا، وَقَدْ قَبِلْتَ فیهِ صِیامَنا وَقِیامَنا،
تا بگذرد از ما ماه رمضان و تو روزه و شب زنده داریمان را پذیرفته باشى
وَ زَکَّیْتَ فیهِ اَعْمالَنا، وَغَفَرْتَ فیهِ ذُنُوبَنا، وَاَجْزَلْتَ فیهِ مِنْ کُلِّ خَیْر نَصیبَنا،
و اعمال ما را پاک و پاکیزه کرده و گناهانمان را آمرزیده باشى و بهره ما را در این ماه از هر خیر و نیکى به حد کامل داده باشى
فَاِنَّکَ الاِْلهُ الْمُجیبُ، وَالرَّبُّ الْقَریبُ، وَاَنْتَ بِکُلِّ شَىْء مُحیطٌ.(8)
که براستى تویى معبود اجابت کننده و پروردگار نزدیک و تو بر هر چیز احاطه دارى.

10ـ در شب اوّل، این دعا را که از امام صادق(علیه السلام) نقل شده است بخواند:

اَللّـهُمَّ رَبَّ شَهْرِ رَمَضانَ، مُنَزِّلَ الْقُرْآنِ، هذا شَهْرُ رَمَضانَ،
خدایا اى پروردگار ماه رمضان و فرو فرستنده قرآن این ماه رمضان است
اَلَّذى اَنْزَلْتَ فیهِ الْقُرْآنَ، وَاَنْزَلْتَ فیهِ آیات بَیِّنات مِنَ الْهُدى وَالْفُرْقانِ،
که در آن قرآن را نازل فرموده اى و در آن آیه هایى است که آنها حجتهاى هدایت و تمیز حق و باطل است
اَللّـهُمَّ ارْزُقْنا صِیامَهُ، وَاَعِنّا عَلى قِیامِهِ، اَللّهُمَّ سَلِّمْهُ لَنا وَسَلِّمْنا فیهِ، وَسَلِّمْهُ مِنّا فى یُسْر مِنْکَ وَمُعافاة،
خدایا روزه اش را روزى ما گردان و بر شب زنده داریش به ما کمک کن خدایا این ماه را براى ما سالم بدار و ما را در آن به سلامت دار و آن را در آسانى و تندرستى کاملى از جانب خود از ما دریافتش کن
وَاجْعَلْ فیما تَقْضى وَتُقَدِّرُ مِنَ الاَْمْرِ الْمَحْتُومِ،
و قرار ده در آن قضا و قدر حتمى خود
وَفیـما تَفْرُقُ مِنَ الاَْمْرِ الْحَکیمِ فى لَیْلَةِ الْقَدْرِ، مِنَ الْقَضآءِ الَّذى لا یُرَدُّ وَلا یُبَدَّلُ،
و در آن دستور حکیمانه که جدا کنى در شب قدر از آن قضا و قدر حتمى و مسلّمى که برگشت ندارد و تغییرپذیر نیست
اَنْ تَکْتُبَنى مِنْ حُجّاجِ بَیْتِکَ الْحَرامِ، اَلْمَبْرُورِ حَجُّهُمْ، اَلْمَشْکُورِ سَعْیُهُمْ، اَلْمَغْفُورِ ذُنُوبُهُمْ، اَلْمُکَفَّرِ عَنْهُمْ سَیِّئاتُهُمْ،
که نام ما را بنویسى در زمره حاجیان خانه محترمت (کعبه) آنان که حجشان پذیرفته و سعیشان مورد تقدیر و گناهانشان آمرزیده و بدیهاشان جبران شده است
وَ اجْعَلْ فیما تَقْضى وَتُقَدِّرُ، اَنْ تُطیلَ عُمْرى، وَتُوَسِّعَ عَلىَّ مِنَ الـرِّزْقِ الْحَلالِ.(9)
و قرار ده در آنچه مقدر فرمایى که عمرم را طولانى فرموده و از روزى حلال خود بر من توسعه دهى.
11ـ دعاى بسیار نورانى چهل و چهارم «صحیفه سجّادیّه» نیز مربوط به این شب است.
12ـ از امور مهمّه در این ماه، تلاوت قرآن مجید است که با شروع ماه رمضان، سزاوار است قرآن بسیار تلاوت شود. روایت شده است که حضرت امام صادق(علیه السلام) در وقت تلاوت قرآن قبل از قرائت، این دعاى بسیار پرمعنا را مى خواندند:

اَللّـهُمَّ اِنّى اَشْهَدُ اَنَّ هذا کِتابُکَ الْمُنْزَلُ مِنْ عِنْدِکَ عَلى رَسُولِکَ، مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِاللهِ، صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ،
خدایا من گواهى دهم که این کتابى است که نازل شده از نزد تو بر فرستاده ات محمّد بن عبداللّه صلى الله علیه و آله
وَکَلامُکَ النّاطِقُ عَلى لِسانِ نَبِیِّکَ، جَعَلْتَهُ هادِیاً مِنْکَ اِلى خَلْقِکَ، وَحَبْلاً مُتَّصِلاً فیـما بَیْنَکَ وَبَیْنَ عِبادِکَ،
و کلام گویاى توست که بر زبان پیغمبرت جارى گشته و آن را راهنماى خود بر خلق خویش قرار دادى و رشته پیوسته اى در مابین خود و مابین بندگانت گردانیدى
اَللّـهُمَّ اِنّى نَشَرْتُ عَهْدَکَ وَکِتابَکَ، اَللّـهُمَّ فَاجْعَلْ نَظَرى فیهِ عِبادَةً، وَقِرآئَتى فیهِ فِکْراً، وَفِکْرى فیهِ اعْتِباراً،
خدایا من باز کردم (پیش رویم) عهد و کتاب تو را خدایا پس قرار ده نظر مرا در آن عبادت و قرائتم را در آن از روى اندیشه و فکرم را در آن عبرت آور
وَاجْعَلْنى مِمَّنِ اتَّعَظَ بِبَیانِ مَواعِظِکَ فیهِ، وَاجْتَنَبَ مَعاصیکَ،
و بگردانم از کسانى که پند گیرد به بیان پندهاى تو در آن و از معصیتهایت دورى کند
وَلا تَطْبَعْ عِنْدَ قِرائَتى عَلى سَمْعى، وَلا تَجْعَلْ عَلى بَصَرى غِشاوَةً،
و مُهر مَزَن هنگام خواندنم بر گوش من و مینداز بر دیده ام پرده
وَلا تَجْعَلْ قِرائَتى قِرائَةً لا تَدَبُّرَ فیها، بَلِ اجْعَلْنى اَتَدَبَّرُ ایاتِهِ وَاَحْکامَهُ، آخِذاً بِشَرایِـعِ دینِکَ،
و مگردان خواندنم را خواندنى که تدبر در آن نباشد بلکه چنانم کن که تدبر کنم در آیات و احکامش و در برگیرم دستورات دین تو را
وَ لا تَجْعَلْ نَظَرى فیهِ غَفْلَةً، وَلا قِرائَتى هَذَراً، اِنَّکَ اَنْتَ الرَّؤُوفُ الرَّحیمُ.
و قرار مده نظر مرا در آن نظر بى خبرى و نه قرائتم را بیهوده که براستى تو رؤوف و مهربانى.
و بعد از قرائت قرآن مجید این دعا را مى خواندند:

اَللّهُمَّ اِنّى قَدْ قَرَأْتُ ما قَضَیْتَ مِنْ کِتابِکَ، اَلَّذى اَنْزَلْتَهُ عَلى نَبِیِّکَ الصّادِقِ، صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ، فَلَکَ الْحَمْدُ رَبَّنا،
خدایا من خواندم آنچه را حکم کرده بودى از کتابت همان کتابى که نازل فرمودى بر پیامبر راستگویت درود تو بر او و آلش پس حمد خاص توست اى پروردگار ما
اَللّهُمَّ اجْعَلْنى مِمَّنْ یُحِلُّ حَلالَهُ، وَیُحَرِّمُ حَرامَهُ، وَیُؤْمِنُ بِمُحْکَمِهِ وَمُتَشابِهِهِ،
خدایا بگردانم از کسانى که حلال مى شمرد حلالش را و حرام داند حرامش را و ایمان دارد به محکم و متشابه آن
وَاجْعَلْهُ لى اُنْساً فى قَبْرى، وَاُنْساً فى حَشْرى،
و آن را همدم من در قبرم و همدمم در روز محشرم قرار ده
وَاجْعَلْنى مِمَّنْ تُرْقیهِ بِکُلِّ ایَة قَرَأَها دَرَجَةً فى اَعْلى عِلِّیّینَ، امینَ رَبَّ الْعالَمینَ.(10)
و قرار ده مرا از کسانى که بالا برى او را به هر آیه از آن که بخواند به درجه اى در بالاترین جایگاههاى بهشت اجابت فرما اى پروردگار جهانیان.
روز اوّل ماه: براى روز اوّل ماه رمضان اعمالى به شرح زیر نقل شده است:
1ـ غسل کند.(1)
2ـ خود را با گلاب خوشبو سازد.(2)
3ـ دو رکعت نماز بگزارد و در رکعت اوّل سوره حمد و سوره انّا فتحنا و در رکعت دوم حمد و هر سوره اى که خواست، بخواند. در روایتى آمده است هر کس این نماز را بخواند خداوند بدى ها را در آن سال از وى دفع کند و تا سال آینده در پناه حمایت خدا باشد.(3)
4ـ دو رکعت نماز اوّل ماه را (که در صفحه 597 آمده است) بجا آورد و صدقه بپردازد.(4)

5ـ بعد از طلوع فجر این دعا را بخواند:

اَللّهُمَّ قَدْ حَضَرَ شَهْرُ رَمَضانَ، وَقَدِ افْتَرَضْتَ عَلَیْنا صِیامَهُ،
خدایا ماه رمضان آمد و تو روزه آن را بر ما واجب کرده اى
وَاَنْزَلْتَ فیهِ الْقُرآنَ، هُدىً لِلنّاسِ وَبَیِّنات مِنَ الْهُدى وَالْفُرْقانِ،
و نازل فرموده اى در آن قرآن را که راهنماى مردم و حجتهایى از هدایت و تمیز (میان حق و باطل) است
اَللّهُمَّ اَعِنّا عَلى صِیامِهِ، وَتَقَبَّلْهُ مِنّا، وَتَسَلَّمْهُ مِنّا،
خدایا کمک ده ما را بر گرفتن روزه اش و آن را از ما بپذیر و بخوبى از ما دریافتش کن
وَسَلِّمْهُ لَنا فى یُسْر مِنْکَ وَعافِیَة، اِنَّکَ عَلى کُلِّ شَىْء قَدیرٌ.(5)
و سالمش گردان براى ما در آسودگى و عافیت خودت که همانا تو بر هر چیز توانائى.
6ـ «علاّمه مجلسى» در «زادالمعاد» فرموده است: «شیخ کلینى» و «شیخ طوسى» و دیگران به سند صحیح روایت کرده اند که حضرت امام موسى کاظم(علیه السلام) فرمود: در روز اوّل ماه مبارک رمضان این دعا را بخوان و فرمود: هر کس این دعا را از براى رضاى خدا و بدون شائبه اغراض فاسد و ریا، بخواند، در آن سال فتنه و گمراهى به او نرسد و آفتى که به دین، یا بدن او ضرر رساند، متوجّه او نخواهد شد و خداوند متعال او را از شرّ بلاهاى آن سال حفظ کند، و آن دعا این است:

اَللّـهُمَّ اِنّى اَسْئَلُکَ بِاسْمِکَ الَّذى دانَ لَهُ کُلُّ شَىْء، وَبِرَحْمَتِکَ الَّتى وَسِعَتْ کُلَّ شَىْء،
خدایا من از تو خواهم به حق آن نامت که گردن نهاد در برابرش هر چیز و بدان رحمتت که فراگرفت هر چیز را
وَبِعَظَمَتِکَ الَّتى تَواضَعَ لَها کُلُّ شَىْء، وَبِعِزَّتِکَ الَّتى قَهَرْتَ کُلَّ شَىْء،
و بدان بزرگیت که فروتن شد در برابرش هر چیز و بدان عزتت که مقهور کرد هر چیز را
وَبِقُوَّتِکَ الَّتى خَضَعَ لَها کُلُّ شَىْء، وَبِجَبَرُوتِکَ الَّتى غَلَبَتْ کُلَّ شَىْء،
و بدان نیرویت که خاضع شد در برابرش هر چیز و به جبروتت که غالب آمد بر هر چیز
وَبِعِلْمِکَ الَّذى اَحاطَ بِکُلِّ شَىْء، یا نُورُ یا قُدُّوسُ، یا اَوَّلَ قَبْلَ کُلِّ شَىْء، وَباقِىَ بَعْدَ کُلِّ شَىْء،
و بدانشت که هر چیز را احاطه کرده اى نور و اى منزه از هر عیب اى نخست پیش از هر چیز و باقى پس از هر چیز
یا اَللهُ یارَحْمنُ، صَلِّ عَلى مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد، وَاغْفِرْ لِىَ الذُّنُوبَ الَّتى تُغَیِّرُ النِّعَمَ،
ای خدا اى بخشاینده درود فرست بر محمّد و آل محمّد و بیامرز از من گناهانى را که نعمتها را تغییر دهد
وَاغْفِرْ لِىَ الذُّنُوبَ الَّتى تُنْزِلُ النِّقَمَ، وَاغْفِرْلِىَ الذُّنُوبَ الَّتى تَقْطَعُ الرَّجآءَ،
و بیامرز از من گناهانى را که رنج و عذاب فرو ریزد و بیامرز از من گناهانى را که امید را قطع کند
وَاغْفِرْ لِىَ الذُّنُوبَ الَّتى تُدیلُ الاَْعْدآءَ، وَاغْفِرْ لِىَ الذُّنُوبَ الَّتى تَرُدُّ الدُّعآءَ،
و بیامرز از من گناهانى را که دشمنان را چیره کند و بیامرز از من گناهانى را که دعا را باز گرداند
وَاغْفِرْ لِىَ الذُّنُوبَ الَّتى یُسْتَحَقُّ بِها نُزُولُ الْبَلاءِ، وَاغْفِرْ لِىَ الذُّنُوبَ الَّتى تَحْبِسُ غَیْثَ السَّمآءِ،
و بیامرز از من گناهانى که مردم را مستحق نزول بلا گرداند و بیامرز از من گناهانى را که باران آسمان را جلوگیرى کند
وَاغْفِرْ لِىَ الذُّنُوبَ الَّتى تَکْشِفُ الْغِطآءَ، وَاغْفِرْلِىَ الذُّنُوبَ الَّتى تُعَجِّلُ الْفَنآءَ،
و بیامرز از من گناهانى را که پرده را بالا زند و بیامرز از من گناهانى را که در نابودى شتاب کند
وَ اغْفِرْ لِىَ الذُّنُوبَ الَّتى تُورِثُ النَّدَمَ، وَاغْفِرْ لِىَ الذُّنُوبَ الَّتى تَهْتِکُ الْعِصَمَ،
و بیامرز از من گناهانى را که پشیمانى آرد و بیامرز از من گناهانى را که پرده ها را بدرد
وَاَلْبِسْنى دِرْعَکَ الْحَصینَةَ الَّتى لا تُرامُ، وَعافِنى مِنْ شَرِّ ما اُحاذِرُ بِاللَّیْلِ وَالنَّهارِ فى مُسْتَقْبَلِ سَنَتى هذِهِ،
و زره محکمت را که پاره شدنى نیست بر من بپوشان و سلامتم بدار از شر آنچه حذر مى کنم از آن در شب و روز در روزهاى آینده امسال من
اَللّـهُمَّ رَبَّ السَّمواتِ السَّبْعِ، وَرَبَّ الاَْرَضینَ السَّبْعِ، وَما فیهِنَّ وَما بَیْنَهُنَّ،
خدایا اى پروردگار آسمانهاى هفتگانه و اى پروردگار زمینهاى هفتگانه و آنچه در آنها و آنچه بین آنهاست
وَ رَبَّ الْعَرْشِ الْعَظیمِ، وَرَبَّ السَّبْعِ الْمَثانى، وَالْقُرْآنِ الْعَظیمِ،
و اى پروردگار عرش عظیم و پروردگار هفت آیه (یعنى سوره حمد یا هفت سوره) و قرآن بزرگ
وَ رَبَّ اِسْرافیلَ وَمیکآئیلَ وَجَبْرَئیلَ، وَرَبَّ مُحَمَّد صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ، سَیِّدِ الْمُرْسَلینَ، وَخاتَمِ النَّبِیّینَ،
و پروردگار اسرافیل و میکائیل و جبرئیل و پروردگار محمّد صلى الله علیه و آله آقاى رسولان و خاتم پیمبران
اَسْئَلُکَ بِکَ وَبِما سَمَّیْتَ بِهِ نَفْسَکَ،
از تو خواهم به حق خودت و به حق آنچه خود را بدان نام نهاده اى
یا عَظیمُ اَنْتَ الَّذى تَمُنُّ بِالْعَظیمِ، وَتَدْفَعُ کُلَّ مَحْذُور، وَتُعْطى کُلَّ جَزِیل،
اى خداى بزرگ تویى که به نعمت عظیم منّت نهى و هر محذور را دفع کنى و هر عطاى شایانى را تو عطا کنى
وَتُضاعِفُ الْحَسَناتِ بِالْقَلیلِ وَبِالْکَثیرِ، وَتَفْعَلُ ما تَشآءُ یا قَدیرُ،
و دو چندان کنى کارهاى نیک را به کم و زیاد و مى کنى هر کارى را بخواهى اى توانا
یا اَللهُ یا رَحْمنُ، صَلِّ عَلى مُحَمَّد وَاَهْلِ بَیْتِهِ، وَاَلْبِسْنى فى مُسْتَقْبَلِ سَنَتى هذِهِ سِتْرَکَ،
اى خدا اى بخشاینده درود فرست بر محمّد و خاندانش و بپوشان بر من در آینده این سال پرده خویش را
وَنَضِّرْ وَجْهى بِنُورِکَ، وَاَحِبَّنى بِمَحبَّتِکَ، وَبَلِّغْنى رِضْوانَکَ وَشَریفَ کَرامَتِکَ، وَجَسیمَ عَطِیَّتِکَ،
و چهره ام را به نور خویش منور گردان و به محبت خویش دوستم بدار و مرا به مقام خشنودى خود و بزرگوارى شریفت و عطاى بزرگت نائل گردان
وَاَعْطِنى مِنْ خَیْرِ ما عِنْدَکَ، وَمِنْ خَیْرِ ما اَنْتَ مُعْطیهِ اَحَداً مِنْ خَلْقِکَ، وَاَلْبِسْنى مَعَ ذلِکَ عافِیَتَکَ،
و عطا کن به من از بهترین چیزى که نزد توست و از بهتر چیزى که عطا مى کنى بر یکى از خلق خویش و با آنها لباس عافیتت را هم بر من بپوشان
یا مَوْضِعَ کُلِّ شَکْوى، وَیا شاهِدَ کُلِّ نَجْوى، وَیا عالِمَ کُلِّ خَفِیَّة، وَیا دافِعَ ما تَشآءُ مِنْ بَلِیَّة،
اى مرجع هر شکایت و اى گواه بر هر راز و اى داناى هر پنهان و اى جلوگیرنده از هر بلا که خواهى
یا کَریمَ الْعَفْوِ، یا حَسَنَ التَّجاوُزِ، تَوَفَّنى عَلى مِلَّةِ اِبْراهیمَ وَفِطْرَتِهِ، وَعَلى دینِ مُحَمَّد صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ و آلِهِ وَسُنَّتِهِ،
اى بزرگوار گذشت اى نیکو درگذر بمیران مرا بر کیش ابراهیم و فطرت او و بر دین محمّد صلى الله علیه و آله و طریقه اش
وَعَلى خَیْرِ الْوَفاةِ، فَتَوَفَّنى مُوالِیاً لاَِوْلِیآئِکَ، وَمُعادِیاً لاَِعْدآئِکَ،
و بر بهترین مردنها پس بمیرانم در آن حال که دوست دار دوستانت و دشمن دشمنانت باشم
اَللّـهُمَّ وَجَنِّبْنى فى هذِهِ السَّنَةِ کُلَّ عَمَل اَوْ قَوْل اَوْ فِعْل یُباعِدُنى مِنْکَ،
خدایا و مرا در این سال از هر کارى یا گفتارى یا عملى که مرا از تو دور کند دورم بدار
وَاجْلُبْنى اِلَى کُلِّ عَمَل اَوْ قَوْل اَوْ فِعْل یُقَرِّبُنى مِنْکَ فى هذِهِ السَّنَةِ، یا اَرْحَمَ الرّاحِمینَ،
و بسوى کار یا گفتار یا عملى که مرا در این سال به تو نزدیک سازد بکشانم اى مهربانترین مهربانان
وَ امْنَعْنى مِنْ کُلِّ عَمَل اَوْ قَوْل اَوْ فِعْل یَکُونُ مِنّى اَخافُ ضَرَرَ عاقِبَتِهِ،
و بازم دار از هر کارى یا گفتارى یا کردارى که از من سر زند و از سرانجام زیان آورش بیمناک باشم
وَ اَخافُ مَقْتَکَ اِیّاىَ عَلَیْهِ حِذارَ اَنْ تَصْرِفَ وَجْهَکَ الْکَریمَ عَنّى، فَاَسْتَوجِبَ بِهِ نَقْصاً مِنْ حَظٍّ لى عِنْدَکَ، یا رَؤُفُ یا رَحیمُ،
و از خشمت بخاطر آن بر خویش بترسم، بترسم از این که توجه کریمانه ات را از من بگردانى و بدان جهت مستوجب نقصانى از بهره اى که پیش تو دارم گردم اى با عطوفت اى مهربان
اَللّـهُمَّ اجْعَلْنى فى مُسْتَقْبَلِ سَنَتى هذِهِ فى حِفْظِکَ، وَفى جِوارِکَ وَفى کَنَفِکَ،
خدایا در آینده امسال مرا در حفظ و پناه و کنف خودت قرارم ده
وَ جَلِّلْنى سِتْرَ عافِیَتِکَ، وَهَبْ لى کَرامَتَکَ، عَزَّ جارُکَ، وَجَلَّ ثَنآؤُکَ، وَلا اِلـهَ غَیْرُکَ،
و پرده عافیت خود را بر من بپوشان و از بزرگوارى خویش بر من ببخش عزیز است پناهنده به تو و والاست ستایشت و معبودى جز تو نیست
اَللّـهُمَّ اجْعَلْنى تابِعاً لِصالِحى مَنْ مَضى مِنْ اَوْلِیآئِکَ، وَاَلْحِقْنى بِهِمْ، وَاجْعَلْنى مُسَلِّماً لِمَنْ قالَ بِالصِّدْقِ عَلَیْکَ مِنْهُمْ،
خدایا مرا پیرو شایستگان از اولیاى گذشته ات قرارم ده و بدانها ملحقم کن و چنانم کن که براى آنان که از جانب تو به حقیقت سخن گفتند تسلیم باشم
وَاَعُوذُ بِکَ اللّـهُمَّ اَنْ تُحیطَ بى خَطیئَتى، وَظُلْمى وَاِسْرافى عَلى نَفْسى، وَاتِّباعى لِهَواىَ، وَاشْتِغالى بِشَهَواتى،
و پناه مى برم به تو خدایا از این که فرا گیردم خطا و ستم و زیاده رویم بر خویشتن و پیرویم از هواى نفس و سرگرمیم به شهوات
فَیَحُولُ ذلِکَ بَیْنى وَبَیْنَ رَحْمَتِکَ وَرِضْوانِکَ، فَاَکُونُ مَنْسِیّاً عِنْدَکَ، مُتَعَرِّضاً لِسَخَطِکَ وَنِقْمَتِکَ،
و در نتیجه آنها میان من و رحمت و خشنودى تو حائل گردد و کار بدانجا کشد که فراموش درگاهت شوم و بدانچه موجب خشم و عقوبت توست
اَللّـهُمَّ وَفِّقْنى لِکُلِّ عَمَل صالِـح تَرْضى بِهِ عَنّى، وَقَرِّبْنى اِلَیْکَ زُلْفى،
دست زنم خدایا موفقم بدار براى هر عمل شایسته اى که به وسیله آن از من خشنود شوى و مرا به مقام قرب خویش نزدیک کن
اَللّهُمَّ کَما کَفَیْتَ نَبِیَّکَ مُحَمَّداً صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ هَوْلَ عَدُوِّهِ، وَفَرَّجْتَ هَمَّهُ، وَکَشَفْتَ غَمَّهُ، وَصَدَقْتَهُ وَعْدَکَ، وَاَنْجَزْتَ لَهُ عَهْدَکَ،
خدایا چنانچه هراس دشمن را از پیامبرت محمّد صلى الله علیه و آله کفایت فرمودى و اندوهش را برطرف کردى و غمش را زدودى و به وعده ات درباره اش وفا کردى و پیمانت را با او به پایان رساندى
اَللّهُمَّ فَبِذلِکَ فَاکْفِنى هَوْلَ هذِهِ السَّنَةِ، وَآفاتِها وَاَسْقامَها، وَفِتْنَتَها وَشُرُورَها وَاَحْزانَها، وَضیقَ الْمَعاشِ فیها،
خدایا به همان ترتیب هراس این سال و آفات و امراض و بلاها و شرور و اندوهها و تنگى و فشار زندگى را از من دور فرما
وَبَلِّغْنى بِرَحْمَتِکَ کَمالَ الْعافِیَةِ، بِتَمامِ دَوامِ النِّعْمَةِ عِنْدى اِلى مُنْتَهى اَجَلى،
و به رحمت خویش برسان مرا به کمال عافیت بوسیله ادامه نعمتت که پیش من دارى تا پایان عمرم،
اَسْئَلُکَ سُؤالَ مَنْ اَسآءَ وَظَلَمَ، وَاسْتَکانَ وَاعْتَرَفَ،
و از تو خواهم خواستن کسى که گناه کرده و بر خویش ستم کرده و به حال بیچارگى افتاده و به گناه خویش معترف است
وَاَسْئَلُکَ اَنْ تَغْفِرَ لى ما مَضى مِنَ الذُّنُوبِ الَّتى حَصَرَتْها حَفَظَتُکَ، وَاَحْصَتْها کِرامُ مَلائِکَتِکَ عَلَىَّ،
از تو خواهم که بیامرزى گناهان گذشته مرا آنها را که نگهبانانت ثبت کرده و فرشتگان بزرگوارت شماره کرده اند
وَاَنْ تَعْصِمَنى اِلهى مِنَ الذُّنُوبِ فیما بَقِىَ مِنْ عُمْرى اِلى مُنْتَهى اَجَلى،
و نگاهم دارى خدایا از گناهان در آینده عمرم تا پایان عمرم
یا اَللهُ یا رَحْمنُ یا رَحیمُ، صَلِّ عَلَى مُحمَّد وَآلِ مُحَمَّد وَاَهْلِ بَیْتِ مُحَمَّد،
اى خدا اى بخشاینده اى مهربان درود فرست برمحمّد و آل محمّد و خاندان محمّد
وَ اتِنى کُلَّ ما سَئَلْتُکَ وَرَغِبْتُ اِلَیْکَ فیهِ، فَاِنَّکَ اَمَرْتَنى بِالدُّعاءِ، وَتَکَفَّلْتَ لى بِالاِْجابَةِ، یا اَرْحَمَ الرّاحِمینَ.(6)
و بده به من همه آنچه را از تو خواستم و درباره اش مشتاقانه به درگاهت آمدم زیرا تو خود دستور دعایم دادى و اجابت آن را نیز برایم به عهده گرفتى اى مهربانترین مهربانان.
مناسب است این دعا در اوّل سال قمرى، و اوّل سال شمسى نیز به قصد قربت مطلقه خوانده شود.

شب سیزدهم: این شب، نخستین شب از لیالى بیض (یعنى شب هاى روشن) است که انجام سه عمل در آن وارد شده است:

1ـ غسل.(1)
2ـ چهار رکعت نماز (هر دو رکعت به یک سلام) که در هر رکعت یک مرتبه حمد و بیست و پنج مرتبه سوره توحید را بخواند.(2)
3ـ دو رکعت نماز که در شب سیزدهم ماه رجب و شعبان نیز خوانده مى شود; در هر رکعت، بعد از سوره حمد سوره هاى یس، ملک، و توحید را بخواند.(3)
4ـ خواندن دعاى «مجیر» در شب هاى سیزدهم و چهاردهم و پانزدهم که در بخش دعاهاى معروف (صفحه 131) گذشت.

شب چهاردهم: در این شب، چهار رکعت نماز مى خواند (هر دو رکعت به یک سلام)، به صورتى که در شب سیزدهم گذشت.(1)

شب پانزدهم: این شب، از شب هاى بافضیلت و ارزشمندى است که براى آن اعمالى وارد شده است:

1ـ غسل.(1)2ـ شش رکعت نماز (هر دو رکعت به یک سلام) که در هر رکعت، سوره هاى حمد و یس و ملک و توحید را بخواند.(2)
3ـ صد رکعت نماز، که در هر رکعت بعد از حمد، ده مرتبه سوره «قل هو اللّه احد» را بخواند. از حضرت امیرالمؤمنین على(علیه السلام) از رسول خدا(صلى الله علیه وآله) روایت شده است که هر کس این عمل را بجا آورد خداوند ده فرشته را به سوى او بفرستد تا دشمنان را از او دفع کنند و سى فرشته را به هنگام مرگ نزد او بفرستد تا بهشت را به وى بشارت دهند و سى فرشته دیگر، تا او را از آتش دوزخ ایمن دارند.(3)
4ـ زیارت امام حسین(علیه السلام). از امام صادق(علیه السلام) سؤال کردند که پاداش کسى که در شب نیمه ماه رمضان کنار قبر امام حسین(علیه السلام) باشد چیست؟ فرمود: خوشا به حال کسى که در شب نیمه ماه رمضان در کنار قبر امام حسین(علیه السلام) بعد از نماز عشا ده رکعت نماز بگزارد، در هر رکعتى بعد از سوره حمد ده مرتبه قل هو الله احد را بخواند و از آتش دوزخ به خدا پناه ببرد; خداوند نیز به پاداش این عمل، نامش را «آزاد شده از آتش» ثبت فرماید و قبل از آن که بمیرد، فرشتگان به وى بشارت بهشت مى دهند و فرشتگان دیگرى، او را از آتش دوزخ ایمن مى دارند.(4)

روزه نیمه ماه رمضان: روز پانزدهم ماه رمضان سال سوم هجرى، روز ولادت باسعادت امام مجتبى(علیه السلام) مى باشد،(1) و بنابر بعضى از اقوال، تولّد امام محمّد تقى(علیه السلام) در سال 195 در این روز واقع شده، البتّه این قول غیرمشهور است.(2)
به هر حال این روز، روز بسیار بافضیلتى است و دادن صدقه و خیرات و کمک به مستمندان در این روز پاداش زیادى دارد.

شب هفدهم ماه: این شب، شب بسیار مبارکى است. در این شب، رسول خدا(صلى الله علیه وآله) با لشکر کفّار قریش در سرزمین بدر برخورد کرد، و در روز هفدهم، جنگ بدر واقع شد و خداوند متعال لشکریان اسلام را بر مشرکین پیروز گردانید، با آن که مسلمانان از نفرات محدود و ساز و برگ اندک جنگى برخوردار بودند. این پیروزى از بزرگترین فتوحات اسلام است; از این رو علما گفته اند که در این روز، غسل و صدقه و شکر خدا بجا آوردن مستحبّ است و عبادت در شب هفدهم فضیلت فراوانى دارد.(1)

فضیلتى از امیر مؤمنان(علیه السلام) در شب جنگ بدر:

در روایات فراوانى آمده است که در شب هفدهم که فرداى آن جنگ بدر واقع شد، رسول خدا(صلى الله علیه وآله)به اصحابش فرمود: چه کسى حاضر است برود از چاه آب بکشد و بیاورد؟ اصحاب سکوت کردند و هیچ کدام اعلام آمادگى نکردند (چون کار خطرناکى بود) على(علیه السلام)برخاست، و براى آوردن آب بیرون رفت، آن شب، شبى سرد و ظلمانى بود و باد سردى مىوزید. حضرت به چاه آب رسید، چاه بسیار عمیق بود. حضرت دلوى نیافت که بتواند از آن آب بکشد، لذا از چاه پایین رفت و مشکى را که با خود داشت پر از آب کرد و بیرون آمد. به هنگام مراجعت ناگاه باد شدیدى وزید، امام(علیه السلام) نشست تا باد فرو نشیند آنگاه برخاست و حرکت کرد که تندباد دیگرى وزیدن گرفت، ناچار امام(علیه السلام) نشست، پس از آرام شدن، مجدّداً به راه افتاد که در مرتبه سوم نیز تندبادى همانند قبل وزید، آن حضرت نشست، تا هوا آرام شد; آنگاه به راه خود ادامه داد و خدمت رسول خدا(صلى الله علیه وآله) رسید، پیامبر(صلى الله علیه وآله) پرسید: اى ابوالحسن! چرا دیر آمدى؟ امام جریان را توضیح داد.
رسول خدا(صلى الله علیه وآله) پرسید: متوجّه شدى آن بادهاى شدید چه بود؟ عرض کرد: نه، فرمود: اوّلى جبرئیل بود همراه با هزار فرشته که بر تو سلام کردند و دوّمى میکائیل بود که با هزار فرشته بر تو سلام کردند و سوّمى نیز اسرافیل بود با هزار فرشته بر تو سلام کردند و آنها براى کمک و یارى ما در جنگ آمدند.(2)
و آن کس که گفته است براى امیر مؤمنان(علیه السلام) در یک شب سه هزار و سه فضیلت است، اشاره به همین جریان دارد که سه هزار فرشته، همراه با سه فرشته مقرّب الهى بر آن حضرت سلام کردند!
سیّد حمیرى نیز در شعر خود در مدح آن حضرت به همین داستان اشاره کرده:

اُقْسِمُ بِاللّهِ وَآلائِهِ 
وَالْمَرْءُ عَمّا قالَ مَسْؤُولٌ
سوگند خورم به خدا و نعمتهایش 
و انسان از هر چه گوید بازخواست شود
اِنَّ عَلِىَّ بْنَ اَبى طالِب 
عَلَى التُّقى وَالْبِرِّ مَجْبُولٌ
براستى على بن ابى طالب 
فطرتش به پرهیزکارى و نیکى سرشته شده
کانَ اِذَا الْحَربُ مَرَتْهَا الْقَنا 
وَاَحْجَمَتْ عَنْهَا البَهالیلُ
چنان بود که هنگامى که نیزه ها تنور جنگ را مى افروخت 
و دلیران از آن گریزان بودند
یَمْشى اِلَى الْقِرْنِ وَفى کَفِّهِ 
اَبْیَضُ ماضِى الْحَدِّ مَصْقُولٌ
بسوى هماورد خویش مى رفت و در دستش 
شمشیر بَراق و بُران و صیقلى شده بود
مَشْىَ الْعَفَرْنى بَیْنَ اَشْبالِهِ 
اَبْرَزَهُ لِلْقَنَصِ الْغیلُ
چنانچه شیر در میان بچه هاى خود راه مى رود 
در آن حال که بیشه براى شکار او را بیرون فرستد
ذاکَ الَّذى سَلَّمَ فى لَیْلَة 
عَلَیْهِ میکالٌ وَجِبْریلُ
على همان کسى است که در یک شب بر او 
سلام کرد میکائیل و جبرئیل
میکالُ فى اَلْف وَجِبْریلُ فى 
اَلْف وَیَتْلُوهُمْ سَرافیلُ
میکائیل با هزار فرشته و جبرئیل نیز با 
هزار فرشته و پشت سر آنها نیز اسرافیل آمد
لَیْلَةَ بَدْر مَدَداً اُنْزِلُوا 
کَاَنَّهُمْ طَیْرٌ اَبابیلُ(3)
در شب بدر که براى کمک فرود آمدند 
همانند مرغهاى ابابیل (که به مکه آمدند)