ارتباط قبل از ازدواج با نبود شرایط ازدواج

ارتباط با نامحرم كه با هم قصد ازدواج داريم و فعلا شرايط ازدواج رو نداريم به چه صورت بايد باشد؟

از چندين منظر فقهى و اخلاقى و روانشناسى‏[ Psychologycal ] و جامعه شناسى‏[ Sociologycal ] مى‏توان به اين امر پرداخت.

به طور كلى روابط باز و آزاد دوجنس مخالف پيش از ازدواج، داراى آفت‏ها و آسيب‏هاى روانى و اجتماعى جبران ناپذيرى است. در ذيل به چند نمونه از اين آسيب‏ها اشاره مى‏شود:

1 فقدان شناخت درست و واقع بينانه: معمولا ادّعا مى‏شود اين گونه روابط و دوستى‏ها به انگيزه ازدواج شكل مى‏گيرد، ولى با كمى دقّت فهميده مى‏شود، روح حاكم بر اين گونه دوستى‏ها، عشق ‏ورزى كور است نه خردورزى. پاى خرد و عقل در ميدان عاشقى لنگ است. امام على عليه السلام مى‏فرمايند: «حبّ الشّى‏ء يعمى و يصمّ»، دوست داشتن چيزى انسان را كور و كر مى كند.

در حالى كه تصميم‏گيرى درست در مورد ازدواج با فرد خاص، تنها با تكيه بر عقلانيّت و خردورزى ممكن است. دوستى‏هاى قبل از گزينش همسر، راه عقل را مسدود و چشم واقع بين انسان را كور مى‏سازد و اجازه نمى‏دهد تا يك تصميم صحيح و پيراسته از اشتباه گرفته شود. اين نوع انتخاب‏ها كه در فضايى آكنده از احساسات و عواطف انجام مى‏گيرد. به دليل نبود شناخت عميق و واقع‏بينانه، زندگى مشترك را تلخ و آينده را تيره و تار مى‏سازد.

2 ايجاد جو بدبينى: اين گونه دوستى ها نه تنها مشكلى را براى دختران و پسران حل نمى‏كند بلكه بر مشكلات آنان مى‏افزايد.

3- خود مى دانيد كه ازدواج ارتباط دو خانواده است اين نوع ارتباطها معمولا بدون آگاهى خانوادهها انجام مى گيرد و اگر در آينده يكى از دو خانواده با اين ازدواج مخالفت كنند اين دوستى و ارتباط را چگونه مى توان پاك نمود؟ اين شكست روحى را چگونه مى توان ترميم نمود.؟

اين گونه دوستى‏ها و روابط اگر به ازدواج بى ‏انجامد پس از مدتى از شكل‏گيرى زندگى جو بدبينى و سوءظن را به دنبال خواهد داشت.

پسر به خود مى‏گويد اين دختر وقتى به راحتى با من پيوند و رابطه نامشروع برقرار نمود، پس از اعتقاد و ايمان قوى برخوردار نيست. بنابر اين از كجا معلوم پيش از ارتباط با من، با فرد ديگرى طرح دوستى نريخته است. از كجا معلوم كه در آينده با اين كه همسر من است با ديگرى ارتباط برقرار نكند؟

دختر نيز همين تصور را نسبت به پسر دارد.

بر اين اساس اين گونه ازدواج‏ها داراى پايه واساسى سست و متزلزل است و تجربه نشان داده كه سريع منجر به طلاق و جدايى مى‏گردد.

بر اساس يك يافته پژوهشى در آمريكا، زوج‏هايى كه پيش از ازدواج با يكديگر زندگى مى‏كنند زندگى زناشويى آنها با مشكلات عديده‏اى رو به رو است و منجر به طلاق مى‏شود. به گزارش ايسنا، دكتر «كاترين كوهان»، استاد دانشگاه ايالت پنسيلوانيا گفت: طبق آخرين تحقيقات، افرادى كه پيش از ازدواج با يكديگر رابطه داشته‏اند بعد از ازدواج در حلّ مشكلات خود عاجزند، چرا كه نسبت به يكديگر بسيار بدبين هستند. كوهان گفت: طبيعت ارتباطات آزاد اين است كه زوجين چندان انگيزه‏اى براى حل درگيرى‏ها و حمايت از مهارت‏هاى خود ندارند. وى افزود: به نظر مى‏رسد ارتباطات اين افراد زودتر از افرادى كه با يكديگر دوست نبوده‏اند، سرد و منجرّ به طلاق مى‏شود. وى در پايان گفت: مى‏توانم بگويم رابطه قبل از ازدواج به هيچ وجه سبب دوام زندگى زناشويى نمى‏شود.(1)

3 افت تحصيلى يا ركود علمى: اين گونه روابط باعث مى‏شود كه دو طرف تمام فكر و توجه و تمركز خود را صرف ديدارها و ملاقات‏هاى حضورى و تلفنى خود بكنند و اين بزرگ‏ترين مانع براى رشد و ترقى علمى است زيرا تحصيل دانش نيازمند تمركز نيروهاى فكرى وروحى است.

دل‏مشغولى و اضطرابى كه در اثر اين گونه پيوندها پديد مى‏آيد بزرگ‏ترين سد راه تعالى علمى و تحصيلى است لذا متصديان امور علمى مدارس و دانشگاه‏ها توصيه مى‏كنند. حتى ايام عقد و نامزدى جوانان نبايد در بحبوحه تحصيلات نباشد تا آنان بتوانند با تمركز بيشتر فكر، در ادامه دروس و امتحانات موفق شوند.

4 عدم اسقبال از تشكيل كانون خانواده: اين گونه روابط و دوستى‏ها معمولا به انگيزه تفنّن و سرگرمى شكل مى‏گيرد و در خلال آن از خود باورى و زودباورى دختران سوء استفاده مى شود. متاسفانه در بسيارى موارد بين عشق و هوس تمييز داده نمى‏شود. عشق حقيقى و پاك با هوس‏هاى آلوده و زودگذر، تفاوت جوهرى دارد. برخى از اين روابط كه مبتنى بر هوسرانى و سرگرمى است، پس از مدتى رو به سردى و افول مى‏نهد. جاذبه و دل ربايى‏ها مربوط به روزها و ماه‏هاى اول دوستى است. ولى ديرى نمى‏پايد كه اين روابط عادى شده و به جدايى مى كشد. حس تنوع طلبى انسان از يك طرف و فقدان عامل بازدارنده از طرف ديگر باعث مى‏شود برخى سراغ ازدواج و تشكيل خانواده نروند جامعه‏اى كه از تشكيل كانون خانواده استقبال نكند هيچ‏گونه ضمانتى براى رشد و شكوفايى فضايل انسانى در آن وجود ندارد. عمده خوبى‏ها و كمالات والاى انسانى در پرتو تشكيل خانواده‏اى سالم، به فعليت مى‏رسد.

5 اضطراب، تشويش و احساس نگرانى: در دوستى‏هاى موجود بين دختران و پسران، از آنجا كه مقاومتى بسيار قوى از طرف پدر يا مادر يا جامعه براى ممانعت از برقرارى اين دوستى‏ها وجود دارد، اين گونه دوستى‏ها با مخاطرات روانى گوناگونى از جمله اضطراب و تشويش همراه است.

وجود افكار ديگرى چون احساس گناه، نگرانى از تهديداتى كه توسط پسر براى فاش كردن روابطش با دختر صورت مى‏گيرد، يك تعارض درونى و اضطراب مستمر را به دنبال خود دارد.

بنابر اين وجود چنين دلهره‏ها و اضطراب‏هايى كه گاهى لطمه‏هاى جبران ناپذيرى بر جسم و روان انسان دارد، از جمله آسيب‏هاى اين گونه روابط است.

6 محروميت از ازدواج پاك: هر انسانى در سرشت و نهاد خويش به دنبال پاكى‏ها و نجابت است. دخترانى كه در پى اين روابط آلوده هستند در حقيقت پشت پا به سرنوشت خود زده‏اند و اين امر باعث مى‏شود كه آن‏ها به جرم آلودگى به اين روابط شرايط ازدواج پاك را از دست بدهند. البته اين گونه روابط ناسالم حتى در ازدواج پسران نيز تاخير ايجاد شود و دختران بيش از پسران در معرض اين آسيب قرار دارند. در پايان به چند پرسش اساسى اشاره مى‏شود:

1 به نظر شما يك رابطه و پيوند مطلوب چه ويژگى‏هايى دارد؟

2 آيا روابطى كه بر پايه هوسرانى‏ها و سرگرمى‏هاى زودگذر است، مى‏تواند روابطى پايا و پويا باشد؟

3 آيا هر انسانى با هر صفت و ويژگى شايسته ارتباط و دوستى است؟

4 آيا پسنديده نيست كه انسان سرمايه عشق و محبت خود را براى زندگى آينده خويش پس انداز كند.

البته خوب است بگوييم كه قبل از تمام اين آسيبها از نظر شرعى و اخلاقى معمولا اين نوع ارتباطها نا مشروع و حرام است مگر اينكه فقط به گفتگو اكتفا شود تا هنگامى كه به اين صورت تنها حرف هاى معمولى مى زنيد، نمى توانيم بگوييم كه اين رابطه حرام است و يا گناه دارد، يعنى مشكل شرعى ندارد، ولى مى تواند آسيب هاى تربيتى و روانى مهمى در پى داشته باشد. وقتى دو نفر مدت زيادى با هم صحبت مى كنند و رابطه دارند، كم كم به هم علاقه مند مى شوند و اين علاقه به صورت دلبستگى و وابستگى در مى آيد، بعد از اينكه اين حالت به وجود آمد، ديگر قضاوت هايى كه در مورد هم دارند تحت تاثير علاقه قرار مى گيرد و نمى توانند كاملا آزاد و فارق از محبت در مورد هم فكر كنند و يكديگر را به صورت عقلانى و منطقى مورد ارزيابى قرار دهند و چه بسا عيب هاى هم را نمى بيننند و وارد راهى مى شوند كه به احتمال قوى پايان خوبى ندارد.

در خصوص ارتباط با جنس مخالف جهت ازدواج چند نكته را يادآور مى شود: بايد طرفين قبل از ازدواج از يكديگر شناخت داشته باشند، اما اين شناخت بايد از راه مناسب و قابل اعتماد بدست آيد. بى ترديد صحبت مستقيم و تنهايى طرفين راه صحيح و مناسب براى تحصيل شناخت نيست.

از اين گذشته ممكن است خانواده با اين ازدواج موافق نباشند، و آنها نتوانند ازدواج خود را سامان بدهند، در نتيجه مجبور باشند از هم جدا شوند و بدين وسيله دچار آسيب شديد عاطفى و روانى گردند.

تجربه نشان داده است كه اين روش، معلومات و اطلاعات صحيح، كامل و بجايى را به دست نمى دهد، لذا اين شيوه كمتر راه گشا بوده و در برخى از موارد به واسطه تحت تأثير قرار گرفتن حقيقت و غلبه احساسات و عواطف بر واقعيت طلبى، موجب زيان هايى شده است. از اين روى در حالى كه شناخت طرفين را قبل از ازدواج لازم و ضرورى مى دانيم چند نكته را در اين مورد متذكر مى گردد: شناخت قابل اعتماد و صحيح آنگاه به دست مى آيد كه:

الف- از راه صحيح و به دور از انگيزه هاى ديگر، همانند انگيزه هاى عاطفى و احساسى باشد.

ب- منابعى كه جهت كسب آگاهى به آنها مراجعه مى شود بايد صداقت آنها قبلا تأييد شده باشد. حداقل اين است كه آنها ذى نفع نباشند.

ج- نوع شناخت و اطلاعات لازم و ضرورى كه مورد نظر است و زندگى بر پايه آنها بنا مى شود بايد قبلا زمينه يابى گردد. بايد از امورى كسب آگاهى نمود كه در آينده براى زندگى شما ضرورى است و جهل و ناآگاهى از آنها موجب سردرگمى و يا شكست زندگى مى شود. ولى شناخت هاى غيرضرورى به كار نمى آيند.

د- بايد تدبيرى انديشيد كه اطلاعات بدست آمده را محك زند و آنها را از افكار رؤياگونه، دروغ پردازى هاى ناخود هشيارانه- و حتى آگاهانه- مبرا سازد، لذا بايد از افراد صاحب تجربه و قابل وثوق كمك گرفت و نسبت به برخى امور آن ها را به جمع آورى اطلاعات ضرورى يارى طلبيد. پى بردن به خصوصيات فرد از راه هاى مختلفى ميسر است:

1- مطالعه بر روى دوستان او.

2- مطالعه رفتار افراد خانواده او.

3- تحقيق از دوستان و فاميل او.

4- استفاده از تست هاى روان شناسى كه در اين باره مى توان از واحد مشاوره ازدواج استفاده كرد.

ناگفته نمايند گفتگو در محيطهاى گردشگاهى معمولا بستر مناسبى براى غلبه عواطف و احساسات است و در صورتى كه به ازدواج نينجامد، ضربه روحى شديدى- به ويژه نسبت به دختران- به وجود مى آورد. علاوه بر اين كه گفتگو در اين حد از نظر شرعى گناه محسوب مى شود. بنابراين توصيه مى شود از راه هاى تحقيق فوق الذكر استفاده شود تا در پرتو آن به شناختى عميق تر دست يابيد.

بى‏ترديد اگر دختر و پسر قبل از آگاهى از اصالت خانوادگى، ميزان اعتقاد فردى و خانوادگى و شناخت خصايص جسمى و روانى (سابقه‏هاى بيمارى خانوادگى و…)، به سراغ شناخت خصايص شخصيتى و فردى يكديگر بروند و در محيطى كه محبت و احساس الفت موج مى‏زند، به گفت وگو بپردازند، به احتمال زياد به ازدواج نسنجيده منتهى مى‏شوند چرا كه ريسمان مودّت و عشق را نمى‏توان بعد از اين ارتباط و گفت‏وگو گسست. عشقى كه با تعقّل و تفكّر بيگانه است و ثمرى جز سردرگمى ندارد: بنابراين بايد ويژگى‏هاى گفت‏وگوى شناختى را به خوبى بازشناخته، بر اساس آن اقدام كنند.

گفت وگوى شناختى، صحبتى است كه به منظور شناخت دختر و پسر از يكديگر صورت مى‏گيرد، تا بر اساس شناخت و آگاهى به دست آمده، در مورد بنا كردن يا بنا نكردن زندگى مشترك، تصميم گرفته شود. اين صحبت‏ها با رعايت شرايط زير مى‏تواند به هدف خود دست يابد وگرنه در صورت تخلّف، نه تنها هدف خود را تأمين نمى كند بلكه رهزن دختر و پسر نيز خواهد شد.

به منظور دست‏يابى به اهداف اين نوع گفت و گوها رعايت نكات زير بايسته است:

1 سعى شود در اين گفت وگو جز پيام شناختى، پيام ديگرى (همانند پيام‏هاى احساسى و عاطفى) مبادله نشود.

2 محور گفت وگوها با طرح سؤالات از پيش تدارك شده، تعيين گردد تا موجب انحراف صحبت‏ها از موضوع مورد نظر نشود. لذا بايد تلاش شود تا گفت وگوها از محورهاى تعيين شده تخطّى نمى‏كند.

3 موضوع و منظورتان از گفت وگو را به صورت كلى قبل از جلسه، به اطلاع طرف مقابل برسانيد تا با آمادگى قبلى در جلسه حاضر شود و با حالتى غيرمنتظره مواجه نشود.

4 مدت گفت و گوها كوتاه باشد.

5 برخى گفته‏ها يادداشت شده و محور تفكّر بعدى و تصميم گيرى قرار گيرد.

6 لازم است اين گفت وگو با حضور فرد يا افراد ديگرى- كه نقش ناظر بر محتوا را داشته و نكات مبهم و مجهول را گوشزد مى‏كند- يا حداقل تحت اشراف و اطلاع آنان انجام گيرد (ترجيحاً يك تن از طرف دختر و يك تن از طرف پسر).

7 محور شناخت از يكديگر، همانا شناخت از امور اساسى و مؤثر در تصميم‏گيرى باشد همانند: آگاهى از ميزان سواد و سطح اطلاعات يكديگر، اطلاع از نو ع نگرش همديگر، شناخت از ميزان پايبندى به ارزش‏هاى پذيرفته شده و نوع ارزش‏هاى مورد قبول يكديگر….

8 از تعريف و تمجيد مكرر يكديگر- كه روحيه پرسشگرى و دقت نظر را از بين مى‏برد- اجتناب شود.

9 لازم است از پاسخ‏هاى كلى و شناخت‏هاى اجمالى و ابهام آلود پرهيز گردد تا هر چه شفاف‏تر، مجهولات به آگاهى و شناخت تبديل شود.

– كتاب هاى معرفى شده را نيز مطالعه فرماييد:

1 جوانان و انتخاب همسر، على اكبر مظاهرى، انتشارات پارسايان

2 انتخاب همسر، آيت الله ابراهيم امينى، سازمان تبليغات اسلامى

(1) (روزنامه جمهورى اسلامى ج ش 6571- 1380/ 11/ 29 ج ص 5)

پرسمان