اثرات گناه بر روح و روان انسان چگونه است؟

از مسلمات دين و علم و تجربه است كه كردار انسان، خواه نيك و خواه بد، داراى پى آمد و نتيجه، در دنيا و آخرت است و همچون بذرى است كه در مزرعه ى جهان كاشته مى شود، اگر بذر گل بود، نتيجه اش گل است و اگر خار بود، نتيجه اش خار است. تكرار گناه و مداومت آن موجب تيرگى و واژگونى قلب و مسخ انسان از حالت انسانيت به حالت درنده خويى و حيوان صفتى مى گردد، و نيز باعث گناهان بزرگتر مى شود. به عنوان مثال: گنهكارى كه براى اولين بار لب به شراب مى زند، چون مسلمان است، آشاميدن چند قطره از شراب براى او بسيار سخت است، ولى بار دوم كمى آسان مى شود و وقتى زياد تكرار شد، آشاميدن چند ليوان از آن براى او از آب خوردن آسانتر مى گردد. آرى تداوم گناه حتى گناهان بزرگ را براى انسان آسان مى گرداند. در قرآن كريم آيات متعددى در اين رابطه وجود دارد، از جمله: «ثمَّ كانَ عاقِبهُ الَّذينَ اَساؤا السُوأى اَنْ كَذَّبوا بِآياتِ اللّه و كانوا بها يستَهزِءُون سپس سرانجام كسانى كه اعمال بد مرتكب شدند به جايى رسيد كه آيات خدا را تكذيب كردند و آن را به سخريه گرفتند» (روم، 10).

در تاريخ بسيار ديده شده كه افرادى بر اثر تداوم گناه و طغيان كارشان به كفر و انكار حق و به مسخره گرفتن آن رسيده است، اين ها از آثار شوم گناه است كه دامنگير گنهكار مى گردد، چنانكه مداومت بر كارهاى نيك و عبادات، موجب صفاى دل و نورانيت بيشتر روح و جان مى شود. در اين باره به روايات زير توجه كنيد: امام صادق عليه السلام فرمودند، پدرم مى فرمود: «ما من شى ء اَفسَد لِلقَلب من خَطيئَهٍ اِنّ القَلب لَيواقِع الخَطيئَهَ فما تَزالُ به حتّى تَغلبَ عليه فَيصيرُ اَعلاهُ اَسفَله، چيزى بيشتر از گناه، قلب را فاسد نمى كند، قلب گناه مى كند و بر آن اصرار مى ورزد تا در برابر گناه به زمين مى خورد و در نتيجه سرنگون و وارونه مى گردد در چنين حالتى موعظه در آن اثر نمى نمايد» (كافى، ج 2، ص 268).

يعنى هيچ چيزى به اندازه خطا و لغزش و گناهكارى روح را بيمار و فاسد نمى كند، روح پشت سر هم كار سياه انجام مى دهد تا آنجا كه يكسره زير ورو مى شود و فطرت بشرى به يك حيوان درنده و بلكه بدتر از آن تبديل مى شود. در حديث ديگر اينطور آمده كه در هر روحى يك نقطه سفيد هست، اگر آدمى گناهى بكند در آن نقطه سفيد يك نقطه سياه پيدا مى شود، اگر از اين گناه پشيمان شود و توبه كند آن نقطه تاريك محو مى شود و اگر به گناه و… ادامه بدهد آن نقطه سياه توسعه پيدا مى كند تا تمام آن سفيدى را بگيرد، همينكه ديگر قسمت سفيدى باقى نماند سقوط اين آدم قطعى است، اميدى به بازگشت او نيست. بعد در همين حديث فرمود: اين است معناى آيه 14 سوره مطففين قرآن: «كلا بل ران على قلوبهم ما كانوا يكسبون، يعنى درباره اينها سخن مگو، اعمال تاريك و سياه اينها به صورت زنگارى بر روى قلبشان در آمده است». اين آيه حالت سقوط اخلاقى و روحى بشر را ذكر مى كند.

امام كاظم عليه السلام مى فرمايد: «اذا اَذنَب الرّجُل خَرجَ فى قَلبه نُكتَهٌ سَوداء فاِن تابَ اِنمَحتْ و ان زاد زادتْ حتّى تَغلِب على قَلبه فَلا يفلِح بَعدها ابداً، وقتى كه انسان گناه مى كند، در قلب او نقطه ى سياهى پديد مى آيد، اگر توبه كرد، آن نقطه پاك مى شود و اگر بر گناه خود افزود آن نقطه گسترده مى گردد به طورى كه همه قلب او را فرامى گيرد و بعد از آن هرگز رستگار نمى شود» (ميزان الحكمه، ج 3، ص 464). به طور كلى هرگونه نكبت و بلا، خواه روحى و خواه جسمى از گناه سرچشمه مى گيرد كه امام باقر عليه السلام فرمود: «و ما مِن نِكبَهٍ تُصيبُ العَبد الاّ بِذَنب، هيچ نكبتى به بنده نرسد مگر به خاطر گناه» (كافى، ج 2، ص 269). با بررسى روايات بدست مى آيد كه گناهان مختلف، داراى آثار روحى و روانى گوناگون است از جمله:

قساوت قلب

امام على عليه السلام فرمود: «ما جَفَّت الدّموعُ الاّ لِقَسوه القُلوب و ما قَست القُلوب الاّ لِكَثره الذّنوب، اشك چشم ها نخشكد مگر به خاطر قساوت و سختى دل ها و دل ها سخت نشود مگر بخاطر گناهان بسيار» (كافى، ج 2، ص 271).

عدم استجابت دعا

امام باقر عليه السلام فرمودند: «همانا بنده از خدا حاجتى مى خواهد، اقتضا دارد كه زود يا دير برآورده شود، سپس آن بنده گناهى انجام مى دهد خداوند به فرشته مى فرمايد: حاجت او را روا مكن و او را محروم ساز زيرا در معرض خشم من درآمد و سزاوار محروميت شد.» (كافى، ج 2، ص 271).

الحاد و انكار

پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله و سلم در ضمن گفتارى فرمودند: «فاِنّ المَعاصى تَستَولى الضَّلال على صاحِبها حتّى تُوقِعُه رَدّ ولايه وصىِّ رسول اللّه و دفع نبوه نبى اللّه و لا تزال بذلك حتّى توقعه فى ردّ توحيد اللّه و الالحاد فى دين اللّه، همانا گناهان گمراهى را بر گنهكار مسلط مى نمايد تا آنجا كه او را به رد ولايت و امامت وصى رسول خدا و انكار نبوت پيامبر و به همين منوال انكار يكتايى خدا و الحاد و كفر در دين خدا، آلوده مى گرداند» (بحار، ج 73، ص 360).

پرسمان