آیا گرفتن استخاره در ازدواج لازم است

استخاره براى رفع تحيّر و سرگردانى است و براى امر خيرى چون ازدواج استخاره شرط نيست بلكه تحقيق، توافق و هم‏كفو بودن لازم است، (استفتا از دفتر مقام معظم رهبرى). بلى، پس از تحقيق اگر باز هم به نتيجه نرسيديد و تحير باقى بود، استخاره مانعى ندارد.

مراحل تصميم گيرى و انتخاب:

انسان موجودى داراى عقل و اختيار است و براى تصميم گيرى خود بهتر است به صورت يك اصل از آگاهى خود و اطرافيان خود با مشورت استفاده كند و براى انتخاب هايش تحقيق و مشورت و تعقل را اصل قرار دهد. قرآن كريم هم مى گويد: وشاورهم فى الامر فاذا عزمت فتوكل على الله. مشورت كنيد و سپس با توكل به خداوند دست به انتخاب و تصميم گيرى بزنيد، ولى گاهى از مواقع با تمام دقتى كه انسان به خرج مى دهد و مشورت و تحقيق مى كند، باز دچار حيرت مى شود و نمى تواند تصميم بگيرد، در اين موارد استخاره و طلب خير از خداوند بسيار راهگشا است و براى تصميم گيرى به انسان كمك فراوان مى كند كه مورد تاييد روايات اسلامى نيز هست. در صورتى كه منظور شما از مشورت با خداوند، تفال و پى بردن به عاقبت كارها توسط قرآن است، اين كار در روايات نهى شده است.

براى روشن شدن مسئله توجه شما را به نكاتى جلب مى‏نمائيم.

ما در انجام كارهاى خود بويژه كارهايى كه از اهميت ويژه‏اى برخوردارند مانند ازدواج بهترين راه استفاده از نيروى عقل و انديشه است كه خداوند در ما بوديعه گذارده بايد استفاده كنيم براى اينكه در بكارگيرى نيروى عقل و انديشه دچار لغزش نشويم بايد با موازين شرعى و معيارهاى دينى آشنا باشيم و در صورت آشنا نبودن مسئله را با كارشناسان دينى در ميان بگذاريم و نظر شارع را از آنها پيرامون مسئله‏اى كه با آن درگير هستيم سؤال كنيم علاوه بر به كارگيرى نيروى عقل و انديشه و در نظر گرفتن معيارها و ارزش‏هاى دينى بايد در اطراف آن موضوع قدرى مطالعه نيز داشته باشيم مثلاً در امر ازدواج كه از تصميم گيرى هاى مهم زندگى است، مطالعه‏ى بعضى از كتابهايى كه در مورد انتخاب همسر و معيارهاى صحيح ازدواج رهنمودهايى را جمع‏آورى كرده‏اند.

بعد از طى مراحلى كه بيان شد نوبت مى‏رسد به استفاده كردن از عقل و انديشه و تجارب و اطلاعات افراد مجرب و كارشناس بعبارت ديگر بايد با افراد كارشناس مشورت كنيم. اگر ما در انجام كارهاى خود مراحلى كه بيان شد طى كنيم معمولاً در بيشتر مسائل به يك نتيجه‏ى اطمينان‏آور مى‏رسيم و مى‏توانيم با توكل به خداوند و استمداد از او كار خود را شروع كنيم و نيازى به استخاره كردن و تفأل زدن نيست زيرا ما هم از عقل و هم از معيارهاى دينى و هم از نظر كارشناسى افراد مطلع و مجرّب استفاده كرده‏ايم و همه‏ى آنها اتفاق نظر داشته‏اند كه انجام اين كار به صلاح شما هست پس انجام بده يا به صلاح شما نيست پس انجام نده. گاهى اوقات ممكن است ما عليرغم اينكه همه‏ى راههاى ممكن را رفته‏ايم باز هم دچار ترديد هستيم و اطمينان لازم را براى انجام آن كار يا ترك آن بدست نياورده‏ايم در اينجا استخاره مى‏كنيم يعنى از خداوند طلب خير مى‏كنيم در واقع نقش استخاره در اينجا اينست كه از نظر روانى يك حالتى را در ما ايجاد مى‏كند كه كار را با يك جديت و اطمينان بيشترى انجام مى‏دهيم يا اينكه اگر انجام آن به صلاح ما نيست با اطمينان بيشتر آنرا رد مى‏كنيم و ديگر دچار وسوسه‏هاى فكرى كه‏اى كاش اين كار را انجام نداده بودم يا انجام داده بودم نمى‏شويم.

زيرا همه‏ى راه هايى كه ممكن است رفته‏ايم و همه‏ى آنها اتفاق نظر بر اين دارند كه مثلاً فلان كار را انجام بده.

حالا اگر ما آن كار را انجام داديم و احتمالاً با مشكلاتى مواجه شديم ديگر خودمان را سرزنش نمى‏كنيم كه چرا من اين كار را انجام دادم اى كاش انجام نداده بودم و بالعكس بنابراين: «اولاً در همه‏ى كارها نيازى به استخاره نيست ثانيا استخاره حكم نيست بلكه يك راهى است راى اينكه اطمينان ما را به انجام كارى بيشترى مى‏كند يا اطمينان ما را به ترك كارى افزايش مى‏دهد البته به شرط اينكه ما اعتقاد به استخاره داشته باشيم. اگر اعتقاد به استخاره نداريم لزومى هم ندارد در كار خود استخاره كنيم بلكه همان راهى كه به آن اشاره شد يعنى استفاده از عقل و شرع و نظر مشورتى كارشناسان و توكل به خداوند متعال، سپس به صورت جدى اقدام كردن.

توضيح بيشتر:

استخاره به معناى طلب خير از خداوند متعال در روايات ما بسيار سفارش شده است، و ائمه اطهار سلام الله عليهم شيعيان را ترغيب بسيارى فرموده‏اند كه كارهاى خود را بر اساس استخاره انجام دهند. ما در اينجا تنها دو روايت را نقل مى‏كنيم:

جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عليه السلام عَنْ أَبِيهِ «عليه السلام» قَالَ: كُنَّا نَتَعَلَّمُ الِاسْتِخَاره كَمَا نَتَعَلَّمُ السُّورَه مِنَ الْقُرْآنِ (1)

امام صادق از پدرش امام باقر «عليهما السلام» نقل مى‏كنند كه فرمودند: ما استخاره را آموزش مى‏دهيم همانگونه كه سوره قرآن را آموزش مى‏دهيم.

روايت دوم تصريح دارد كه پس از طلب خير از خداوند متعال، هر اتفاقى كه براى استخاره كننده بيافتد، مى‏بايست از آن راضى باشد.

أَبِى عَبْدِ اللَّهِ «عليه السلام» قَالَ: كُنَّا نَتَعَلَّمُ الِاسْتِخَارَهَ كَمَا نَتَعَلَّمُ السُّورَهَ مِنَ الْقُرْآنِ ثُمَّ قَالَ مَا أُبَالِى إِذَا اسْتَخَرْتُ اللَّهَ عَلَى أَىِّ جَنْبِى وَقَعْتُ (2)

امام صادق «عليه السلام» مى‏فرمايند: ما استخاره را آموزش مى‏دهيم همانگونه كه سوره قرآن را آموزش مى‏دهيم. سپس فرمودند: آنگاه كه استخاره كردم، باكى ندارم كه چه بر من واقع مى‏شود.

دليل اين امر را بايست در اين نكته جستجو كرد كه استخاره كننده خود را به خدا سپرده است و خداوند متعال نيز به خير او آگاه‏تر است، بنابراين در صورت عمل بر اساس استخاره، هر اتفاقى كه بيافتد، بايست ايمان داشته باشد كه خير او در آن بوده است.

بنابراين رعايت نكات زير ضروررى است:

1- استخاره هيچگاه جاى انديشه و مشورت را نمى‏گيرد. بلكه استخاره پس از انديشه و مشورت است. يعنى ما هر كارى را كه مى‏خواهيم انجام بدهيم، ابتداء بايد پيرامون آن انديشه كنيم و سود و زيان آن را بسنجيم و در مرحله دوم با كسانى كه در آن موضوع صاحب‏نظر هستند، مشورت كنيم و آنگاه يكى از دعاهايى كه در استخاره وارد شده است، تلاوت كنيم و اگر تحير ما برطرف نشد، با قرآن استخاره كنيم.

2- در مقابل اينكه خواندن دعاى استخاره براى هر كارى توصيه شده است، زيرا خير ما به دستان خداوند متعال است و ما در هر كارى بايد از خداوند خير خود را بخواهيم. استخاره با قرآن نبايد به صورت عادت و روش دائمى دربيايد و جايگزين انديشه و مشورت و تحقيق شود.

3- چنانكه در انجام واجبات و ترك محرمات، استخاره نبايد كرد، در كارهايى كه عقل آنها را تأييد مى‏كند و همه شواهد و قرائن به خوبى آن گواهى مى‏دهند، نيز نبايد استخاره با قرآن كرد. بله خواندن دعاهاى استخاره در اين موارد نيز مناسب است و توصيه شده است. زيرا در دعا، ما خود و كار خود را به خداوند متعال مى‏سپاريم و خير خود را از خداوند متعال درخواست مى‏كنيم.

4- بايد توجه داشت كه استخاره به معناى طلب خير از خداوند متعال است، اما تفأل به معناى فهم عاقبت كارهاست. به اين دليل در روايتى از تفأل زدن به قرآن نهى شده است:

عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ «عليه السلام» قَالَ: لَا تَتَفَأَّلْ بِالْقُرْآنِ (3) امام صادق «عليه السلام» مى‏فرمايند: به قرآن تفأل نزنيد.

دليل اين امر در اين نكته نهفته است كه فهم عاقبت امور و استنباط آن تنها بر اهلش ميسر است و هر كسى نمى‏تواند از قرآن به چنين استنباطى برسد. زيرا اگرچه استنباط عاقبت از آيات قرآن براى كسى كه اهلش باشد امكان دارد، اما همه كس را بدان راه نيست. پس اكثريت مردم در همان حد استخاره با قرآن بايد توقف كنند و اهل معرفت مى‏توانند به عواقب امور نيز پى‏ببرند. بنابراين ما حق نداريم در استخاره با قرآن به دنبال فهم عاقبت امور و كارها باشيم و تنها بايد خير خود را از خداوند متعال درخواست كنيم.

5- هرچند اصل بر اين است كه هر فردى براى خودش استخاره كند و معمولا خود افراد استخاره مى كرده اند لكن براى كسانى كه بلد نيستند علما راه گرفتن نائب را باز كرده اند همچنانكه در اجراى صيغه عقد ومانند آن نيز كسى به ائمه مراجعه نمى كرده و خود افراد مى خوانده اند لكن اين دليل نمى شود كه گرفتن نائب و وكيل براى آن صحيح نباشد.

بنابراين توصيه مى شود در استخاره از قرآن بايد از بزرگان و عالمان دينى آشنا با قرآن كمك گرفت و آنچه از مستحبات و آداب استخاره گفته شد، وظيفه همان عالمى است كه استخاره مى كند و كسى كه برايش استخاره مى شود، تنها بايد نيت داشته باشد كه اگر مثلا خوب آمد فلان كار را انجام خواهم داد.

پى نوشت ها:

(1)

(1) 1) وسائل ‏الشيعه، ج: 8، ص: 2

66) همان

3) وسائل ‏الشيعه ج: 6 ص: 233، پرسمان.