حکم صندوق های خانوادگی
یک صندوق که وام هایی را در اختیار اعضای خود قرار میدهد، ولی برای دادن وام شرط میکند که متقاضی وام، مبلغی پول را به مدت سه یا شش ماه در صندوق بگذارد و بعد از گذشت این مدت به مقدار دو برابر پولی که به صندوق سپرده است به او وام میدهد و بعد از آنکه همه وام را پرداخت کرد، پولی که قبلاً در صندوق گذاشته بود به او مسترد میشود، این کار چه حکمی دارد؟
حکم صندوق های خانوادگی
فهرست این نوشتار:
مطابق نظر آيت الله خامنه اي
س 943: تعدادی از افراد تصمیم به ایجاد صندوق قرض الحسنه بین خود گرفته اند تا هنگام نیاز به یکدیگر قرض‌الحسنه بدهند. هر عضو علاوه بر مبلغی که در ابتدای تشکیل پرداخته، بایستی هر ماه برای افزایش موجودی صندوق مبلغی را بپردازد، امیدواریم لطف فرموده چگونگی پرداخت خمس هر عضو را بیان فرمایید و در صورتی که سرمایه صندوق به‌طور دائمی به عنوان قرض در دست اعضا باشد، ادای خمس آن چگونه خواهد بود؟
ج: اگر هر يک از افراد سهامدار سهم شراکت خود را از منفعت کسب يا از حقوق خود بعد از پايان سال خمسى پرداخته باشد، واجب است خمس آن را بپردازد. ولى اگر آن را در بين سال داده است، در صورتى که دريافت آن براى او در پايان سال خمسى وى ممکن باشد، بايد خمس آن را در پايان سال بدهد، و در غير اين صورت تا آن را از صندوق دريافت نکرده، پرداخت خمس آن بر او واجب نيست.
س 945: تعداد دوازده نفر از مؤمنین توافق کردهاند که هریک از آنان هرماه مثلاً بیست دینار در صندوقی بریزند، و در هر ماه یک نفر آن مبلغ را برداشته و به مصرف هزینههای شخصی خود برساند، که بعد از دوازده ماه نوبت به آخرین نفر خواهد رسید، بدین معنی که او آنچه را در این مدت پرداخته که مقدار آن دویست و چهل دینار میشود، برمیدارد، آیا خمس بر او واجب است یا اینکه جزء مؤونه وی محسوب میشود؟ اگر این فرد سال خمسی معیّنی داشته باشد و مقداری از پولی که دریافت شده، پس از پایان سال نزد او بماند، آیا جایز است برای این قسمت از آن مبلغ، سال خمسی معیّنی قرار دهد تا از لزوم پرداخت خمس آن رهایی یابد؟
ج: آنچه را که افراد به صندوق مى پردازند، اگر از درآمد سالانه شان در بين سال باشد، هر آنچه را که هر يک از افراد در نوبت خود از صندوق دريافت مى نمايد تا در مخارج سال صرف کند اگر مقدارى از آن قرض از صندوق و مقدارى معادل مبالغى باشد که از منافع همان سال به صندوق پرداخته است، خمس ندارد، ولى اگر از منافع سال قبل باشد، بايد خمس آنچه را که از منافع سال قبل است، بپردازد، و اگر از منافع هر دو سال باشد، منفعت هرسالى حکم خاص خود را دارد، و چنانچه مبلغ دريافتى او از سهم خود که از منافع سال به صندوق واريز نموده، زائد بر مخارج آن سال باشد، نمىتواند براى رهايى از خمس مقدار زائد، سال خمسى مستقلى براى آن قرار دهد، بلکه واجب است که براى همه منافع سالانه خود يک سال خمسى قرار دهد و خمس مازاد بر مؤونه آن سال را بپردازد.
س 1748: یک صندوق مشترک توسط نگهبانان و کارکنان هتل ایجاد شده تا چیزهایی که به عنوان انعام به آنان هدیه داده میشود در آن جمع آوری شده و بین آنان به‌طور مساوی تقسیم گردد، ولی بعضی از آنان که دارای سمت ریاست و نائب رئیس هستند سهم بیشتری را مطالبه می‌کنندو این مسأله همیشه موجب اختلاف و تفرقه بین اعضای صندوق بوده است، حکم آن چیست؟
ج: اين مسأله بستگی به قصد کسی دارد که مال را به عنوان انعام پرداخت کرده است، در نتيجه آنچه را که به شخص خاصی داده است مال خود اوست و آنچه را که به همه داده است بايد به‌طور مساوی بين آنان تقسيم شود.
س: به اتفاق چند نفر از دبيران پنج سال است كه يك صندوق قرض الحسنه تشكيل داده‌ايم به اين صورت كه هر ماه به ازاى هر سهم عضويت پنج هزار تومان به حساب صندوق واريز مى‌كنيم و از مجموع اين پولها و اقساط وام‌هاى قبل به قيد قرعه به يك نفر وام مى‌دهيم آيا اين وامها اشكال شرعى ندارند؟
ج) دادن وام با رضايت همه اعضاى صندوق به كسى كه قرعه به نام او درآمده است، اشكال ندارد.
س 1784: اگر کسی که از صندوق قرض‌الحسنه وام دریافت کرده است، هنگام پرداخت وام از طرف خودش بدون آنکه بر او شرط شده باشد، مقداری بیشتر از اصل وام را بپردازد، آیا گرفتن این مبلغ اضافی از او و صرف آن در کارهای عمرانی جایز است؟
ج: اگر قرض گيرنده آن مبلغ اضافی را خودش، با رضايت و به عنوان يک عملی که هنگام پرداخت قرض مستحب است بپردازد، دريافت آن از او اشکال ندارد و امّا تصرّفات مسئولين مؤسسه در آن از طريق مصرف آن در کارهای عمرانی و غيره تابع حدود اختيارات آنان در اين‌باره است.
س 1787: یک صندوق که وامهایی را در اختیار اعضای خود قرار میدهد، ولی برای دادن وام شرط میکند که متقاضی وام، مبلغی پول را به مدت سه یا شش ماه در صندوق بگذارد و بعد از گذشت این مدت به مقدار دو برابر پولی که به صندوق سپرده است به او وام میدهد و بعد از آنکه همه وام را پرداخت کرد، پولی که قبلاً در صندوق گذاشته بود به او مسترد میشود، این کار چه حکمی دارد؟
ج: اگر دادن پول به صندوق به اين عنوان باشد که آن پول برای مدتی نزد صندوق به‌صورت قرض بماند، به اين شرط که صندوق هم بعد از آن مدت، وامی دراختيار او قرار دهد و يا وام دادن صندوق مشروط به اين شرط باشد که او قبلاً مبلغی را در صندوق گذاشته باشد، اين شرط در حکم ربا بوده و شرعاً حرام و باطل است، ولی اصل قرض نسبت به هر دو طرف صحيح می باشد.
س 1788: صندوقهای قرض‌الحسنه برای دادن وام اموری را شرط میکنند که از جمله آنها عضویت در صندوق وداشتن مبلغی به عنوان پس‌انداز در آن است و همچنین متقاضی وام باید ساکن محله ای باشد که صندوق در آن قرار دارد و برخی شرایط دیگر، آیا این شرطها حکم ربا را دارند؟
ج: اشتراط عضويت يا سکونت در آن محله و شرط های ديگری که باعث محدوديت پرداخت وام به اشخاص میشوند اشکال ندارد و شرط بازکردن حساب پس‌انداز در صندوق هم اگر به اين امر برگردد که اعطای وام اختصاص به آن اشخاص پيدا کند، بدون اشکال است، ولی اگر به اين برگردد که وام گرفتن از صندوق در آينده مشروط است به اينکه متقاضی وام قبلاً مبلغی پول در بانک گذاشته باشد، اين شرط منفعت حکمی در قرض است که باطل میباشد.
سؤال۹: آیا فعالیت صندوق های فامیلی، محله، همکاران و… که اعضا، ماهانه مبالغی به آن پرداخت می کنند و به قید قرعه به یکی از اعضا قرض داده می شود، اشکال دارد؟ اگر مسئول صندوق شرط کند اولین دریافت (بدون قرعه_کشی )، متعلق به او باشد، اشکال ندارد؟
جواب: فعالیت صندوق های قرض الحسنه مذکور که عده ای به شخصی وکالت می دهند تا ماهانه مبالغی را از اعضا، دریافت کرده و به قید قرعه به یکی از آنها پرداخت کند، اشکال ندارد؛ همچنین اگر متصدی صندوق که در انجام امور آن از طرف اعضا، وکالت دارد، شرط کند اولین نوبت دریافت، متعلق به او باشد، اشکال ندارد.
دریافت مبلغ اضافی از اعضای صندوق قرض الحسنه
سوال۱۰: در بین همکاران صندوق قرض الحسنه راه اندازی کردیم که هر ماه با قرعه کشی به یک نفر وام می رسد. بعد از ماه پنجم هر نفر مبلغ اضافی پرداخت می کند تا نفرات بعدی که زمان بیشتری طول می کشد مبلغ بیشتری دریافت کنند و به همین منوال؛ با توجه به رضایت همه اعضا آیا این کار ما مصداق ربا می باشد؟
جواب: اگر مبلغ اضافی از مقدار تورم بیشتر نبوده و توسط کسانی پرداخت شود که قبلاً وام را دریافت کرده اند، اشکال ندارد.
منبع: سایت هدانا برگرفته از استفتائات آیت الله العظمی خامنه ای.
حضرت آیت الله مکارم شیرازی
شرط ماندن پول در صندوق های خانگی
پرسش : آیا شرط ماندن پول برای مدتی در صندوق های خانگی ربا محسوب می شود؟
پاسخ : در صورتی که شرط قرض این بوده باشد که آن پول را به دیگران وام بدهند ربا محسوب نمی شود. در صورتی که فرض این بوده باشد که آن پول را به دیگران وام بدهند ربا محسوب نمی شود.
خمس پس انداز صندوق های خانوادگی
پرسش : آیا به پولی که در صندوق های خانوادگی برای دریافت وام پس انداز می شود خمس تعلّق می گیرد؟
پاسخ : آن مقدار از وام که متعلق به خود اوست و قبلا در صندوق برای خودش پس انداز شده است در صورتی که سر سال خمسی قابل وصول نبوده باشد، جزء در آمد سال وصول وام محسوب می شود که اگر بعد از دریافت وام تا سال خمسی مصرف نشود مشمول خمس است و آن مقدار از وام که به او داده اند و جنبه قرض الحسنه دارد به مقداری که اقساطش پرداخت شده و معادلش تا سال خمسی موجود است، خمس دارد.
شاید این مطالب را هم بپسندید:
حکم صندوق های دوستانه و خانوادگی
پرسش : ایجاد صندوق های خانوادگی و دوستانه چه حکمی دارد؟
پاسخ : در صورتی که اقساط وام همه برابر باشد و سودی گرفته نشود و وام به همه پرداخت شود مانعی ندارد. البته اگر کارمزدی دریافت شود بنابر احتیاط واجب باید متناسب با زحمات و هزینههاى صندوق باشد .
حکم قرض مشروط در صندوق های خانوادگی
پرسش : در بين فاميل ما صندوق قرض الحسنه اى تشكيل يافته كه عملكرد آن بدين طريق است: «هر عضو ماهانه پانصد تومان يا بيشتر پرداخت مى كند، هرگاه درخواست وام كند با توجّه به ماهانه هايى كه پرداخت كرده است 2 يا 3 برابر آن به عنوان وام به او پرداخت مى شود» حال با توجّه به اين كه ماهانه ها و وامها هر دو به صورت قرضِ مشروط است، آيا حكم ربا بر آن جارى است؟ چنانچه اين كار بدون هيچ شرطى و با رضايت كامل طرفين صورت پذيرد، چه حكمى دارد؟
پاسخ : اگر این کار به صورت قرارداد بین آن افراد انجام شود، اشکال ربا دارد; تنها راه صحّت آن این است که قصد همه وام قرض الحسنه باشد; ولى همه آنها اخلاقاً مقرّرات آن صندوق را رعایت کنند; بى آن که تعهّد شرعى یا قانونى داشته باشند. راه دیگر این است که پولها به صورت وام داده نشود; بلکه به صورت هبه باشد، ولى در واقع هبه معوّضه است که در مقابل این هبه، دیگران هم بموقع هبه خواهند کرد تا دوره کامل تمام شود.
حکم تشکیل صندوق قرض الحسنه با شرایط اهدا جایزه و پرداخت وام با بهره بانکی
پرسش : صندوق قرض الحسنهاى با شرايط زير آغاز به كار كرده است : الف) تشكيل مجمع عمومى و انتخاب هيئت مديره صندوق. ب) ثبت نام 350 نفر جهت يك دوره سرمايه گذارى. ج) پرداخت ماهيانه 000/20 تومان توسّط هر عضو تا زمان برنده شدن. د) در صورت برنده شدن هر عضو مبلغ 000/400/2 تومان جايزه بعلاوه پرداخت كليه مبلغ پرداختى تا زمان برنده شدن عضو، و معافيت دائم حق عضويت بعد از برنده شدن. هـ) چنانچه در طول مدت دوره صندوق فردى از اعضا خداى ناكرده فوت نمايد بدون قرعهكشى مبلغ ماهيانه و جايزه به وصىّ متوفّا پرداخت مىگردد. و) دادن وام جهت خريد خانه با بهره بانكى جمهورى اسلامى به اعضا. ز) دادن وام جهت اجاره خانه به اعضا. ح) دوره قرعهكشى صندوق 120 ماه مىباشد و در ماه آخر از نفر يكصد و بيستم تا سيصد و پنجاههم مبلغ 000/800/4 تومان پرداخت مىگردد. ط) پرداخت قسط ماهيانه مبلغ 000/20 تومان از تاريخ 20 الى 30 هر ماه دريافت مىگردد. كسانىكه در تاريخ مقرر قسط پرداخت نكنند، مبلغ 2000 تومان جريمه و از قرعهكشى آن ماه محروم مىگردند. نظر معظم له در مورد فعاليّت اين صندوق چيست؟
پاسخ : هرگاه سرمایه گذارى مردم تحت ضوابط مضاربه باشد، و آنچه به آنها جایزه مىدهند به عنوان سهم سرمایه گذاران در این مضاربه باشد مانعى ندارد والّا باطل است. در ضمن مادام که سودى در مضاربه ظاهر نشود دادن پول به اشخاص اشکال دارد؛ ولى در مجموع به نظر مىرسد که این کار خالى از اشکال نیست، بنابراین شما عزیزان آلوده به این کار نشوید.
حکم پرداخت سود علی الحساب به اعضای صندوق قرض الحسنه
پرسش : آيا مى توان از عموم اعضاى صندوق قرض الحسنه دعوت كرد، تا مبلغى را به عنوان سپرده گذارى كوتاه مدّت يا بلند مدّت به صندوق بسپارند، كه با آن پول معاملات شرعى انجام داده، و هر ماهه مبلغى ـ به صورت على الحساب ـ به آنان پرداخت نمود، تا در پايان سال محاسبات لازم انجام، و سود قطعى آنان پرداخت شود؟
پاسخ : در فرض سوال، مانعی ندارد.
منبع: سایت هدانا برگرفته از استفتائات آیت الله العظمی مکارم شیرازی.
مطابق نظر آيت الله سيستاني
۱۲پرسش: عده ای از مردم جمع می شوند و ماهانه مقدار مشخصی پول می گذارند و به قید قرعه جمع این پول را هر ماه به یک نفر از جمع خودشان می دهند و به همین ترتیب مبلغ مشخص پول را برمی گردانند چه حکمی دارد؟
پاسخ:
اشکال ندارد و اولین کسی که پول را می گیرد از دیگران قرض می گیرد و تدریجاً ادا می کند و آخرین کس فقط آنچه را قرض داده یک جا باز پس می گیرد و کسانی که در وسط اند به نسبت پولی که داده اند یا نداده اند حکم اولین کس و آخرین کس را دارند.
۲پرسش: در صندوق خانوادگی ماهیانه شرط است که مبلغ ثابتی داده شود ودر همان جلسه کل مبلغ جمع شده از خانواده ها به صورت قرعه کشی به یکی از اعضایکه عضو بوده وپول گذاشته وام می دهند.آیا دریافت وام به این صورت صحیح است؟
پاسخ: اشکال ندارد مگر اینکه قرض های بقیه اعضاء مشروط به قرض دادن به آنها باشد.
منبع: سایت هدانا برگرفته از استفتائات آیت الله العظمی سیستانی.
*- ويژه نامه احكام خريد و فروش
حکم جوایز بانک و صندوق های قرض الحسنه
ویژه نامه احکام جامع سایت هدانا
حکم صندوق های قرض الحسنه خانوادگی حکم صندوق های قرض الحسنه خانوادگی صندوقهای وام و قرض الحسنه وام قرض الحسنه خانوادگی صندوق های قرض الحسنه خانوادگی حکم شرعی قرعه کشی های خانگی حکم قرعه کشی های خانگی حکم وام های خانگی حکم صندوق قرض الحسنه خانگی احکام قرض الحسنه خانوادگی حکم شرعی قرعه کشی خانگی خمس قرعه کشی های خانگی صندوق خانوادگی
س: به اتفاق چند نفر از دبيران پنج سال است كه يك صندوق قرض الحسنه تشكيل داده‌ايم به اين صورت كه هر ماه به ازاى هر سهم عضويت پنج هزار تومان به حساب صندوق واريز مى‌كنيم و از مجموع اين پولها و اقساط وام‌هاى قبل به قيد قرعه به يك نفر وام مى‌دهيم آيا اين وامها اشكال شرعى ندارند؟
ج) دادن وام با رضايت همه اعضاى صندوق به كسى كه قرعه به نام او درآمده است، اشكال ندارد.
این استفتا در سایت مقام معظم رهبری موجود نبود.
لطفا منبع را ذکر بفرمایید.
لطفا در صورت امکان ایمیل کنید پاسخ را
سلام علیکم
بخش دین و قرض سایت رهبری رجوع فرمایید. عینا متن اینجا پیاده شده است.
وفقکم الله لکل خیر