حضور در جامعه و مشاهده امور منکر

پرسش:امروزه در مجامع عمومى مشاهده مى شود كه خانم ها حجاب اسلامى را رعايت نمى كنند. مثلا فروشندگان برخى مغازه ها برخى كارمندان دولتى و غيردولتى معلمان و … با توجه به اينكه براى رفع نيازهاى مادى معنوى نياز به حضور در اجتماع و ارتباط با اين گونه افراد داريم به نظر شما راه حل مناسب چيست؟ آيا حضور خود در اجتماع را كمتر كنيم؟ آيا اكثريت جامعه را امر به معروف كنيم(كه دشوار و در بعضى موارد غيرممكن است) به هر حال لطفا موضوع را برايم روشن كنيد

 

پاسخ:

حضور انسان به جهت نيازهاى متعدد او، درجامعه ضرورى است، ودر اين حضور، خواه نا خواه وبه عبارتى خواسته يا ناخواسته منكرات وانحرافات را مشاهده خواهد كرد. حال كاهش اين حضور در اجتماع وبه اصطلاح گوشه نشينى وخلوت گزينى ومواجه نشدن با انواع ناهنجارى ها وبدحجابى ها وبى حجابى ها ويا انجام فريضه امر به معروف ونهى از منكر، دو گزينه ودوانتخاب پيش روى شماست كه گزينش هر يك از آنها داراى مزايا وپيامد هايى است كه ارزيابى وسنجش وانتخاب آنها بستگى به نظر خود شما دارد…

غزالى مى گوييد: هر كه با مردمان مخالطت (معاشرت) كند از مشاهده منكرات خالى نباشد. پس اگر هيچ نگويد معصيت بود، و اگر انكار كند متعرض انواع ضرر باشد. و بسيار باشد كه براى خلاص از آن، معصيتها ارتكاب بايد كرد كه بزرگتر از آن باشد كه در ابتدا از آن باز داشته شده است، و در عزلت [كاهش حضور در اجتماع‏] از آن خلاص است، و فرو گذاشتن آن سخت است و قيام نمودن بدان [امربه معروف ونهى ازمنكر] دشوار… [از اين رو] لازم مى آيد كه در مواضع منكر حاضر نشود، و عزلت گزيند تا منكر نبيند، و جز به حاجتى مهم يا واجب بيرون نيايد.». (خوارزمى، محمد ترجمه‏احياءعلوم‏الدين جلد 2 ص 691)

ازجمله گناه ومفسده اى كه از حضور در چنين اجتماعاتى، عايد انسان مى شود، ترك كردن وخوددارى كردن از امر به معروف و نهى از منكر- درصورت فراهم بودن شرايط آن- مى باشد.

به وسيله عزلت وكاهش حضور خود درچنين اماكن ومواضع مى‏توان از گناهانى كه اغلب در آن دامن انسان را مى‏گيرد، نجات يافت. بنا بر اين اگر در معاشرت با مردم با آنان موافق باشى، گناه كرده‏اى و خود را در معرض خشم خدا قرار داده‏اى و اگر ساكت بمانى شريك جرم آنهايى. از پيامبر صلى الله عليه و آله نقل شده است كه فرمود: «هر گاه مردم خلافى را ببينندواعتراض نكنند [امر به معروف ونهى ازمنكر نكند)، ممكن است كيفر الهى همه را بگيرد.

ويا مى فرماييد: «لا ينبغى لامرئ شهد مقاما فيه حقّ الاّ تكلّم به… روا نباشد حضور در جايى كه منكر ديده شود و دست تغيير آن نبود… (اقتباس از عارف، سيد محمد صادق راه روشن، جلد 4، ص: 24)

اقدام به امر به معروف ونهى از منكر نيز داراى شرط وشروطى است، كه بايستى عامل آن، از آن آگاهى كامل داشته باشد. كه اين هم از عهده كمتر كسى برمى آيد وبه قول شما اكثريت جامعه را امر به معروف كنيم، كه دشوار و در بعضى موارد هم غيرممكن است.

به همين دليل گفته اند «اين عمل بمانند راست كردن ديوار كجى است كه ممكن است بر سر انسان فرو ريزد و چون فرو ريزد، مى‏گويد: كاش به همان حال كجى واگذاشته بودم.»

پس شايسته است كه بين آنچه از خلوت [حضور كمتردر جامعه‏] عايد شما مى‏شود و آنچه از راه معاشرت و تهذيب ديگران فراهم مى‏آيد، مقايسه كنيد، و تا قرار دادن يكى در برابر ديگرى، بهترين را برگزينيد [البته‏] اين گزينش با كوشش شايسته حاصل مى‏آيد و با احوال و اشخاص فرق مى‏كند.

پس نمى‏شود به طور مطلق به نفى يا اثبات يكى (حضور در جامعه ويا خلوت نشينى وعدم حضور در جامعه) حكم كرد. (خوارزمى، محمد ترجمه‏احياءعلوم‏الدين جلد 2 ص 691)) درنتيجه بايد باتوجه به موقعيت خود وانگيزه حضور ومنافعى كه دراثر حضور به دست مى آوريد وآنچه از دست مى دهيد مقايسه كنيد، تا حقيقت مطلب برايتان روشن و واضح گردد.

لذا توصيه بزرگان آن است كه حضور در اجتماع به قدر حاجت و ضرورت باشد.

«كسى كه عزلت برگزيند امر به معروف و نهى از منكر بر او واجب نمى‏شود كه اگر سكوت كرد مؤاخذ و مسئول باشد. [البته كسى‏] اگر.. داراى نفس قدسى و قوه‏اى ملكوتى باشد و در راه خدا خشن و بى‏گذشت و قادر به امر به معروف و نهى از منكر باشد. و ارشاد گمراهان و… امثال آن در توانش باشد.

و در دعوت به سوى خدا به سرزنش سرزنش كنندگان توجّه نكند، براى او سزاوار است كه حضور در اجتماع ومعاشرت با مردم را ترجيح دهد و گر نه همان به كه از جامعه كناره گيرد پس انسان بايد حال خود را ملاحظه كند و آن حدّى را كه صلاح اوست و براى او شايسته است برگزيند (جباران محمدرضا ترجمه‏اخلاق ص 208)

خلاصه آنكه اگر چنانچه داراى شرايط آمراين فريضه امر به معروف ونهى ازمنكر مى باشيد واين توانايى را در خود مى بينيد، مى توانيد بى دغدغه در اجتماع حاضر شويد وگرنه بايد حضور خود را به قدر ضرورت وحاجت كاهش دهيد.

منابع:

1 خوارزمى، محمد ترجمه احياء علوم الدين غزالى

2 عارف، سيد محمد صادق راه روشن ترجمه المحجه البيضاء (ملا محسن فيض كاشانى) مؤسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوى چاپ اول 1372

3 جباران محمدرضا (مترجم)، الأخلاق (سيد عبد الله شبر)، انتشارات هجرت، چاپ چهارم، 1378

پرسمان