موانع برقراری ارتباط کلامی بین اعضای خانواده

اولین مانع برقراری ارتباط کلامی: پنهانی صحبت کردن

اموری مثل قطع حرف یکدیگر، جدال و بگو و مگو در امور کم اهمیت، تهدید، توهین، تمسخر و انتقاد شدید و پرگویی،  سلامت روابط خانوادگی را تهدید می‌کند. در تعالیم اسلام به برخی از این امور که باید از آن پرهیز شود اشاره شده است:

اولین مانع:

پنهانی صحبت کردن بعضی اعضای خانواده در حضور دیگران، باعث آزار و اندوه آنها می‌شود، امام صادق علیه السلام فرمودند: زمانی که در جمعی سه نفر حضور دارند، دو نفر از آنها در حضور دیگری نجوا نکنند، چون قطعاً این پنهانی و درگوشی حرف زدن باعث اندوه و اذیت فرد دیگر می‌شود[1].

۱- عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا کَانَ الْقَوْمُ ثَلَاثَةً فَلَا یَتَنَاجَى‏ مِنْهُمُ اثْنَانِ دُونَ صَاحِبِهِمَا فَإِنَّ فِی ذَلِکَ مَا یَحْزُنُهُ وَ یُؤْذِیهِ. الکافی (ط – الإسلامیة)، ج‏۲، ص:

۶۶۰

 

دومین مانع برقراری ارتباط کلامی : دروغ گویی

 

دروغ‌گویی، خواه به جدی باشد خواه به شوخی نامناسب اعلام شده زیرا به فضای وضوح و صراحت در روابط بین فردی آسیب می‌رساند.

امیر بیان امیرالمومنین علیه السلام می‌فرمایند: هیچ بنده ای طعم شیرین ایمان به خدا را نمی‌چشد، تا اینکه دورغ به شوخی و جدی را ترک کند[1].

در جایی دیگر می‌فرمایند: دروغ باعث نفاق و دورویی می‌شود ، هر کس که دروغ بگوید انصاف و مروت او از بین می‌رود ، دروغ هر چیزی را فاسد می‌کند ، دروغ سستی و خیانت است[2].

 

سومین مانع: قطع کلام یکدیگر

 

قطع کلام یکدیگر به چنگ زدن صورت تشبیه شده است.

پیامبر گرامی اسلام فرمودند: هر کس به کلام برادر مسلمان خود که در حال سخن است وارد شود و سخن او را قطع کند مثل این است که به صورت او چنگ زده و خدشه وارد سازد[3].

۱- قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: «لَا یَجِدُ عَبْدٌ طَعْمَ‏ الْإِیمَانِ‏ حَتّى‏ یَتْرُکَ الْکَذِبَ هَزْلَه‏ و جدَه. کافی (ط – دار الحدیث)، ج‏۴، ص: ۴۴
۲- الْکَذِبُ یُؤَدِّی إِلَى النِّفَاق‏ ، مَنْ کَذَبَ أَفْسَدَ مُرُوَّتَه‏ ، الْکَذِبُ فَسَادُ کُلِّ شَیْ‏ء ، الْکَذِبُ مَهَانَةٌ وَ خِیَانَة ، تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص: ۲۲۰
۳- قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص‏ مَنْ عَرَضَ لِأَخِیهِ الْمُسْلِمِ الْمُتَکَلِّمِ فِی حَدِیثِهِ فَکَأَنَّمَا خَدَشَ‏ وَجْهَه‏.

 

چهارمین مانع برقراری ارتباط کلامی مناسب: مسخره کردن

 

مسخره کردن  در قرآن به شدت نهی شده و بیشتر در مورد زنان به آن تأکید شده است، خداوند در آیه ۱۱ سوره حجرات می‌فرماید: ” یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا یَسْخَرْ قَوْمٌ مِنْ قَوْمٍ عَسى‏ أَنْ یَکُونُوا خَیْراً مِنْهُمْ وَ لا نِساءٌ مِنْ نِساءٍ عَسى‏ أَنْ یَکُنَّ خَیْراً مِنْهُنَّ …”[1]

استهزاء عبارت است از اینکه چیزى بگویى که با آن، کسى را حقیر و خوار بشمارى، حال چه اینکه چنین چیزى را به زبان بگویى و یا به این منظور اشاره‏اى کنى، و یا عملا تقلید طرف را در آورى، به طورى که بینندگان و شنوندگان بالطبع از آن سخن، و یا اشاره، و یا تقلید بخندند.

آنچه که از این آیه شریفه برداشت می‌شود این است که مى‏خواهد بفرماید: هیچ کسى را مسخره نکنید، چون ممکن است آن کس نزد خدا از شما بهتر باشد. چیزى که هست چون غالبا مردان، مردان را، و زنان، زنان را مسخره مى‏کنند، فرموده هیچ مردى مرد دیگرى را و هیچ زنى زن دیگرى را مسخره نکند، و گر نه ممکن است گاهى اوقات یعنى در غیر غالب مردى زنى را، و یا زنى مردى را مسخره کند[2].

امام صادق علیه السلام فرمودند:‏ هر کس مردم را مسخره مى‏کند، امید نداشته باشد که مردم با او صادقانه دوستى کنند[3].

۱- کلمه” سخریه” که مبدء اشتقاق کلمه” یسخر” است، به معناى استهزاء مى‏باشد.
۲- ترجمه تفسیر المیزان، ج‏۱۸، ص: ۴۸۱
۳- قال الصادق ع : لَا یَطْمَعَن‏ الْمُسْتَهْزِئُ بِالنَّاسِ فِی صِدْقِ الْمَوَدَّة؛ خصال، ج ۲، ص ۴۳۴