چرا ازدواج با محارم حرام است

حرمت ازدواج با محارم نسبی

در دین مقدس اسلام، ازدواج با دستهای از افراد که به آنها محارم گفته می شود، حرام شده است. از جمله این محارم، محارم نسبی هستند که از طریق نسب و اتصال خونی، به یکدیگر محرم شده اند. در قرآن کریم آمده است: «حُرِّمَتْ عَلَيْكُمْ أُمَّهاتُكُمْ وَ بَناتُكُمْ وَ أَخَواتُكُمْ وَ عَمَّاتُكُمْ وَ خالاتُكُمْ وَ بَناتُ الْأَخِ وَ بَناتُ الْأُخْتِ …»128؛ «حرام شده است بر شما، مادرانتان، و دختران، و خواهران، و عمه ها، و خاله ها، و دختران برادر، و دختران خواهر شما …».

بايد توجه داشت كه منظور از مادر، فقط آن زنى كه انسان بلا واسطه از او متولد شده، نيست بلكه مادر بزرگ و مادر مادر بزرگ و مادر پدر و مانند آنها را شامل مى شود؛ همانطور كه منظور از دختر، تنها دختر بلا واسطه نيست بلكه دختر پسر و دختر دختر (نوه ها) و فرزندان آنها را نيز در بر مى گيرد.

درباره فلسفه تحریم ازدواج با محارم، به خصوص محارم نسبی، برخی دلائل ذکر شده است از آن جمله این که: 

1. همه انسان ها به طور طبيعى از ازدواج با محارم تنفر دارند؛ به همين دليل همه اقوام و ملل (جز افراد كمى) ازدواج با محارم را ممنوع مى دانند. از این رو حکم حرمت ازدواج با محارم، مطابق با فطرت انسانها است 

2. در ميان محارم معمولا جاذبه و كشش جنسى وجود ندارد؛ زيرا محارم اغلب با هم بزرگ مى شوند و براى يك ديگر فرد عادى و معمولى هستند، در حالى كه يكى از شرايط استحكام پيوند زناشويى، جاذبه جنسى است؛ بنابراين اگر ازدواج در ميان محارم صورت گيرد نا پايدار و سست خواهد بود.129

از جمله اموری که برای فلسفه حرمت ازدواج با محارم نسبی ذکر شده مرتبط با علم پزشکی است. امروزه در شاخه ی ژنتیک این علم ثابت شده که بسیاری از بیماریهای ارثی، در صورت ازدواج فامیلی از حالت نهفته و مغلوب به حالت غالب وآشکار درآمده و مشکلات عدیدهی مادرزادی و عقب افتادگیهای ذهنی و جسمی ایجاد مینماید که تا آخر عمر گریبانگیر نوزاد و والدین وی خواهد بود. همچنین در ژنتیک گفته شده است که نسبت فامیلی هر چه قدر نزدیکتر باشد، احتمال بروز این مشکلات بیشتر خواهد بود.

از نظر ژنتیکی، والدین و فرزندان، خواهران و برادران خویشاوند درجه ی اول هستند که ۵۰ درصد ژنهای آنان باهم مشترک است.

عمو و برادر زاده، خاله و خواهر زاده، خویشاوند درجه ی دوم محسوب می شوند که ۲۵ درصد ژنهای آنان مشترک است.

پسر عمو و دختر عمو، پسر خاله و دختر خاله، پسر دایی و دختر عمه، خویشاوند درجه ی سوم هستند که 12.5 درصد ژن های آنان با هم مشترک است؛ و به همین ترتیب خویشاوند درجه ی ۴ و ۵ تعریف می شود.

افراد یک اجتماع حدود ۵ درصد ژنهایشان مشترک است و به همین دلیل، ازدواج بین خویشاوندان درجه ی پنجم به بعد، معادل ازدواج با غیر فامیل می باشد.

انسان برای هر صفت ژنتیکی، دو نسخه از ژن مربوطه را دارد که یکی را از پدر و یکی را از مادر به ارث برده است. اگر یکی از آن دو نسخه معیوب و مغلوب باشد، نسخه ی سالم مانع بروز اثر نسخه ی معیوب می شود. برای بروز بیماری مغلوب هر دونسخه ی ژن می بایستی معیوب باشند. لذا احتمال بروز بیماریهای شدید مغلوب در ازدواجهای فامیلی بسیار زیاد است. در واقع این احتمال بستگی به درجه ی خویشاوندی دارد؛ هرچه خویشاوندان نزدیک تری باشند، احتمال بروز بیماری در نوزاد بیشتر است و هر چه بیماری ژنتیکی نادرتر باشد، خطر بروز آن در ازدواجهای فامیلی بیشتر می باشد.130

به طور کلی ازدواج بی‌خطر در دنیا وجود ندارد. در ازدواج هر فرد با فرد غریبه احتمال خطر بروز مشکل ژنتیکی حدود 2 تا 3 درصد است. این احتمال در ازدواج فامیلی، بر حسب درجه خویشاوندی متفاوت است. ازدواج خویشاوندان درجه یک (ازدواج برادر و خواهر و یا ازدواج پدر و مادر با فرزند) و ازدواج درجه دو (ازدواجی مانند دایی با خواهر زاده) که این دو گروه در اکثر ادیان حرام است، ثابت شده است که به دلیل تشابه ژنی زیاد خطر تولد فرزند مبتلا به ناهنجاریها و عقب ماندگی ذهنی خیلی زیاد است. 

در ازدواج خویشاوندان درجه سه ( مانند پسر عمو- دختر عمو و دختر خاله – پسر خاله) که به فراوانی اتفاق می افتد، مانع خاصی وجود ندارد به شرط آنکه در شجره فامیلی و خویشاوندان نزدیک دو طرف بیماری شناخته شده ژنتیکی یا عقب ماندگی ذهنی یا ناهنجاریهای عمده وجود نداشته باشد. در این گونه ازدواجها، احتمال تولد کودک معلول 2 تا 3 برابر ازدواجهای معمولی است. از این رو بهتر است قبل از ازدواج مشاوره ژنتیک، صورت بگیرد.131

در هر حال، فلسفه تحریم ازدواج با محارم نسبی هر چه که باشد، به طور کلی در احکام شرعی باید در نظر داشت که هرچه را از طریق آیات و روایات صحیح به ما رسیده است و ما آنها را به عنوان احکام اسلام میشناسیم، باید تعبداً آنها را بپذیریم، زیرا خداوند احکام را طبق مصالح و مفاسد صادر کرده است و ممکن است مصالح زیادی در این احکام نهفته باشد که هنوز ما قادر به درک آنها نباشیم.

128- نساء (4)، آیه 23.
129- تفسير نمونه، ج  3، ص 327 و 328.
130- http://genetics-online.info/cms/?page_id=272
131-http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page= مشاوره+ژنتیکی+در+ازدواج+خویشاوندی&SSOReturnPage=Check&Rand=

 

منبع: سایت هدانا برگرفته از قرآن و پزشکی.

 

 

ویژه نامه قرآن پژوهی