مکروه به چه معناست و تعداد مکروهات در عبادات و معاملات
فهرست این نوشتار:
مکروه، اصطلاحی فقهی درباره عملی است که ترک کردن آن بهتر از انجام دادن است. کراهت، گاه در عبادات است و گاه در معاملات و کسب و کار. کراهت در عبادات به معنای کم شدن ثواب آن عبادت نسبت به عبادت‌های مشابه است و کراهت در معامله به معنای ناپسند دانستن شارع در انجام آن است. نماز گزاردن در برخی مکان‌ها مانند حمام و آشپزخانه و در برخی حالت‌ها مانند خواب آلودگی یا در لباس سیاه از جمله عبادات مکروه است.
حضرت آیت الله مکارم شیرازی
معنی مکروه بودن [اصطلاحات فقهی ]
پرسش : کراهت داشتن به چه معناست ؟
پاسخ : مکروه یعنی ناپسند ، نامطلوب ، آنچه انجام آن حرام نیست ولی ترکش اولی است .
منبع: سایت هدانا برگرفته از استفتائات آیت الله العظمی مکارم شیرازی
مکروه
مکروه، اصطلاحی فقهی درباره عملی است که ترک کردن آن بهتر از انجام دادن است. کراهت، گاه در عبادات است و گاه در معاملات و کسب و کار. کراهت در عبادات به معنای کم شدن ثواب آن عبادت نسبت به عبادت‌های مشابه است و کراهت در معامله به معنای ناپسنددانستن شارع در انجام آن است. نماز گزاردن در برخی مکان‌ها مانند حمام و آشپزخانه و در برخی حالت‌ها مانند خواب آلودگی یا در لباس سیاه از جمله عبادات مکروه است.
مفهوم شناسی
مکروه در لغت از ریشه “کره” [۱] و به معنای سختی‌ای است که بر انسان وارد می‌شود.[۲] در اصطلاح فقهی نیز عملی است که ترک کردن آن بهتر از انجام دادن است.[۳]
اقسام کراهت
عمل مکروه ازجهت نوع کراهتش، بر چند قسم است، که عبارتند از:
مکروه تحریمی، عمل مکروهی است که شارع از آن کراهت زیادی دارد. مانند ترک مستحبات مؤکد.[۴]
مکروه تنزیهی، عملی است که انجامش گرچه مورد نهی است، اما ثوابی که به آن عمل داده می‌شود، کمترین اندازه ثواب اعمال مشابهش است. مانند نماز خواندن در مکانی که مجسمه یا عکس در آن باشد یا روزه گرفتن در روز عاشورا (البته به شرط اینکه قصدش از روزه گرفتن، توهین به این روز و کسب برکت از این روز نباشد که در این صورت حرام است)
مطلق و مقید /از جهت وضعیت کراهت در دستور شارع
مکروه مطلق، به فعلی گفته می‌شود که کراهت آن، بر چیزی متوقف و مشروط نیست، مانند: خوردن گوشت اسب و تخم مرغ.[۵]
مکروه معلق، به فعلی گفته می‌شود که کراهت آن بر چیزی متوقف و مشروط است، مانند: نماز، به شرطی که در حمام خوانده شود.
اصلی و تبعی/از جهت تعلق کراهت
مکروه اصلی، به عملی گفته می‌شود که شارع به صورت مستقل، آنرا مکروه معرفی کرده است؛ مانند نماز خواندن در حمام.
مکروه تبعی، به عملی گفته می‌شود که خطاب مستقلی بر کراهت آن دلالت نمیکند، بلکه کراهت شارع از راه‌های دیگری فهمیده می‌شود؛ مانند نهی از نماز خواندن در حمام که به صورت ضمنی، رفتن به حمام به قصد نماز خواندن را نیز نشان می‌دهد.[۶]
نفسی و غیری/ از جهت کیفیت مطلوب بودن متعلق تکلیف
مکروه نفسی، عملی است که کراهت آن برای خودش است نه به این جهت که مقدمه انجام عمل مکروه دیگری است.
مکروه غیری، عملی است که به خودی خود، انجامش کراهتی ندارد، اما از آنجا که انجامش مقدمه انجام مکروه دیگری است، آنرا مکروه تبعی می‌گویند؛ مانند کراهت حمام رفتن برای خواندن نماز که حکم کراهت از جانب کراهت نماز خواندن برای رفتن به حمام نیز اثبات شده است.[۷]
معلق و منجّز/ از جهت کیفیت دستور شارع
مکروه معلق، به فعلی گفته می‌شود که وجودش بر امر غیر مقدوری متوقف است، هرچند کراهت آن فعلی است؛ به بیان دیگر، مکروه معلق، به عملی گفته می‌شود که کراهتش فعلی، ولی وجود مکروه استقبالی است.[۸].
مکروه منجّز، عملی است که هم کراهت آن و هم خود عمل مکروه، در یک زمان وجود دارند و حالت انتظاری ندارد.[۹]
مکروهات معروف / عبادات مکروه
عبادت مکروه، عبادتی است که انجام دادنش ثواب کمتری از عبادت‌های مشابهش دارد؛ به عنوان مثال، روزه در روز عاشورا، نسبت به روزه در روز‌های دیگر، ثواب کمتری دارد. اما کراهت در غیر عبادت به معنای نقصانی است که در خود آن عمل وجود دارد و شارع دوست ندارد آن کار انجام شود، هرچند انجامش را ممنوع نکرده است.[۱۰] برخی از عبادات مکروه عبارتند از:
نماز خواندن در حمام؛
نماز خواندن در مقابل انسان؛
نماز خواندن در مقابل دری که باز است؛
نماز خواندن در محل عبور مردم مانند خیابان و کوچه؛
نماز خواندن در مقابل آتش؛
نماز خواندن در آشپرخانه؛
نماز خواندن در مقابل عکس و مجسمه؛
نماز خواندن در مقابل قبر، روی قبر و بین دو قبر در قبرستان؛[۱۱]
نماز در موقعی که انسان خوابش می‌آید؛
نماز خواندن زمانی که انسان جوراب تنگ پوشیده است.[۱۲]
روزه روز عاشورا؛
روزه در روزی که انسان شک دارد روز عرفه است یا عید قربان.[۱۳]
معاملات مکروه
یک سری از کسب و کارها مکروه دانسته شده است که مهمترین آنها عبارتند از:
قصابی؛
کفن فروشی؛
معامله با انسان‌های پست؛
معامله بین اذان و اقامه و اول طلوع آفتاب؛
خرید و فروش گندم و جو به صورتی که شغل شخص باشد؛[۱۴]
صرافی.[۱۵][۱۶]
- پانویس
- ابن منظور، لسان العرب، ج ۱۲، ص۸۰، ذیل ماده کره
- صاحب بن عباد، ج۳، ص۳۵۵
- ملکی اصفهانی، ج۲، ص۹۴
- ملکی اصفهانی، ج۲، ص۲۰۴
- اصفهانی، ص۸۲
- فاضل لنکرانی، ج۲، ص۴۲۱
- اصفهانی، ص۸۲.
- اصفهانی، ص۸۲
- اصفهانی، ص۸۲
- فرهنگ نامه اصول فقه، ص۶۶۷
- رساله شانزده مرجع، مسئله ۸۹۸:چیزهایی که در لباس نمازگزار مکروه است
- رساله شانزده مرجع، مسئله ۱۱۵۸چیزهایی که در نماز مکروه است
- رساله شانزده مرجع، مسئله ۱۱۴۷روزه‌های حرام و مکروه
- رساله سیزده مرجع، مسأله ۲۰۵۴
خمینی، ص۲۲۵ - برای اطلاع بیشتر از مکروهات اخلاقی در دین اسلام ، ر.ک: کتاب مفاتیح الحياة آية الله عبدالله جوادی آملی و حلیه المتقین محمد تقی مجلسی. همچنین مکروهات فقهی در رساله‌های توضیح المسائل ذیل هر عمل عبادی و معامله‌ای مطرح شده است.
منابع - ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، دار الکفر، ۱۴۱۴ق، چاپ سوم.
- اصفهانی، محمد حسین، الفصول الغرویة فی الاصول الفقهیة، قم، دار احیاء العلوم الاسلامیه، ۱۴۰۴ق.
- بنی هاشمی خمینی، محمد حسن، رساله شانزده مرجع.
- خمینی، سیدروح الله، نجاة العباد، تهران، موسسه تنظیم نشر آثار امام خمینی، ۱۴۲۲ق.
- صاحب بن عباد، المحیط فی اللغة، بیروت، عالم الکتاب، ۱۴۱۴ق.
- فاضل لنکرانی، محمد، شرح کفایة الاصول، قم، نشر نوح، ۱۳۸۵ش، چاپ پنجم.
- مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، فرهنگ نامه اصول فقه، قم، ۱۳۸۹ ش.
- ملکی اصفهانی، مجتبی، فرهنگ اصطلاحات اصول – قم، ۱۳۷۹ ش.
منبع: هدانا برگرفته از ویکی شیعه.
ویژه نامه اصطلاحات رساله توضیح المسائل
- معنی احتیاط واجب در ازدواج موقت
- معنی احتیاط بر ترک است چیست
- استیجار به چه معناست
- منظور از اقوی و ظاهر در فتوا چیست
- یقین و اطمینان در احکام
- معنی محل تامل و محل اشکال در رساله چیست
- آیا غیبت کافر و غیر مسلمان جایز است
کلید: حکم مکروه چیست X مکروهX مکروه در عباداتX مکروه در معاملاتX مکروه تحریمی و تنزیهیX مکروه تحریمیX مکروه تنزیهیX حکم مکروه چیستX انواع مکروهX مکروه یعنی چه مکروه به چه معناست مکروه به چه معناست مکروه به چه معناست مکروه به چه معناست مکروه به چه معناست مکروه به چه معناست مکروه به چه معناست مکروه به چه معناست مکروه به چه معناست مکروه به چه معناست مکروه به چه معناست مکروه به چه معناست مکروه به چه معناست
