معناى واژه «رجس» در لغت

معناى واژه «رجس» در لغت

پرسش : سخن لغت شناسان درباره معناى کلمه «رجس» چیست؟

پاسخ اجمالی: لغت‌شناسان این معانی را برای رجس به کار برده‌اند: هر چیز بدبو، پلید، آلوده و نامتناسب با طبع انسان…؛ لذا رجس با آلودن روح آدمی سبب نقص شخص و دوری مردم از او می‌گردد و شامل هر گونه معصیت یا گرفتار آمدن در وسوسه‌های شیطان می‌شود.

پاسخ تفصیلی: لغت شناس معروف، فیومى، ذیل کلمه رجس مى نویسد: «الرجس: النتن. و الرجس: القذر. قال الفارابىّ: کلّ شیء یستقذر فهو رجس»؛ («رِجس» یعنى هر چیز بدبو)؛ (فارابى گفته است: هرچیزى که طبع انسان از آن بدش آید «رجس و پلیدى» است).(1)

مولف کتاب العین نیز چنین مى نویسد:
«رجس: کل شى یستقذر فهو رجس کالخنزیر، و قد رجس الرجل رجاسه من القذر، و انه لرجس مرجوس. و الرجس فى القرآن العذاب کالرجز، و کل قذر رجس. و رجس الشیطان وسوسته و همزه…»؛ (رجس، هر چیز پلید است، مانند خوک، و در قرآنرِجس به معناى عذاب است مانند رِجز، و هر پلیدى رِجس است).(2)
راغب اصفهانى نیز رِجس را به سه دسته طبیعى و عقلى و شرعى تقسیم کرده و در تعریف آن مى نویسد: «الرجس الشى القذر»؛ (رِجس هر چیز ناپاک و آلوده است، و پلیدی شیطان، وسوسه های اوست).(3)

بنابر آنچه در اظهارات اهل لغت آمده است که به برخى اشاره نمودیم، رِجس هر چیزى است که وجود آن در آدمى زمینه نقص را فراهم کند و روح آدمى را بیالاید و موجب نفرت و دورى مردم شود، و اعم است از هرگونه گناهو معصیت و آلودگى و یا گرفتار شدن در دام و وسوسه هاى شیطان.

پی نوشت: (1). احمد بن محمد الفیومى، المصباح المنیر، ج 1، ص 219، مؤسسة دار الهجرة، قم، چاپ اول، 405 هـ.(2). کتاب العین 8 مجلدات ، ج 6، ص 52، خلیل بن أحمد الفراهیدى الوفاة: 175هـ، دار النشر: دار و مکتبة الهلال، تحقیق: د مهدى المخزومى / د إبراهیم السامرائى.
(3). المفردات فى غریب القرآن، ج 1، ص 188، أبوالقاسم حسین بن محمد الوفاة: 502 هـ، دارالنشر: دارالمعرفة – لبنان ، تحقیق: محمد سید کیلانى.