مبدا تاریخ اسلام توسط چه کسی قرار داده شد

در دوره جاهليت، ماه محرم اول سال بود و سال جاهليت عام الفيل بود. در دوره بعثت پيامبر اكرم (ص) مسلمانان «رفتن به خانه ارقم» را مبدأ تاريخ خود قرار دادند و رويدادها را با آن محاسبه مى‏كردند به عنوان مثال مى‏گفتند: فلان كس پس از رفتن به خانه ارقم اسلام آورد.

پس از آنكه دولت اسلامى تشكيل شد مسلمانان هجرت پيامبر را به عنوان مبدأ تاريخ خود قرار دادند. در اينكه چه كسى براى اولين بار به اين فكر افتاد و مبدئى براى تاريخ و تحولات اختراع كرد، اختلاف نظر هست.

برخى معتقدند كه خليفه دوم عمربن خطاب صحابه را جمع كرد و گفت براى مردم تاريخى قرار دهيد. پيشنهادهاى گوناگونى داده شد و هيچ كدام قبول نشد حضرت على (ع) پيشنهاد كرد كه هجرت را مبدأ تاريخ قرار دهند عمربن خطاب اين پيشنهاد را پذيرفت و دستور داد از آن پس هجرت را مبدأ تاريخ قرار دهند.

برخى را عقيده بر اين است كه خود حضرت محمد (ص) هجرت را مبدأ تاريخ قرار داد و در نامه‏ها تاريخ را از هجرت محاسبه مى‏كرد با ملاحظه مجموع روايات و نظريات مى‏توان گفت:

در زمان حيات رسول خدا (ص) هجرت آن حضرت مبدأ تاريخ مسلمانان بود ولى پس از وفات پيامبر از اهميت آن كاسته شد و يا به فراموشى سپرده شد و پس از آن دوباره به پيشنهاد امام على (ع) و دستور خليفه دوم بطور رسمى مبدأ تاريخ اسلام شد. آنچه كه بايد به آن توجه بيشترى شود اين است كه مبدأ سال بايد ماه ربيع الاول قرار مى‏گرفت ولى متأسفانه به جاى ربيع‏الاول ماه محرم را مبدأ سال قرار دادند و نتيجه اين كار اين شد كه دو ماه بر سال هجرى افزوده شد و به سخن ديگر مبدأ سال از ربيع الاول دو ماه جلوتر برده شد.

البته كسانى هم بوده‏اند كه تاريخ هجرى قمرى را از ماه محرم سال بعد محاسبه كرده‏اند و از ده ماه صرف نظر كردنده‏اند. به عنوان مثال جنگ احزاب كه برابر نظر مشهور در سال پنجم هجرى قمرى روى داده برابر نظر دوم در سال چهارم هجرى قمرى روى داده است. با توجه به آنچه گذشت بايد در جواب اين سؤال كه «آيا امروز كه 11 جمادى الاولى 1422 مى‏باشد واقعا از هجرت پيامبر 1422 سال و دو ماه و يازده روز مى‏گذرد؟» گفت: دو ماه را از اين كم كن چون دو ماه بر سال قمرى افزوده شده و مشهور بين همه همين است.(1)

اين نكته را هم در نظر داشته باشيد كه عرب جاهلى آن روز اول سال شان را بسيار محترم مى داشتند و براى همين آنان نخواستند اول سال شان را از ماه محرم به ماه ربيع اول تغيير بدهند. همان طورى كه اگر آلان به مردم ايران به گويند اول سال تان را از خرداد شروع كنيد، ممكن است بسيارى از آنها نپذيرند و نتوانند دست از عادت بردارند. البته اگر پيامبر يا امام به مردم ايران مى گفتند مردم ايران مى پذيرفتند ولى عرب ها نپيذيرفتند و گر نه اول سال هجرى ربيع الاول است.

(1) (براى آگاهى بيشتر نسبت بهمبدأ تاريخ اسلام به كتاب «الصحيح من سيره النبى» و «سيره رسول خدا» مراجعه شود)

پرسمان