قضای سجده و تشهد فراموش شده

در نوشتار قبل حکم اگر یک سجده یا تشهد را فراموش شود مطرح شد در تکمیل این مطلب حتما آن را از اینجا کلیک کنید و مطالعه نمایید.

[سجده و تشهدی را که انسان فراموش کرده]

مسأله 1251 سجده و تشهدی (1) را که انسان فراموش کرده و بعد از نماز قضای آن را به جا می آورد، باید تمام شرایط نماز مانند (2) پاک بودن بدن و لباس و رو به قبله بودن و شرطهای دیگر را داشته باشد (3).

(1) (سیستانی:) سجده ای..

(2) (زنجانی:) مانند طهارت از حَدَث و.. (3) (مکارم:) و باید بلا فاصله بعد از نماز انجام دهد.

[اگر سجده یا تشهد را چند دفعه فراموش کند]

مسأله 1252 اگر سجده یا تشهد را (1) چند دفعه فراموش کند، مثلًا یک سجده از رکعت اول و یک سجده از رکعت دوم فراموش نماید، باید بعد از نماز، قضای هر دو را با سجده های سهوی که (2) برای آنها لازم است به جا آورد (3) و لازم نیست معین کند که قضای کدامیک آنهاست.

این مسأله، در رساله آیت اللّه بهجت نیست

(1) (خوئی، تبریزی، سیستانی، زنجانی:) اگر سجده را..

(2) (خوئی، تبریزی:) احتیاطاً..

(3) (خوئی، تبریزی، زنجانی:) بقیه مسأله ذکر نشده.

(سیستانی:) باید بعد از نماز، قضای هر دو را به جا آورد و احتیاط مستحب آن است که برای فراموشی هر کدام دو سجده سهو به جا آورد. [پایان مسأله] (مکارم:) مسأله هر گاه کسی یک یا چند سجده نماز را فراموش کرد، باید قضای آن را بعد از نماز به جا آورد (البتّه اگر دو سجده از یک رکعت فراموش شود، نماز باطل است) هم چنین اگر تشهّد را فراموش نماید باید بلا فاصله بعد از نماز آن را قضا کند و علاوه بر قضای سجده و تشهّد باید برای هر کدام بنا بر احتیاط واجب دو سجده سهو به جا آورد (ولی چنان که قبلًا نیز گفته شد، تشهّدِ سجده سهو کفایت از تشهّدِ فراموش شده می کند).

[اگر یک سجده و تشهد را فراموش کند]

مسأله 1253 اگر یک سجده و تشهد را فراموش کند (1)، احتیاط واجب آن است که هر کدام را اول فراموش کرده، اول قضا نماید (2). و اگر نداند کدام اول فراموش شده، باید احتیاطاً یک سجده و تشهد و بعد یک سجده دیگر به جا آورد (3)، یا یک تشهد و یک سجده و بعد یک تشهد دیگر به جا آورد تا یقین کند سجده و تشهد را به ترتیبی که فراموش کرده قضا نموده است.

این مسأله، در رساله آیت اللّه بهجت نیست

(1) (سیستانی:) باید برای تشهد فراموش شده دو سجده سهو به جا آورد ولی برای سجده فراموش شده لازم نیست گر چه بهتر است. [پایان مسأله]

(2) (خوئی، تبریزی، زنجانی، نوری:) می تواند هر یکی را که بخواهد اوّل قضا نماید اگر چه بداند کدام اوّل فراموش شده است (نوری: و ترتیب لازم نیست). [پایان مسأله]

(3) (مکارم:) تا یقین کند سجده و تشهّد را به ترتیبی که فراموش کرده قضا کرده است.

[اگر به خیال این که اول سجده را فراموش کرده]

مسأله 1254 اگر به خیال این که اول سجده را فراموش کرده، اول قضای آن را به جا آورد و بعد از خواندن تشهد یادش بیاید که اول تشهد را فراموش کرده احتیاط واجب آن است که دوباره سجده را قضا نماید. و نیز اگر به خیال این که اول تشهد را فراموش کرده اول قضای آن را به جا آورد، و بعد از سجده یادش بیاید که اول سجده را فراموش کرده، بنا بر احتیاط واجب باید دوباره تشهد را بخواند.

این مسأله در رساله آیات عظام: خوئی، مکارم، سیستانی، تبریزی، زنجانی، نوری و بهجت نیست

مسأله اختصاصی

(خوئی، تبریزی، زنجانی:) مسأله 1263 (سیستانی:) مسأله 1241 اگر دو سجده از دو رکعت فراموش نماید، لازم نیست هنگام قضا مراعات ترتیب نماید.

[اگر بین سلام نماز و قضای سجده یا تشهد کاری کند]

مسأله 1255 اگر بین سلام نماز و قضای سجده یا تشهد (1) کاری کند که اگر عمداً یا سهواً در نماز اتفاق بیفتد نماز باطل می شود، مثلًا پشت به قبله نماید، باید قضای سجده و تشهد را به جا آورد (2) و نمازش صحیح است (3).

(1) [عبارت «یا تشهد» در رساله آیت اللّه سیستانی نیست]

(2) (اراکی:) بقیه مسأله ذکر نشده.

(3) (خوئی، تبریزی:) احتیاط واجب آن است که بعد از قضای سجده و تشهّد، دوباره نماز را بخواند.

(گلپایگانی، صافی، سیستانی:) احتیاط مستحب آن است که بعد از قضای سجده (سیستانی: و تشهّد) دوباره نماز را بخواند. (فاضل:) احتیاط واجب اعاده نماز است.

(زنجانی:) باید سجده یا تشهد را قضا نموده و به احتیاط مستحب بعد از آن دوباره نماز را بخواند. (بهجت:) بنا بر احتیاط، نمازش را اعاده نماید.

(مکارم:) مسأله هر گاه بعد از نماز کاری کند که صورت نماز را به هم می زند یا نماز را باطل می کند (مثل این که پشت به قبله کند) باید قضای سجده و تشهّد را به جا آورد و نماز را بنا بر احتیاط واجب اعاده کند؛ و اگر کاری کند که سجده سهو می آورد، بعد از قضای سجده یا تشهّد احتیاط آن است که سجده سهو به جا آورد.

[اگر بعد از سلام نماز یادش بیاید]

مسأله 1256 اگر بعد از سلام نماز (1) یادش بیاید که یک سجده (2) از رکعت آخر را فراموش کرده (3)، باید قضای سجده ای را که فراموش کرده به جا آورد و بعد از آن دو سجده سهو به جا آورد (4) چه کاری که نماز را باطل می کند کرده باشد یا نه. و اگر تشهد رکعت آخر را فراموش کرده باشد، باید قضای تشهد را به جا آورد و بعد از آن دو سجده سهو به جا آورد.

(1) (فاضل:) و بعد از انجام دادن کاری که عمداً و سهواً نماز را باطل می کند..

(2) (خوئی، تبریزی:) یا تشهد را..

(3) (گلپایگانی، صافی، زنجانی:) چنانچه کاری که عمدی و سهوی آن نماز را باطل می کند مثل پشت کردن به قبله (زنجانی: مثل رو گرداندن از قبله) انجام نداده، بنا بر احتیاط واجب باید به قصد این که وظیفه خود را انجام داده باشد سجده فراموش شده و بعد از آن تشهّد و سلام و دو سجده سهو به جا آورد و نیز اگر یادش بیاید که تشهّد رکعت آخر را فراموش کرده، باید احتیاطاً (زنجانی: به احتیاط واجب باید) به قصد این که وظیفه خود را انجام داده باشد تشهّد را بخواند و بعد از آن، سلام دهد و دو سجده سهو بنماید. (صافی: و در هر صورت احتیاطاً دو سجده سهو برای سلام بی جا نیز به جا آورد).

(خوئی، تبریزی:) باید برگشته و نماز را تمام نموده و دو سجده سهو برای سلام بی جا، به جا آورد. [پایان مسأله] (سیستانی:) چنانچه منافی از قبیل حدث از او سر نزده باشد باید آن را و آن چه بعد از آن است از تشهد و سلام انجام دهد و بنا بر احتیاط واجب دو سجده سهو برای سلام بی جا به جا آورد.

(نوری:) چنانچه کاری که عمداً یا سهواً نماز را باطل می کند مثل روی گرداندن از قبله انجام داده است، احتیاط واجب آن است که سجده فراموش شده را به جا بیاورد و بعد از آن تشهد و سلام را به جا بیاورد و دو سجده سهو نیز انجام بدهد و نیز اگر یادش بیاید که تشهد رکعت آخر را فراموش کرده، احتیاطاً تشهد را بخواند و بعد از آن سلام دهد و دو سجده سهو نیز به جا بیاورد.

(بهجت:) باید سجده را نه به قصد ادا و نه به قصد قضا به جا آورد و ما بعد آن را که تشهّد و سلام است، انجام دهد و بنا بر احتیاط واجب دو سجده سهو برای سجده فراموش شده و دو سجده سهو برای زیاد شدن تشهّد و سلام به جا آورد. و اگر تشهّد رکعت آخر را فراموش کرده باشد و بعد از سلام یادش بیاید، در صورتی که چیزی که نماز را باطل می کند انجام نداده باشد، بنا بر احتیاط واجب آن تشهّد را نه به قصد ادا و نه قضا به جا آورد و سلام را هم بگوید و سپس دو سجده سهو به قصد وظیفه فعلیّه انجام دهد. (4) (فاضل:) و اگر قبل از آن باشد باید از آن سجده به بعد را تدارک کند و برای سلام زائد دو سجده سهو به جا آورد و اگر تشهد رکعت آخر را فراموش کرده باشد حکم فراموشی سجده را دارد.

(مکارم:) رجوع کنید به ذیل مسأله 1255.

[اگر بین سلام نماز و قضای سجده یا تشهد کاری کند]

مسأله 1257 اگر بین سلام نماز (1) و قضای سجده یا تشهد (2) کاری کند که برای آن سجده سهو واجب می شود، مثل آن که سهواً حرف بزند، باید سجده یا تشهد را قضا کند (3).

این مسأله، در رساله آیت اللّه بهجت نیست

(1) (فاضل:) اگر در اثناء نماز و یا بین سلام نماز..

(2) [عبارت «یا تشهد» در رساله آیت اللّه سیستانی نیست]

(3) (اراکی:) و بنا بر احتیاط واجب غیر از سجده سهوی که برای قضای سجده یا تشهّد لازم است، دو سجده سهو دیگر به جا آورد.

(زنجانی:) و بنا بر احتیاط مستحب علاوه بر دو سجده سهوی که برای قضای سجده یا تشهد به تفصیلی که در مسأله [1245] گذشت می نماید، دو سجده سهو دیگر نیز بنماید.

(گلپایگانی، خوئی، تبریزی، صافی:) بنا بر احتیاط واجب باید سجده یا تشهّد را قضا کند و غیر از سجده سهوی که برای قضای سجده یا تشهّد می نماید، دو سجده سهو دیگر نیز بنماید.

(سیستانی:) بنا بر احتیاط واجب باید اوّل سجده را قضا کند و بعد دو سجده سهو بنماید.

(فاضل:) باید بنا بر احتیاط واجب اوّل سجده یا تشهّد را قضا کند.

(مکارم:) رجوع کنید به ذیل مسأله 1255.

[ اگر نداند که سجده را فراموش کرده یا تشهد را]

مسأله 1258 اگر نداند که سجده را فراموش کرده یا تشهد را (1) به احتیاط واجب باید هر دو را قضا نماید و هر کدام را اول به جا آورد اشکال ندارد و باید یک بار سجده سهو نیز به جا آورد.

این مسأله، در رساله آیت اللّه بهجت نیست

(1) (خوئی، تبریزی، سیستانی:) باید سجده را قضا نماید و دو سجده سهو به جا آورد و احتیاطاً (سیستانی: احتیاط مستحب آن است که) تشهد را نیز قضا نماید.

(گلپایگانی، فاضل، صافی، نوری:) باید هر دو را قضا نماید و هر کدام را اوّل به جا آورد اشکال ندارد.

(مکارم:) مسأله اگر می داند یکی را فراموش کرده اما نمی داند کدامیک بوده، هر دو را قضا کند و هر کدام را اول به جا آورد مانعی ندارد.

(زنجانی:) مسأله اگر می داند که یکی از سجده یا تشهد را فراموش کرده و نمی داند کدام یک بوده، باید سجده را قضا نماید و دو سجده سهو به جا آورد که تشهد نیز اگر فوت شده باشد در ضمن آن قضا شده است و هر کدام را اول به جا آورد اشکالی ندارد.

[اگر شک دارد که سجده یا تشهد را فراموش کرده]

مسأله 1259 اگر شک دارد که سجده یا تشهد را فراموش کرده یا نه، واجب نیست قضا نماید (1).

این مسأله، در رساله آیت اللّه بهجت نیست

(1) (خوئی، تبریزی، سیستانی، زنجانی:) واجب نیست قضا یا سجده سهو نماید.

[اگر بداند سجده یا تشهد را فراموش کرده]

مسأله 1260 اگر بداند سجده یا تشهد را فراموش کرده و شک کند که پیش از رکوع رکعت بعد به جا آورده یا نه، احتیاط واجب آن است که آن را قضا نماید (1).

این مسأله در رساله آیات عظام: بهجت و مکارم نیست

(1) (گلپایگانی:) احتیاط مستحب آن است که آن را قضا نماید.

(زنجانی:) باید آن را قضا نماید.

(سیستانی:) مسأله اگر بداند سجده را فراموش کرده و شک کند که پیش از رکوع رکعت بعد یادش آمده و به جا آورده یا نه، احتیاط مستحب آن است که آن را قضا نماید.

[کسی که باید سجده یا تشهد را قضا نماید]

مسأله 1261 کسی که باید سجده یا تشهد را قضا نماید، اگر برای کار دیگری هم سجده سهو بر او واجب شود، باید (1) بعد از نماز، سجده یا تشهد را قضا نماید، بعد سجده سهو را به جا آورد (2).

این مسأله، در رساله آیات عظام: فاضل و بهجت نیست

(1) (گلپایگانی، صافی:) بنا بر احتیاط لازم باید..

(2) (زنجانی:) بنا بر احتیاط این سجده سهو را پس از قضای سجده یا قضای تشهدی که در ضمن سجده سهو آورده می شود، به جا آورد.

(سیستانی:) مسأله کسی که باید سجده را قضا نماید، اگر برای کاری سجده سهو بر او واجب شود، باید بنا بر احتیاط واجب بعد از نماز اوّل سجده را قضا نماید، بعد سجده سهو را به جا آورد.

[ اگر شک دارد که بعد از نماز، قضای سجده یا تشهد فراموش شده]

مسأله 1262 اگر شک دارد که بعد از نماز، قضای سجده یا تشهد فراموش شده (1) را به جا آورده یا نه (2)، چنانچه وقت نماز نگذشته، باید سجده یا تشهد را قضا نماید (3) و اگر وقت نماز هم گذشته، بنا بر احتیاط واجب باید سجده یا تشهد را قضا نماید (4).

(1) (سیستانی:) قضای سجده فراموش شده.. این مسأله، در رساله آیت اللّه بهجت نیست

(2) (زنجانی:) باید آن را به جا آورد، هر چند وقت نماز گذشته باشد.

(3) (اراکی:) بلکه احتیاط مستحب است اگر وقت نماز هم گذشته سجده یا تشهّد را قضا نماید.

(خوئی، گلپایگانی، تبریزی، صافی:) و اگر وقت نماز گذشته قضای آن مستحب است.

(سیستانی:) باید سجده را قضا نماید، بلکه اگر وقت نماز هم گذشته باشد بنا بر احتیاط واجب باید آن را قضا کند. (4) (مکارم:) و نماز او صحیح است.

مسأله اختصاصی

(مکارم:) مسأله 1114 برای قضای سجده یا تشهّد بعد از نماز نیّت می کند، سپس همان سجده یا تشهّد را بدون اللّه اکبر و چیز اضافی دیگر قضا می کند و بعد بنا بر احتیاط سجده سهو به جا می آورد.

• توضیح المسائل مراجع مطابق با فتاوای سیزده نفر از مراجع معظم تقلید/ متن اصلی از رساله امام خمینی و مُحشی حضرات آیات: سیستانی، صافی گلپایگانی، مکارم شیرازی، نوری همدانی، شبیری زنجانی، بهجت،فاضل،  اراکی، خویی، گلپایگانی، تبریزی.

---

مطابق نظر آيت الله خامنه اي

به‌جا نياوردن تشهد به دليل جهل

س. در دوران نوجوانى به مدّت تقريباً يک سال در رکعت سوم نماز مغرب قبل از سلام نماز بدليل عدم آگاهى کامل تشهد بجا نمى‌آوردم. آيا واجب است قضاى تمام نمازهاى مغرب را بجا آورم؟

ج. در فرض سؤال اگر با اعتقاد به صحت نماز این گونه نماز خوانده اید نمازهای گذشته صحيح است ولى قضاى تشهد و سجده سهو رابجا آوريد.‏

منبع: سایت هدانا برگرفته از استفتائات آیت الله العظمی خامنه ای.

---

فراموش کردن سجده و تشهد و رکوع [قضای سجده و تشهد فراموش شده ]

پرسش : اگر نمازگزار در رکعت اوّل یک سجده و در رکعت دوّم، تشهد و در رکعت سوّم رکوع را فراموش کند وظیفه اش چیست؟
پاسخ : اگر بعد از سجده ی دوم متوجه شود که رکوع را انجام نداده است نماز او باطل می باشد، ولی چنانچه پیش از سجده اوّل یا میان دو سجده، یا قبل از آن که پیشانى براى سجده دوم در رکعت سوّم به زمین رسد متوجّه شود، آن رکعت را رکعت دوّم خود قرار مى دهد و تشهد مى خواند و بعد از نماز سجده فراموش شده را قضا مى کند و سپس سجده هاى سهو را طبق دستور رساله انجام مى دهد و احتیاطاً نماز را اعاده کند و اگر بعد از هر دو سجده متوجّه شود، نماز او باطل است.

نحوه ی به جا آوردن تشهد و سجده ی فراموش شده [قضای سجده و تشهد فراموش شده ]

پرسش : سجده ی یا تشهد فراموش شده را چگونه بعد از نماز انجام می دهند، آیا تکبیر لازم دارد؟
پاسخ : براى قضاى سجده یا تشهد ، بعد از نماز نیّت مى ‏کند، سپس همان سجده یا تشهد را بدون اللَّه اکبر و چیز اضافى دیگر قضا مى ‏کند و بعد بنابر احتیاط واجب سجده سهو به جا مى ‏آورد.

شک در به جا آوردن سجده و تشهد فراموش شده [قضای سجده و تشهد فراموش شده ]

پرسش : اگر نماز گزار شک نماید سجده و تشهدی که بر او واجب شده است را به جا آورده یا نه، وظیفه ای او چه می باشد؟
پاسخ : هرگاه شک کند که آیا قضاى سجده یا تشهد فراموش شده که بر عهده او بود بعد از نماز به جا آورده یا نه، چنانچه وقت نماز نگذشته سجده یا تشهد را قضا نماید و اگر گذشته نیز بنابر احتیاط واجب باید قضاى آن را به جا آورد و نماز او صحیح است.

کفایت سجده ی سهو از تشهد فراموش شده [قضای سجده و تشهد فراموش شده ]

پرسش : چنانچه سجده ی سهو و تشهد بر نمازگزار واجب شده باشد، آیا باید هر دو را انجام بدهد یا تشهد سجده ی سهو کفایت از تشهد فراموش کرده می کند؟
پاسخ : در مورد تشهد، انجام سجده سهو به تنهایی کافی است و تشهد سجده سهو، کفایت از تشهد فراموش شده مى ‏کند، هر چند احتیاط مستحب در به جا آوردن آن می باشد.

واجب شدن سجده ی سهو و قضای تشهد یا سجده [قضای سجده و تشهد فراموش شده ]

پرسش : چنانچه نماز گزار در نماز کاری انجام بدهد که سجده ی سهو برا او واجب شده است و هم چنین سجده یا تشهد را فراموش نماید،چگونه باید آنها را انجام بدهد و کدام مقدم است؟
پاسخ : هرگاه علاوه بر قضاى سجده یا تشهد، سجده سهو نیز بر ذمّه او باشد، باید بعد از نماز اوّل سجده یا تشهد را قضا کند و بعد سجده سهو را به جا آورد. (در مورد تشهد، انجام سجده سهو به تنهایی کافی است و تشهد سجده سهو، کفایت از تشهد فراموش شده مى ‏کند).

شک در فراموش کردن سجده یا تشهد [قضای سجده و تشهد فراموش شده ]

پرسش : چنانچه نمازگزار شک نماید که سجده یا تشهد را فراموش کرده ، یا می داند یکی از آن دو را فراموش کرده اما نمی داند کدام یک از آنها بوده، تکلیف او چه می باشد؟
پاسخ : اگر شک دارد که سجده یا تشهد را فراموش کرده یا نه واجب نیست قضا کند و اگر مى‏داند یکى را فراموش کرده، امّا نمى‏داند کدام یک بوده، هر دو را قضا کند و هر کدام را اوّل به جا آورد مانعى ندارد.

انجام مبطل نماز [قضای سجده و تشهد فراموش شده ]

پرسش : اگر نمازگزار در نماز سجده و تشهد را فراموش نماید ولی قبل از قضا نمودن مبطل نماز را به جا آورد، چه وظیفه ای دارد؟
پاسخ : هرگاه بعد از نماز کارى کند که صورت نماز را به هم مى ‏زند یا نماز را باطل مى‏ کند (مثل‏این‏که پشت به قبله کند) باید قضاى سجده و تشهد را به جا آورد و نماز را بنابر احتیاط واجب اعاده کند و اگر کارى کند که سجده سهو مى‏ آورد، بعد از قضاى سجده یا تشهد احتیاط واجب آن است که سجده سهو به جا آورد.

رعایت ترتیب بین سجده و تشهد فراموش شده [قضای سجده و تشهد فراموش شده ]

پرسش : چنانچه در نماز سجده و تشهد فراموش شود،می توان هر کدام را مقدم داشت یا باید ترتیب رعایت شود؟
پاسخ : اگر یک سجده و تشهد را فراموش کند احتیاط واجب آن است که هر کدام را اول فراموش کرده اول قضا کند و اگر نداند کدام یک را اول فراموش کرده بنا بر احتیاط واجب یک سجده و بعد یک تشهد و بار دیگر یک سجده به جا می آورد، تا یقین کند سجده و تشهد را به ترتیبی که فراموش کرده قضا کرده است.

شرایط قضا کردن سجده و تشهد فراموش شده [قضای سجده و تشهد فراموش شده ]

پرسش : آیا برای به جا آوردن سجده و تشهد فراموش شده رعایت شرایط نماز مثل وضو و قبله لازم است؟
پاسخ : در قضاى سجده و تشهّد فراموش شده تمام شرایط نماز مانند طهارت و قبله و شرط هاى دیگر لازم است و باید بلافاصله بعد از نماز انجام دهد و در تشهّد فراموش شده لازم نیست سلام داده شود.

حکم فراموش کردن سجده یا تشهد در نماز مستحبی [قضای سجده و تشهد فراموش شده ]

پرسش : چنانچه نماز گزار در نماز مستحبی یک سجده یا تشهد را فراموش نماید،وظیفه ی او چه می باشد؟
پاسخ : نماز صحیح است و سجده و تشهد فراموش شده قضا ندارد.

حکم تشهد فراموش شده [قضای سجده و تشهد فراموش شده ]

پرسش : چنانچه نمازگزار تشهد نماز را فراموش نماید، نمازش چه حکمی دارد و وظیفه ی او چه می باشد؟
پاسخ : چنانچه تشهد فراموش شود احتیاط مستحب این است که بعد از نماز قضای آن را به جا آورند و بعد از آن بنابر احتیاط واجب سجده ی سهو به جا آورند، البته تشهد سجده ی سهو کفایت از سجده ی فراموش شده می کند.

حکم سجده ی فراموش شده [قضای سجده و تشهد فراموش شده ]

پرسش : چنانچه نمازگزار سجده را فراموش نماید، نماز او چه حکمی دارد و چه وظیفه ای دارد؟
پاسخ : هرگاه کسى یک یا چند سجده نماز را فراموش کرد، نماز صحیح است ولی باید قضاى آن را بعد از نماز به جا آورد ( البته اگر دو سجده از یک رکعت فراموش شود نماز باطل است ) و بنابر احتیاط واجب سجده ی سهو به جا می آورد.

منبع: سایت هدانا برگرفته از استفتائات آیت الله العظمی مکارم شیرازی.

ويژه نامه احكام نماز

• ذکر سجده سهو
• اگر یک سجده یا تشهد را فراموش کند
• گفتن سلام نماز در جایی که نباید سلام دهد
• حکم کم یا زیاد گفتن تسبیحات اربعه
• در چه مواردی انجام سجده سهو واجب است
• حکم گمان در رکعتهای نماز حکم یقین است

---

---

کلید: قضای سجده و تشهد فراموش شده قضای سجده و تشهد فراموش شده قضای سجده و تشهد فراموش شده قضای سجده و تشهد فراموش شده قضای سجده و تشهد فراموش شده قضای سجده و تشهد فراموش شده قضای سجده و تشهد فراموش شده قضای سجده و تشهد فراموش شده قضای سجده و تشهد فراموش شده قضای سجده و تشهد فراموش شده قضای سجده و تشهد فراموش شده قضای سجده و تشهد فراموش شده قضای سجده و تشهد فراموش شده قضای سجده و تشهد فراموش شده قضای سجده و تشهد فراموش شده قضای سجده و تشهد فراموش شده قضای سجده و تشهد فراموش شده قضای سجده و تشهد فراموش شده قضای سجده و تشهد فراموش شده قضای سجده و تشهد فراموش شده قضای سجده و تشهد فراموش شده قضای سجده و تشهد فراموش شده قضای سجده و تشهد فراموش شده قضای سجده و تشهد فراموش شده

[/fusion_builder_column][/fusion_builder_row][/fusion_builder_container]