قرآن جریان فتح مکه را چگونه پیش گوئى کرده است

پيش گوئى قرآن از فتح مكّه

پرسش : قرآن جریان فتح مکّه را چگونه پیش گوئى کرده است؟

پاسخ اجمالی:

 خداوند در آيه 85 سوره قصص وعده بازگشت به حرم امن الهى را به پيامبرش مى دهد. اين وعده در يكى از سخت ترين روزهاى زندگى پيغمبر اكرم(ص) كه مى خواست حلقه محاصره دشمنان كينه توز را بشكند و از لابه لاى شمشيرهاى آنها بيرون آيد و از مكه به مدينه هجرت كند به او داده شد.

پاسخ تفصیلی:

خداوند در آیه85 سورهقصص وعده اى به پیامبرش مى دهد و آن وعده بازگشت به حرم امن الهى است.
این وعده در یکى از سخت ترین روزهاى زندگى پیغمبر اکرم(صلى اللهعلیه وآله) داده شد، یعنى در آن حال که مى خواست حلقه محاصره دشمنان کینه توز را بشکند و از لابه لاى شمشیرهاى آنها بیرون آید و از مکه به مدینه هجرت کند به وقوع پیوست.
او به لطف الهى این کار را کرد و راه مدینه را پیش گرفت. هنگامى که به سرزمین جحفه که فاصله زیادى از مکه ندارد، رسید به یاد موطنش حرم امن الهى افتاد. آثار این اشتیاق که با تاثر و اندوه آمیخته بود در چهره مبارکش نمایان شد. در این هنگام آیه فوق نازل و پیام الهى به این صورت به او ابلاغ گشت: (آن کس که قرآنرا بر تو لازم کرد، تو را به جایگاهت [زادگاهت] باز مى گرداند)؛«اِنَّ الَّذِى فَرَضَ عَلَیْکَ الْقُرْآنَ لَرَادُّکَ اِلَى مَعَاد».
پیش بینى بازگشت پیامبر(صلى اللهعلیه وآله) به مکه آن هم به صورت قاطع و صریح، مخصوصاً با پیوند دادن آن به نزول قرآنکه خداى نازل کننده قرآناین کار را حتماً خواهد کرد، در آن شرایط بسیار سخت و دشوار عادتاً غیر ممکن بود. ولى مى دانیم این وعده بزرگ سرانجام تحقق یافت و بعد از چند سال پیغمبر اسلام(صلى اللهعلیه وآله) با ارتش نیرومند و پرقدرتى پیروزمندانه به مکه بازگشت و حرم امن الهى را بدون جنگ و خونریزى به زیر سایه اسلامدرآورد و این یکى از پیشگویى هاى اعجازآمیز قرآناست که چنین خبرى را از آینده به صورت قاطع و صریح و بدون هیچ قید و شرطى آن هم در زمانى که نشانه هایى از پیروزى مطلقاً به چشم نمى خورد، داده است و در فاصله کمى تحقق یافت.
مرحوم طبرسى در مجمع البیانمى گوید: «این آیهدلیل روشن بر صدق نبوتپیامبر است؛ زیرا او چنین خبرى را بدون قید و شرط و استثناء بیان کرده و عیناً این خبرتحقق یافت.»(1)
فخررازى نیز در تفسیرخود مى گوید: «این آیهیکى از امورى است که دلالت بر نبوت پیامبر اسلام(صلى اللهعلیه وآله) مى کند زیرا از غیب خبرداده و آنچه را خبرداده تحقق یافته؛ بنابراینمعجزهروشن است».(2)
در اینجا بعضى احتمال داده اند که منظور از معاد، روز قیامتاست و این احتمال همان گونه که محققان و مفسران گفته اند احتمال ضعیفى است؛ زیرا معادمخصوص پیغمبر اسلام نیست که تنها او را مخاطب سازد، به علاوه کلمه «لَرادُّکَ» با معادقیامت چندان مناسب نیست، زیرا بازگشت به جایى، فرع بر خروج از آنجا است.
اضافه بر این، تکیه بر نزول قرآندر جمله: «انَّ الَّذى فَرَضَ عَلَیْکَ الْقُرْآنَ» که قبل از آن آمد، و همچنین جمله: «قُلْ رَبّى اَعْلَمُ مَنْ جاءَ بِالْهُدى وَ مَنْ هُوَ فى ضَلال مُبین»؛ (بگو: پروردگارمن از همه بهتر مى داند چه کسى [برنامه] هدایت آورده و چه کسى در گمراهى آشکار است.)(3) که بعد از آن آمده همه قرینه است بر این که سخن از حقّانیت پیامبر اسلام(صلى اللهعلیه وآله) و قرآن در میان است نه مساله معاددر روز قیامت، از همه گذشته این تفسیربا شان نزول آیه نیز سازگار نیست.
به علاوه واژه معادبه طورى که مرحوم طبرسى از قتیبى نقل مى کند به معناى شهر و وطن انسان است: «مَعاد الرَّجُلِ بَلَدُهُ»؛ زیرا به هر جا مى رود باز به آنجا بر مى گردد و قابل توجه این که درقرآنمجید کلمه مَعاد فقط یک بار آمده و آن هم در همین جا است که به معناى زادگاه و موطن است.(4)
پی نوشت:
(1). مجمع البيان جلد 7 و 8، صفحه 296 ذيل آيه مورد بحث.
(2). تفسير فخررازى جلد 25، صفحه 21، ذيل آيه مورد بحث.
(3). سوره قصص، آيه 85.
(4). گردآوري از کتاب: پيام قرآن، آيت الله العظمى ناصر مكارم شيرازى، دار الكتب الاسلاميه، تهران، 1386 هـ.ش، ج 8، ص 294.