شرایط توسل به اهل بیت
چرا بعضى اوقات با دعا و يا توسّل به ائمه (علیهم السلام) ، جواب مثبت نمى گيريم؟
توسّل به امامان معصوم (علیهم السلام) و دعا و درخواست از درگاه خداوند، هر چند سبب مى شود كه انسان به بعضى از خواسته هاى خود نايل شود؛ امّا به معناى آن نيست كه هر خواسته اى با دعا و توسّل برآورده گردد.
بلكه دعا و توسّل نيز امرى قانون مند است و شرايط و موانعى دارد؛ از جمله:
1. بايد با كمال اعتقاد و اخلاص در نيت صورت بگيرد؛ چرا كه عطاياى الهى به اندازه نيّت خالصانه، سرازير مى شود.
حضرت على (علیه السلام) مى فرمايد:
«ان العطيّة على قدر النيّة»[283]؛
«بخشش الهى به اندازه [ اخلاص در ]نيّت است».
2. خواسته و حاجت انسان، بايد معقول و مشروع باشد.
3. دعا و توسّل بايد در كنار به كارگيرى اسباب و عوامل طبيعى داراى نقش در برآمدن حاجت باشد.
4. از شرايط بسيار مهم و مؤثر در استجابت دعا و توسّل، ايمان و عمل صالح است. طبيعى است، كسى كه پيمان خويش را در برابر خداوند شكسته است؛ نبايد انتظار داشته باشد هر خواسته اى را به سرعت اجابت يافته ببيند.
5. گاهى زمان مناسب براى تحقق مطلوب و خواسته شخص، فرا نرسيده است. در چنين حالتى با طول كشيدن زمان اجابت، در شخص حالت انابه و تضرع به درگاه الهى ايجاد مى شود و رابطه معنوى و عاطفى اش با امامان (علیهم السلام) طول مى كشد و در نتيجه ارتباط او با خدا محكم تر مى شود.
در حقيقت، خود توفيق بر دعا و توسّل، اوج عبوديت و بندگى و نشانه لطف و عنايت حضرت حق به انسان است و الطاف و رحمت هاى بزرگ ترى را به دنبال دارد.
مولانا سروده است:
آن يكى الله مى گفتى شبى
تا كه شيرين مى شد از ذكرش لبى
گفت شيطان: آخر اى بسيار گو!
اين همه «الله» را «لبيك» كو؟
مى نيايد يك جواب از پيش تخت
چند «الله» مى زنى با روى سخت
او شكسته دل شد و بنهاد سر
ديد در خواب او خضر اندر خضر
گفت: «هين» از ذكر چون وامانده اى
چون پشيمانى از آن كش خوانده اى؟
گفت: لبيكم نمى آيد جواب
زآن همى ترسم كه باشم ردّ باب
گفت: آن «الله» تو «لبيك» ماست
و آن نياز و سوز و دردت پيكِ ماست
ترس و عشق تو كمند لطف ماست
زير هر يا ربّ تو لبيك هاست[284]
6. گاهى برآورده شدن حاجت شخص، به مصلحت و نفع وى نيست و صلاح او در عدم استجابت آن است:
«عَسى أَنْ تَكْرَهُوا شَيْئاً وَ هُوَ خَيْرٌ لَكُمْ وَ عَسى أَنْ تُحِبُّوا شَيْئاً وَ هُوَ شَرٌّ لَكُمْ وَ اللّهُ يَعْلَمُ وَ أَنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ»[285]؛
«بسا چيزى را خوش نمى داريد و حال آنكه براى شما خوب است و بسا چيزى را دوست مى داريد و آن براى شما بد است؛ خدا مى داند و شما نمى دانيد».
در چنين حالتى به ظاهر حاجت شخص برآورده نمى شود؛ امّا اين به نفع و صلاح او است و در واقع دعاى او ـ كه درخواست خير و مصلحت خود است ـ به گونه اى پنهان و ناآشكار برآورده مى شود.
در هر صورت خداوند، به جهت دعا و توسّل انسان، اجر عظيمى به او عطا مى كند و وى از نعمت ارتباط و تقرب به خدا و امامان (علیهم السلام) بهره مند مى شود.
نتیجه:
به هر حال انسان نبايد از دعا و توسّل مأيوس گردد؛ زيرا هيچ گاه باب رحمت الهى به سوى كسى بسته نيست. چه حاجت برآورده شود و چه بنابر مصلحت شخص، در ظاهر برآورده نشود؛ چرا كه اين گونه بر نيامدن حاجت، در واقع برآمدنى پنهانى است. از طرفى خود دعا و توسلِ انسان، لبيك و اجابت الهى است.
[283]. نهج البلاغه، نامه 31.
[284]. مثنوى، دفتر سوم.
[285]. بقره 2، آيه 216.
منبع: هدانا برگرفته از پرسش ها و پاسخ ها«دعا و توسل».
