ديدگاه امام خمينى درباره نقش مردم در حكومت
فهرست این نوشتار:
امام خمينى خود يكى از مردمى ترين رهبران جهان معاصر بوده اند و بدين جهت مراسم استقبال از ورود ايشان به ايران جپس از تبعيد چهارده ساله ج و مراسم تشييع پيكره ايشان پس از ده سال رهبرى همراه با تحمل سختى هاى جنگ، كم نظير يا حتى بى نظير بود. مردم را همواره مخدوم خويش و خود را خادم مردم مى دانستند. هرگز نفع شخصى خويش را بر منافع مردم مقدم نمى داشتند و از آبرو و حيثيت خود نيز در راه آنان و به صلاح آنان مى گذشتند. اين مردانگى كه نمونه اى از آن در قبول قطع نامه 598 به وقوع پيوست در بسيارى از مدعيان وفا و اخلاص با مردم ديده نمى شود.
حكومت واقعى ايشان بر دل ها بود و در قلب ميليون ها انسان مسلمان و حتى غير مسلمان نام و يادشان احترام انگيز و شادى آفرين بود.
البته اين اهتمام و ارزش نسبت به مردم پس از ارزش و اهتمام به دستورات دينى بود مردم در «طول دين» براى ايشان محترم بودند و معارضه مردم با دين براى ايشان هرگز مفهوم نداشت. حضرت امام در اين باره در جمله اى صريح خطاب به نظام شاهى مى فرمايند: «اساسا رفراندوم يا تصويب ملى در مقابل اسلام ارزشى ندارد».(1)
قانون اساسى و نقش مردم
قانون اساسى اگرچه به انشاى حضرت امام نيست، اما به امضاى ايشان رسيده و مورد تأييد ايشان قرار گرفته است. در قانون اساسى نسبت به حق حاكميت ملت چنين آمده است.
اصل پنجاه و هشتم:
حاكميت مطلق بر جهان و انسان از آن خداست و هم او انسان را بر سرنوشت اجتماعى خويش حاكم ساخته است. هيچ كس نمى تواند اين حق الهى را از انسان سلب كند يا در خدمت منافع فرد يا گروهى خاص قرار دهد و ملت ايران اين حق خدا را از طرفى كه در اصول بعد مى آيد اعمال مى كند.
اصول ديگرى نيز وجود دارد كه اين حق خداد را در مورد مختلف روشن مى كند كه مهم ترين آنها انتخاب مستقيم رئيس جمهورى، انتخاب خبرگان رهبرى، انتخاب نمايندگان مجلس شوراى اسلامى و شوراهاى ده، بخش، شهر و استان و… است.
نكته اساسى در اين باره آن است كه اولا قانون اساسى درباره رهبر انتصابى دارد يا يا انتخابى؟ و پس از آن، اطلاق ولايت فقيه با جلوه هايى كه از حاكميت ملت ذكر شده است چگونه قابل جمع است؟ اصل مربوط به رهبرى پس از بازنگرى به شرح زير است:
پس از مرجع عالى قدر تقليد و رهبر كبير انقلاب جهانى اسلام و بنيانگذار جمهورى اسلامى ايران حضرت آيت الله العظمى امام خمينى قدس سره الشريف كه از طرف اكثريت قاطع مردم به مرجعيت و رهبرى شناخته و پذيرفته شدند، تعيين رهبر به عهده خبرگان ملت است. خبرگان رهبرى درباره همه فقهاى واجد شرايط مذكور در اصل پنجم و يكصد و نهم بررسى و مشورت مى كنند. هر گاه يكى از آنان را اعلم به احكام و موضوعات فقهى يا مسائل سياسى و اجتماعى يا داراى مقبوليت عامه يا واجد برجستگى خاصى در يكى از صفات مذكور در اصل يكصد و نهم تشخيص دهند او را به رهبرى انتخاب مى كنند و در غير اين صورت يكى را به عنوان رهبر انقلاب و معرفى مى نمايند. رهبر منتخب خبرگان ولايت امر و همه مسئوليت هاى ناشى از آن را بر عهده خواهد داشت. (اصل صد و هفتم قانونى اساسى)
ولايت مطلقه فقيه و نهادهاى انتخابى
آنچه در قانون اساسى آمده است ولى امر را موظف به امور خاص كرده است و ظهور «تحديد»- هم چنان كه در مورد ديگر مسوولان نيز چنين مطلبى وجود ج بيان حد مجاز تصرف است نه حداقل يا محدوده اى كه ديگران در آن محدوده نمى توانند دخالت كنند.(2)
شاید این مطالب را هم بپسندید:
اما در اصل پنجاه و هفتم قانون اساسى چنين آمده است:
«قواى حاكم در جمهورى اسلامى ايران عبارتند از قوه مقننه، قوه مجريه و قوه قضائيه كه زير ولايت مطلقه امر و امامت امت بر طبق اصول آينده اين قانون اعمال مى گردند. اين قوا مستقل از يكديگرند.
بعضى از تصريح به ولايت مطلقه امر برداشت فوق را از اصل يكصد و دهم درباره اختيارات حاكم و ولى امر مطرود دانسته، وى را مسوول شرعى همه امور كشور شمرده اند و اختيارات مذكور در اصل صد و دهم را نيز از باب ذكر مصاديق اعلام كرده اند».
روابط مردم و دولتمردان
. 1 لزوم خدمتگزارى مسوولان
پس از بحث هاى فوق درباره حق مشاركت مردم در سرنوشت خويش و كيفيت آن، با صرف نظر از آنچه گفته شد، هر دولتى ولو آنكه بر مبناى مشروعيت الهى روى كار آمده باشد، نسبت به مردم مسووليت هاى خطيرى دارد و بزرگ دولت امانتدارى و خدمتگزارى است.
حضرت امام در اين باره مى فرمايند:
«خدمتگزار باشيد به اين ملتى كه دست هاى خيانت كار را قطع كرد و اين امانت را به شما سپرد. شما آلان امانت بزرگى در دست داريد و مقتضاى امانتدارى آن را به طور شايسته حفظ كنيد و به طور شايسته به نسل آينده و دولت هاى آينده تحويل دهيد. مادامى كه اين طور باشيد ملت پشتبان شما است و مادامى كه همراه شما باشد هيچ آسيبى به شما و كشور نمى رسد… روزى كه احساس كرديد مى خواهيد فشار به مردم بياوريد كه ديكتاتور داريد مى شويد، بدانيد كه معلوم شده مردم از شما رو برگرده اند اند… در هر صورت آنى كه براى شما مهم است خدمت كردن به همه طبقات مستضعفها، خصوصا محرومين كه در طول تاريخ محروم بوده اند، به اين بيچاره ها بايد خدمت كنيد».(3)
. 2 توجه بيشتر به طبقات محروم
در بعضى از جوامع اگر حرف مردم نيز به ميان آيده عده اى ضمن دفاع از اقشار محروم و توده هاى مردم همه امكانات را براى خويش مى خواهند و توقع دستيابى اميال خود را به عنوان خواست مردم دارند.
منبع:
انديشه هاى فقهى ج سياسى امام خمينى، كاظم قاضى زاده، مركز تحقيقات استراتژيك رياست جمهورى، چاپ اول، ص 361،. 1377
(1) (همان، ج 1، ص 23)
(2) (احمد آذرى قمى، پرسش و پاسخ مذهبى ج سياسى، ص 151)
(3) (صحيفه نور، ج 18، ص 83 و 84)
پرسمان
