خمس مال مخلوط به حرام
فهرست این نوشتار:
خمس مال مخلوط به حرام
پرسش 141 . اگر مال حلال با حرام مخلوط شود و خمس آن را بدهيم، پاك مى شود؟
همه مراجع: اگر خمس آن را بدهيد، با چند شرط بقيه مال پاك و حلال مى شود:
1. تشخيص و جدا كردن مال حلال از حرام ممكن نباشد؛
2. صاحب مال حرام معلوم نباشد؛
3. مقدار مال حلال و حرام را نداند.1
تبصره. برخى از مراجع تقليد شرط ديگرى نيز افزوده و گفته اند: نداند مقدار حرام كمتر از خمس است يا زيادتر.
1.توضيح المسائل مراجع، م 1893 ؛ وحيد، توضيح المسائل، م 1831.(احكام خمس،پرسمان).
4 مال حلال مخلوط به حرام
مسأله 1813 اگر مال حلال با مال حرام به طوری مخلوط شود که انسان نتواند آنها را از یکدیگر تشخیص دهد و صاحب مال حرام و مقدار آن، هیچ کدام معلوم نباشد (1) باید خمس تمام مال را بدهد (2) و بعد از دادن خمس، بقیه مال حلال می‌شود (3)
(1) (خوئی)، (تبریزی): و نداند که مقدار حرام کمتر از خمس است یا زیادتر از آن..
(سیستانی): و نداند که مقدار حرام کمتر از خمس است یا زیادتر، با دادن خمس آن حلال [می‌شود] و بنا بر احتیاط واجب باید به کسی که مستحق ّ خمس و ردّ مظالم می‌باشد، بدهد. (2) (تبریزی): بنا بر احتیاط واجب باید خمس تمام مال را به قصد ما فی الذمه اعم ّ از خمس یا مظالم بدهد..
(3) (گلپایگانی)، (صافی): اگر از جهت دیگر متعلق خمس نشده باشد؛ و الّا واجب است خمس دیگری هم از بقیه مال بدهد و احتیاط لازم آن است که این خمس را به مصرف سایر خمسها برساند لکن به قصد ما فی الذمّه از خمس یا صدقه.
(فاضل): و بنا بر احتیاط این خمس را به سادات به قصد ما فی الذمّه (اعم ّ از خمس اصطلاحی و صدقه) از طرف مالک بپردازد.
[مشخص نبودن صاحب مال بدست آمده از حرام]
مسأله 1814 اگر مال حلال با حرام مخلوط شود و انسان مقدار حرام را (1) بداند (2) ولی صاحب آن را نشناسد، باید آن مقدار را به نیّت صاحبش صدقه بدهد (3) و احتیاط واجب (4) آن است که از حاکم شرع (5) هم اذن بگیرد.
(1) (خوئی)، (تبریزی)، (سیستانی): چه کمتر و چه بیشتر از خمس باشد..
(2) (مکارم): مثلًا بداند یک سوم آن حرام است..
(3) (مکارم): باید آن مقدار را بنا بر احتیاط واجب به مصرفی برساند که هم مصرف خمس باشد و هم صدقه (مانند سادات فقیر). (4) (اراکی): احتیاط مستحب ّ..
(5) (فاضل): از مجتهد جامع الشرائط..
[ مقدار حرام مشخص نباشد]
مسأله 1815 اگر مال حلال با حرام مخلوط شود و انسان مقدار حرام را نداند ولی صاحبش را بشناسد (1) (باید یکدیگر را راضی نمایند (2) و چنانچه صاحب مال راضی نشود (3) در صورتی که انسان بداند چیز معینی مال اوست و شک کند که بیشتر از آن هم مال او هست یا نه، باید چیزی را که یقین دارد مال او است به او بدهد، و احتیاط مستحب ّ آن است مقدار بیشتری را که احتمال می‌دهد مال او است به او بدهد (4)
(1) (سیستانی): چنانچه نتوانند یکدیگر را راضی نمایند، باید مقداری را که یقین دارد مال آن شخص است به او بدهد، بلکه اگر در مخلوط شدن دو مال حلال و حرام با یکدیگر خودش مقصر باشد باید بنا بر احتیاط مقدار بیشتری را که احتمال می‌دهد مال اوست نیز به او بدهد.
(2) (فاضل): باید او را راضی نماید..
(3) (خوئی)، (تبریزی): باید مقداری را که یقین دارد مال اوست به او بدهد و بهتر آن است که مقدار بیشتری را که احتمال می‌دهد مال اوست نیز به او بدهد.
(مکارم): در صورتی که بداند مقدار معینی قطعاً مال اوست (مثلًا یک چهارم مال) و در بیشتر از آن شک داشته باشد باید مقداری را که یقین دارد به او بدهد و مقدار بیشتر را که احتمال می‌دهد مال اوست با او نصف کند. [قسمت داخل پرانتز در رساله آیت اللّه (بهجت) نیست]
(4) (بهجت): احتیاط در این است که با او در مقداری که احتمال می‌دهد مال او باشد مصالحه نماید، در صورتی که مصالحه ممکن باشد، و اگر مصالحه ممکن نشد بنا بر أظهر دادن زیادتر از مقداری که یقین دارد مال اوست بر این شخص واجب نیست.
[مقدار حرام بیشتر از خمس]
مسأله 1816 اگر خمس مال حلال مخلوط به حرام را بدهد و بعد بفهمد که مقدار حرام بیشتر از خمس بوده (1) (چنانچه مقدار زیادی معلوم باشد (2)، بنا بر احتیاط واجب (3) مقداری را که می‌داند از خمس بیشتر بوده، از طرف صاحب آن صدقه بدهد (4)
(1) (بهجت): باید در مقداری که می‌داند از خمس بیشتر است، به وظیفه فعلی خود عمل نماید و در مقداری که نمی‌داند و احتمال می‌دهد، مطابق مسأله قبلی عمل نماید. (2) [قسمت داخل پرانتز در رساله آیات عظام: (گلپایگانی)، (اراکی)، (خوئی)، (صافی)، (تبریزی)، (فاضل)، (نوری)، (مکارم) و (سیستانی) نیست] (3) (خوئی)، (سیستانی): باید..
(نوری): لازم است..
(تبریزی): بنا بر احتیاط باید..
(فاضل): بنا بر احتیاط مستحب ّ..
(4) (مکارم): به مصرفی برساند که هم مصرف خمس باشد و هم صدقه.
[صاحب مال پس از صدقه مشخص شود]
مسأله 1817 اگر خمس مال حلال مخلوط به حرام را بدهد، یا مالی که صاحبش را نمی‌شناسد به نیّت او صدقه بدهد، (1) بعد از آن که صاحبش پیدا شد، بنا بر احتیاط واجب باید به مقدار مالش به او بدهد (2)
(1) (بهجت): و بعداً صاحبش پیدا شود، اگر عین مال باقی باشد و یا هنگام پرداخت خمس به اهلش، جهت آن را اعلام کرده باشد، به کسی که مال در دست اوست رجوع می‌شود و این شخص صدقه دهنده یا خمس دهنده ضامن نیست، در غیر این صورت بنا بر احتیاط واجب، باید به مقدار مالش به او بدهد یا این که مصالحه نماید، و در مواردی که از طرف صاحب مال صدقه داده است، مالک می‌تواند ثواب صدقه را برای خود اختیار کند یا این که مالش را از این شخص بگیرد.
(2) (اراکی): بعد از آن که صاحبش پیدا شد، ضامن بودن وی محل ّ تأمّل است.
(خوئی)، (تبریزی): بعد از آن که صاحبش پیدا شد، لازم نیست چیزی به او بدهد.
(سیستانی): بعد از آن که صاحبش پیدا شد، چنانچه راضی نشود، بنا بر احتیاط لازم باید به مقدار مالش به او بدهد.
(گلپایگانی): مسأله اگر خمس مال حلال مخلوطبه حرام را بدهد و بعد از آن صاحبش معلوم شود، چیزی بر او نیست [1] ولی اگر مالی را که صاحبش را نمی‌شناسد به نیّت او صدقه بدهد و بعد از آن صاحبش پیدا شد واجب است به مقدار مالش به او بدهد. [2]
———————————–
[1] (صافی): همچنین اگر مالی را که صاحبش را نمی‌شناسد به نیّت او صدقه بدهد و بعد از آن صاحبش پیدا شود، چیزی بر او نیست.
[2] (فاضل): به احتیاط واجب باید مال او را به او بدهد یا او را راضی کند..
(فاضل): مگر اینکه او به این صدقه راضی شود.
(مکارم): مسأله هرگاه خمس مال حلال مخلوط به حرام را بدهد، بعد صاحبش پیدا شود، بنا بر احتیاط واجب باید عوض آن را به او بدهد، همچنین اگر مالی که صاحبش را نمی‌شناسد به نیّت صدقه از جانب صاحبش بدهد و بعد صاحبش پیدا شود و راضی نشود.
[مردد بودن صاحب مال حرام بین چند نفر]
مسأله 1818 اگر مال حلالی با حرام مخلوط شود و مقدار حرام معلوم باشد و انسان بداند که صاحب آن از چند نفر معیّن بیرون نیست (1) ولی نتواند بفهمد کیست (2) به احتیاط واجب باید از تمام آنان تحصیل رضایت نماید و اگر ممکن نگردید باید قرعه بیندازند و به نام هر کس افتاد، مال را به او بدهند.
شاید این مطالب را هم بپسندید:
(1) (مکارم): ولی نتواند مالک را به طور معین تشخیص دهد، باید در بین همه آنها به طور مساوی تقسیم کند. [پایان مسأله]
(2) (اراکی): باید مال را به طور مساوی بین آنان تقسیم کند مگر آنکه مخلوط شدن مال با تقصیر و تفریط خودش بوده که در این صورت، بنا بر احتیاط واجب باید به هر نحو که ممکن است از تمام آنها تحصیل رضایت نماید.
(خوئی): باید در صورت امکان همه آنها را راضی کند و الّا بین آنها قرعه بزند و به اسم هر کسی اصابت کرد آن مال را به او بدهد.
(گلپایگانی): اگر ممکن است همه را راضی کند و اگر ممکن نشد باید آن مال را به طور مساوی بین آن چند نفر قسمت کند.
(فاضل)، (نوری): باید قرعه بیندازد و به نام هر کس افتاد مال را به او بدهد.
(تبریزی): باید در صورت امکان همه آنها را راضی کند و لو آن مال را به طور مساوی بین آن چند نفر قسمت کند. و اگر راضی نشدند باید به قرعه رجوع شود.
(سیستانی): باید به آنها اطلاع دهد، پس چنانچه یکی گفت که مال من است و دیگران گفتند مال ما نیست، یا او را تصدیق کردند، به همان شخص اوّل بدهد؛ و اگر دو نفر یا بیشتر گفتند که آن مال ماست، چنانچه با مصالحه و مانند آن نزاع آنها حل نشود باید برای فیصله نزاع به حاکم شرع مراجعه نمایند؛ و اگر همه اظهار بی اطلاعی کردند و حاضر به مصالحه هم نشدند، ظاهر آن است که صاحب آن مال به قرعه تعیین می‌شود، و احتیاط آن است که حاکم شرع یا وکیل او متصدی قرعه باشد.
(بهجت): باید بنا بر احتیاط با آنها مصالحه نماید، و اگر مصالحه ممکن نیست بنا بر أظهر بین آنها به نسبت سهم هر کدام تقسیم نماید.
(صافی): اگر ممکن است همه را راضی کند و اگر ممکن نشد آن مال را به طور مساوی بین آن چند نفر قسمت کند کافی است مگر آنکه آن مال به تقصیر او تحت یدش قرار گرفته باشد.
مسأله اختصاصی
(بهجت): مسأله 1433 اگر عمداً مال حلالی را به قصد اکتفا کردن به خمس با مال حرام مخلوط کند، بنا بر أظهر مورد، موردِ خمس نیست، و بنا بر احتیاط واجب باید آن قدر صدقه بدهد تا یقین کند که ذمّه او بَری شده است.
[پرداخت خمس مال حلال مخلوط به حرام]
مسأله 1789 بنا بر احتیاط واجب باید خمس مال حلال مخلوط به حرام را از عین همان مال بدهد. ولی خمس‌های دیگر را می‌تواند از همان چیز بدهد یا به مقدارِ قیمت ِ خمس که بدهکار است پول بدهد.
این مسأله، در رساله آیات عظام: (بهجت) و (مکارم) نیست
(اراکی): مسأله خمس مال حلال مخلوط به حرام و همچنین خمس‌های دیگر را می‌تواند از همان چیز بدهد یا به مقدارِ قیمت ِ خمس که بدهکار است پول بدهد.
(خوئی)، (تبریزی): مسأله انسان می‌تواند خمس هر چیز را از همان چیز بدهد، یا به مقدار قیمت خمس که بدهکار است، پول بدهد [1] و امّا اگر جنس دیگر بخواهد بدهد، محل ّ اشکال است، مگر آن که با اجازه حاکم شرع باشد.
(فاضل): مسأله انسان می‌تواند خمس هر چیز را از همان چیز یا قیمت آن را بدهد و امّا اگر
———————————–
[1] (زنجانی): ولی نمی‌تواند به مقدار قیمت خمس، از جنس دیگری بدهد مگر حاکم شرع آن را اجازه دهد.
(صافی): هر چند کفایت دادن جنس نیز بعید نیست. [پایان مسأله] (گلپایگانی): پول یا جنس دیگر بدهد. [پایان مسأله]
جنس دیگر بخواهد بدهد محل ّ اشکال است مگر آنکه با اجازه مجتهد جامع الشرائط باشد.
(سیستانی): مسأله انسان می‌تواند خمس چیزهایی که خمس بر آنها واجب شده است از همان چیزها بدهد یا به مقدار قیمت خمسی که واجب شده است، پول خمس داده شده بدهد و امّا اگر جنس دیگری که خمس در آن واجب نشده بخواهد بدهد، محل ّ اشکال است، مگر آنکه با اجازه حاکم شرع باشد.
- توضیح المسائل مراجع مطابق با فتاوای سیزده نفر از مراجع معظم تقلید/ متن اصلی از رساله امام خمینی و مُحشی حضرات آیات: سیستانی، صافی گلپایگانی، مکارم شیرازی، نوری همدانی، شبیری زنجانی، بهجت،فاضل، اراکی، خویی، گلپایگانی، تبریزی.
نکته آیت الله زنجانی در ذیل مسأله 1834 می فرمایند: آنچه در این مسأله گفته شد در مورد اکثر چیزهایی است که خمس در آنها واجب است، ولی در مورد مال حلال مخلوط به حرام، برای پاک شدن مال از حرام باید خمس آن را صدقه داد. در زمینی که کافر ذمّی از مسلمان می‌خرد خمس محصول آن زمین به عنوان جزیه دریافت شده و در مصارف جزیه صرف می‌گردد. اینجا کلیک کنید.
مطابق نظر آيت الله خامنه اي
راه حلال شدنِ مال حلال مخلوط با حرام
س3: اگر مال حرامی با مال انسان مخلوط شود، آن مال چه حکمی دارد و چگونه حلال می‌شود و در صورت علم به حرمت یا عدم علم به آن وظیفه انسان چیست؟
ج) اگر يقين به وجود مال حرام در اموالش دارد، ولی مقدار دقيق آن را نمی‌داند و صاحب آن را هم نمی‌شناسد، راه حلال کردن آنها اين است که خمس آن را بپردازد، ولی اگر شک در مخلوط شدن مال حرام با اموال خود داشته باشد، چيزی بر عهده او نيست.
س4: کسی كه اصل سرمایه‌اش حرام بوده و میخواهد زندگی خود را حلال کند تكلیفش چیست؟
ج) اگر صاحبان اموال حرام، معلوم هستند، بايد رضايت آنان را جلب کند و اگر صاحبان آن را نمی‌شناسد و يا به آنها دسترسی ندارد ولی مقدار مال حرام را می‌داند حکم مجهول‌المالک را دارد كه بايد از طرف صاحبانش به فقير شرعی صدقه داده شود و در اين زمينه بنا بر احتياط از حاکم شرع اجازه گرفته شود و اگر مقدار مال حرام را نمی‌داند و صاحبان آن را هم نمی‌شناسد، بايد خمس آن را بپردازد.
894: اگر مال حرامی با مال انسان مخلوط شود، آن مال چه حکمی دارد و چگونه حلال می‌شود و در صورت علم به حرمت یا عدم علم به آن وظیفه انسان چیست؟
ج: اگر یقین به وجود مال حرام در اموالش دارد، ولی مقدار دقیق آن را نمی‌داند و صاحب آن را هم نمی‌شناسد، راه حلال کردن آنها این است که خمس آن را بپردازد، ولی اگر شک در مخلوط شدن مال حرام با اموال خود داشته باشد، چیزی بر عهده او نیست.
س229: اگر کسی سر سال خمسی‌اش رسید، از طرفی مالش مخلوط به حرام بود و منفعت کسب هم داشت و نیز میخواهد که مقداری از اموالش را راس المال تجارت برای کارهای دیگر قرار دهد آیا این فرد باید این اموال را 3 بار تخمیس کند؟
ج) يک خمس برای مخلوط به حرام بودن بدهد و يک خمس هم برای درآمد سال که از مخارج اضافه آمده است، و اگر پس از تخميس همين مال مخمّس را رأس‌‌المال قرار دهد، خمس ندارد.
منبع: سایت هدانا برگرفته از استفتائات حضرت آیت الله العظمی خامنه ای
حضرت آیت الله مکارم شیرازی
مسأله 227 ـ هرگاه مال حلال با حرام مخلوط شود بطورى که انسان نتواند آنها را از هم تشخیص دهد و مقدار مال حرام و همچنین صاحب آن، هیچ کدام معلوم نباشد، باید خمس تمام آن مال را بدهد و بقیّه براى او حلال است.
مسأله 228 ـ هرگاه مال حلال با حرام مخلوط گردد اگر مقدار آن را بداند (مثلاً بداند یک سوم آن حرام است) ولى صاحب آن را نشناسد باید آن مقدار را بنابر احتیاط واجب به مصرفى که هم مصرف خمس باشد و هم صدقه (مانند سادات فقیر) برساند.
سایر موارد مشمول خمس / جواهراتى که با غوّاصى به دست مى آید
مسأله 229 ـ هرگاه خمس مال حلال مخلوط به حرام را بدهد و بعد بفهمد مقدار حرام بیشتر از خمس بوده، بنابر احتیاط واجب باید مقدارى را که مى داند از خمس بیشتر بوده به مصرفى برساند که هم مصرف خمس باشد و هم صدقه.
مسأله 230 ـ هرگاه خمس مال حلال مخلوط به حرام را بدهد، بعد صاحبش پیدا شود، بنابراحتیاط واجب باید عوض آن را به او بدهد، همچنین اگر مالى که صاحبش را نمى شناسد به نیّت صدقه از جانب صاحبش بدهد و بعد صاحبش پیدا شود و راضى نشود.
سؤال 231 ـ آیا از مال حلال مخلوط به حرام مى شود به مسجد کمک کرد؟
جواب: اگر مقدارش را نمى داند و صاحبان آن را نمى شناسد، باید خمس آن را بپردازد و بعد صرف مسجد کند.
سؤال 232 ـ پدرى که ثروتش از راه حرام به دست آمده، چنانچه جهیزیّه اى براى دخترش تهیّه کند، یا هدیه اى به او بدهد، آیا دختر مى تواند از آن استفاده کند؟ راه پاک کردن آن چیست؟
جواب: اگر یقین ندارد که از مال حرام است براى او اشکالى ندارد و اگر یقین دارد چنانچه مقدار حرام و صاحبانش شناخته شده نیستند، واجب است خمس آن را بپردازد، و بقیّه پاک مى شود.
سؤال 233 ـ هرگاه مالى که از راه حرام به دست آمده، در کار حلالى سرمایه گذارى شود و سود بدهد، آیا این سود حلال است؟
جواب: این سود نیز تابع سرمایه است و تصرّف در هر دو حرام است.
سؤال 234 ـ برادرم مى خواهد یک باب منزل مسکونى براى این جانب بخرد، در حالى که یقین دارم مال ایشان مخلوط به حرام است و خمس نمى پردازد، آیا استفاده کردن از چنین منزلى براى بنده جایز است؟
جواب: در مورد منزل باید خودتان وجوه آن را بپردازید، و اگر مخلوط به حرام است نیز طبق وظیفه اى که در مورد این اموال در شرع مقدّس وارد شده عمل کنید.(1)
(1). شرح آن در مبحث خمس حلال مخلوط به حرام خواهد آمد
منبع: سایت هدانا برگرفته از استفتائات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی.
لينك كوتاه مطلب: https://hadana.ir/?p=26522
- نماز در جایی که خمس آن داده نشده
- نماز در خانه کسی که خمس نمی دهد
- خمس اموال میت
- مهمانی رفتن به خانه کسی که خمس نمی دهد
- پدر یا همسر خمس نمی دهد
- تصرف در مال خمس داده نشده
- سهم سادات
کلید: خمس مال مخلوط به حرام خمس مال مخلوط به حرام خمس مال مخلوط به حرام خمس مال مخلوط به حرام خمس مال مخلوط به حرام خمس مال مخلوط به حرام خمس مال مخلوط به حرام خمس مال مخلوط به حرام خمس مال مخلوط به حرام خمس مال مخلوط به حرام خمس مال مخلوط به حرام خمس سرمایه مخلوط به حرام خمس مال مخلوط به حرام خمس مال مخلوط به حرام خمس مال مخلوط به حرام خمس مال مخلوط به حرام خمس مال مخلوط به حرام خمس مال مخلوط به حرام خمس مال مخلوط به حرام خمس مال مخلوط به حرام خمس مال مخلوط به حرام خمس مال مخلوط به حرام خمس مال مخلوط به حرام خمس مال مخلوط به حرام خمس مال مخلوط به حرام خمس مال مخلوط به حرام خمس مال مخلوط به حرام خمس مال مخلوط به حرا
سلام وقتتون بخیر. ببخشید میخواستم بدونم اگه یه خارجی که مسلمان نبوده بخواد که مسلمان بشه باید مثلا خمس مالشو بده که مالش حلال بشه در صورتی که خیلی تلاش کرده و سختی کشیده برای اینکه به یه جایگاهی رسیده باشه ولی یه چیزایی تو کارش هست که اسلام مخالفه باهاش . یا اشکالی نداره و از اون به بعد بیشتر مراقب باشه و پولش رو همون طور که هست باشه
سلام علیکم
در این زمینه شرایط متفاوت است، با دفتر مرجعشان تماس بگیرند، راهنمایی می کنند.
وفقکم الله لکل الخیر