به چند روش می توان تفسیرموضوعی قرآن را ارائه داد و کدام روش صحیح تر است؟

روش صحیح در تفسیر موضوعی

پرسش : به چند روش می توان تفسیرموضوعی قرآن را ارائه داد و کدام روش صحیح تر است؟

پاسخ اجمالی: براى تفسير موضوعى دو روش وجود دارد: 1. طرح موضوعات مختلف؛ اعم از موضوعات اعتقادى يا اخلاقى و بررسی آنها به وسیله تحليل هاى فلسفى و كلامى و اخلاقى و نهایتا ذکر بعضى از آيات مرتبط با این موضوعات به عنوان شاهد. 2. گردآورى تمام آياتى كه درباره يك موضوع در سرتاسر قرآن وارد شده و كنار هم چيدن آن ها و تفسیر يك يك آن ها و دست یافتن به یک ترسیم کلی. در این روش، مفسّر از خود چيزى ندارد و همه چيز را از قرآن مى فهمد و تمام همّت او كشف محتواى آيات است. اين راه، بهتر ما را به حقايق قرآنى مى رساند.

پاسخ تفصیلی: براى تفسیرموضوعى دو روش وجود دارد:
روش اوّل که بعضى از مفسّران براى کار خود انتخاب کرده اند، این است که موضوعات مختلف، اعم از موضوعات اعتقادى (توحید و معادو…) یا موضوعات اخلاقى (تقوا، حسن خلقو…) را در کلام خود مطرح مى کنند و بعد از تحلیل هاى فلسفى و کلامى، یا تحلیل هاى اخلاقى، بعضى از آیات قرآنرا که در این زمینه وارد شده است به عنوان شاهد ذکر مى کنند.
روش دوم این است که ما قبل از هر چیز به گردآورى تمام آیاتى که درباره یک موضوع در سرتاسر قرآنوارد شده است بپردازیم و بدون پیش داورى هاى قبلى این آیات را در کنار هم چیده و یک یکتفسیرکنیم، و بعد در یک جمع بندى رابطه آنها را با یکدیگر در نظر گرفته و از مجموع آنها به یک ترسیم کلّى دست یابیم.
در اینجا مفسّر مطلقا از خود چیزى ندارد و هم چون سایه به دنبال آیات قرآنمى رود. همه چیز را از قرآنمى فهمد و تمام همّت او کشف محتواى آیات است؛ و اگر از کلمات دیگران یا حتى از احادیث کمک مى گیرد، در مرحله بعد و جداگانه خواهد بود.
این راه، بهتر ما را به حقایق قرآنى مى رساند تا راه اوّل؛ اتفاقاً این دو روش در تفسیرمعمولى (همان تفسیرهاى ترتیبى که به ترتیب آیهها و سورهها نوشته شده است) نیز وجود دارد گروهى آیاتقرآنرا بر نظرات خود تطبیق مى کنند و گروه دیگرى نظرات خود را تابع آیات قرآنقرار مى دهند؛ و مسلّماً راه صحیح تفسیرى، راه دوّم است.(1)
پی نوشت: (1). گرد آوری از کتاب: پیام قرآن، ناصر، مکارم شیرازی، دارالکتب الاسلامیه، تهران، 1386شمسی، چاپ: نهم، ج 1، ص 31.