حقيقت و اصل شهادت امام علی علیه السلام چيست؟ با توجه به اينكه قصد ابن ملجم رسيدن به قطام بوده نه عناد با حق آيا كشته شدن امام على(ع) شهادت محسوب مى شود؟
اولاً از ديدگاه قرآن، كسى كه در راه خدا قدم بر دارد و در انجام دادن عمل صالح، خلوص نيّت داشته و جز خداوند متعال قصد ديگرى نداشته باشد و تنها براى رضاى خداوند- نه مال يا مقام و…- كارى را انجام دهد و كشته شود يا حتى بميرد، شهيد محسوب مىشود.(1)
ثانياً فردى كه در راه خدا جان را زنده نگه مىدارد و جسم را مى بازد تا جان زندهاش، زنده تر و شكوفا تر گردد، همين كه نيتش خدا باشد، در نايل شدن به مقام شهادت براى او كافى است،(2) و همين كه انگيزه قتل او، مبارزه با حق و حق مدارى و خدا و خدا پرستى باشد، براى وصول به اين فوز عظيم بس است.(3)
از اين رو، بايد ديد كشته شدن حضرت على (ع) چنين بود يا خير؟ آن امام همام، خود مظهر فناى در حق بود و از اين رو تمام افعالش- از خرد تا كلان- فقط و فقط براى رضاى خداوند بود و بس. امّا انگيزه قتل آن حضرت چه بود؟ آيا كسانى كه افرادى را مأمور به كشتن ايشان نمودند و در آن مجتمع كذايى، دستور قتل او را صادر كردند قصدشان و نيتشان غير از مبارزه با عدالت و دين گرايى امام على (ع) بود؟ پس هر دو مورد در باب شهادت آن حضرت وجود داشت.
انگيزه ابن ملجم:
امّا ابن ملجم در اين ميان تنها نقش ابزارى داشت نه بيشتر. به او دستور قتل امام على (ع) را داده بودند در برابر رسيدن به قطام. امّا آيا اين نقش ابزارى، مانع تحقق اطلاق شهادت بر على (ع) مى شود؟
شاید این مطالب را هم بپسندید:
خير زيرا بايد ديد اصلاً انگيزه قتل حضرت على و به خدمت گرفتن ابن ملجم براى اين امر چه بود؟ قطعاً براى مبارزه با حق و عناد ورزى با دين بود.
اگر ابن ملجم شخصاً- بدون آن كه كسى به او دستور دهد- براى دست يابى به قطام حضرت را مى كشت مى توانستيم بگوييم وى به جهت عناد با حق چنين نكرده است؟ (هرچند بنابر آيات قرآن همين كه انسانى در راه خدا كشته شود، شهيد محسوب مىگردد و انگيزه قاتل در آن نقشى ندارد و از اين رو، در اين صورت هم باز مى توانستيم حضرت على (ع) را شهيد بدانيم) امّا ابن ملجم تنها ابزارى بود براى تحقّق قتل و در بررسى يك قتل بايد ديد كه عامل اصلى آن و انگيزه حقيقى كه پشت آن بوده، چيست. پس هر چند مسبب و عامل مباشر ابن ملجم است ولى بايد ديد عامل اصلى كه او را براى اين امر اجير و وى را در برابر رسيدن به قطام تحريك كرد، چه انگيزه اى داشت؟ بنابر اسناد معتبر تاريخى، عاملان اصلى و حتى خود قطام، تنها براى عناد ورزى با حق و مخالفت با دين و عدالت امام على (ع)، ابن ملجم را واداركردند كه حضرت را به شهادت برساند.
اگر قرار باشد كه تنها به انگيزه عامل مباشرى در اين رويداد نگريست، بايد بگوييم مجاهدانى كه در راه خدا در ركاب حضرت رسول (ص) به ميدان جنگ رفتند شهيد محسوب نمى شوند حال آن كه خداوند متعال در آيات گوناگون، آنان را داراى مقام ويژه و خاصى دانسته و از قرار گرفتن ايشان در جايگاه مخصوصى خبر داده است.(4) بسيارى از افرادى كه در برابر رسول خدا (ص) ايستادند، به جهت رسيدن به مطامع دنيوى بود و قبايلى نيز براى دست يابى به غنايم، به جنگ رسول خدا (ص) و يارانش رفتند.(5)
ولى ما اين مجاهدان را شهيد مىدانيم زيرا اولاً آنان براى رضاى خدا در معيّت پيامبر اسلام (ص) مى جنگيدند و همين مقدار براى نيل به شهادت كافى بود.
ثانياً انگيزه جنگ افروزى و قتال ياران حضرت محمد (ص)- كه از سوى سردمداران مكه طراحى شده بود- عنادورزى با حق و دين خدا بود هر چند در تحقّق اين پندار شوم خود، عدهاى را اجير و تطميع دنيوى كرده، آنان را به صورت مباشرى به كارزار فرستادند.
(1) حج (22)، آيات 58 و 59 و نيز نگا: الميزان، ج 14، ص. 399
(2) آل عمران (3)، آيه 169، بقره (2)، آيه 154، نساء (4)، آيه 74، توبه (9)، آيه 111 و….
(3) بقره (2)، آيه 61، آل عمران (3)، آيات 21، 112 و…
(4) الميزان، ج 4، ص. 60
(5) در اين باب نگا: دكتر شهيدى، قيام امام حسين (ع)، دفتر نشر فرهنگ اسلامى.
پرسمان/
