آيا يك فرد امى خود نمى تواند يك متن بياورد
در مورد اين پرسش، اين نكات را بايد متذكر شد:
1. ممكن است فردى امّى بتواند متنى را از پيش خود ارائه كند ; اما متنى با ويژگى هاى قرآن را هرگز نمى تواند ارائه كند. قرآن، متنى است كه با وجود مبارزه طلبى (تحدّى ) و وجود انگيزه براى مخالفان، هيچ كسى، حتّى عالمان نيز نتوانسته اند همانندى براى آن عرضه كنند.
2. قرآن داراى ويژگى هايى است كه از فردى دانشمند، چه رسد به شخصى امّى و درس نخوانده، آوردن همتايى براى آن، ميسّر نيست. به پاره اى از اين ويژگى ها اشاره مى شود:
الف) به لحاظ زيبايى ها، آراستگى هاى ظاهرى و ادبى و استوارى، مانندى ندارد و با اين حال، نه شعر است و نه نثر ; آهنگين است و آهنگ بردار و با اين وجود، از ساختار كلام آهنگين، پيروى نمى كند. قرآن، ژرف ترين و لطيف ترين معانى را در عباراتى ساده و بى تكلّف، بيان كرده است[48] ; هم ظاهرى زيبا دارد و هم باطنى ژرف.
چنان كه از على(عليه السلام) نقل شده است كه فرمود:
«ظاهره انيق و باطنه عميق»[49]. پيامبر نيز وقتى سخنى از خود (غير از قرآن ) مى گويد، در سطح قرآن نيست و با آن متفاوت است.
استاد مطهرى مى گويد:
«عجيب اين است كه كلام خود پيغمبر كه قرآن بر زبان او جارى شده است، با قرآن، متفاوت است. از رسول اكرم سخنان زيادى به صورت خطبه، دعا، كلمات قصار و حديث باقى مانده است و در اوجه فصاحت است ; امّا به هيچ وجه، رنگ و بوى قرآن ندارد. اين خود مى رساند كه قران و سخنان فكرى پيغمبر، از دو منبع جداگانه است»[50].
ب) به لحاظ معنى و محتوا، قرآن بسيار عظيم و عميق است. در اين جا، به پاره اى از موضوعات اساسى طرح شده در قرآن، اشاره مى شود:
1. خداوند، ذات و صفات (سلبى و ايجابى) او.
2. معاد، رستاخيز، حشر و برزخ.
شاید این مطالب را هم بپسندید:
3. پيامبران، هاديان بشر به سوى زندگى سعادت مندانه در دنيا و آخرت.
4. خلقت آسمان ها، زمين، كوه ها، درياها، گياهان، حيوانات، ابر، باد، باران، تگرگ، شهاب ها و ساير موجودات.
5. احتجاج ها و استدلال ها در مورد خدا، قيامت، پيامبران و… و پاره اى خبرهاى غيبى ضمن اين احتجاجات.
6. تاريخ و داستان ها به عنوان آزمايشگاهى انسانى كه صدق دعوت پيامبران را روشن مى كند و عواقب نيك مردمى را كه بر سنن انبيا رفته اند و عاقبت بد تكذيب كنندگان آنها را مى نماياند.
7. تقوا، پارسايى و تزكيه نفس.
8. اخلاق خوب فردى، از قبيل شجاعت، استقامت، صبر، عدالت، احسان، محبت ذكر خدا، محبّت خدا، شكر خدا، توكّل به خدا، تعقّل و تفكر، علم و آگاهى و… .
9. اخلاق اجتماعى، از قبيل اتحاد، تواصى (توصيه متقابل ) بر حق و صبر، تعاون بر نيكى و تقوا و… .
10. احكام از قبيل نماز، روزه، زكات، خمس، حج، جهاد، بيع، رهن، اجاره، هبه، نكاح، حقوق زن و شوهر، حقوق والدين و فرزندان، طلاق، لعان، ظهار، وصيت، ارث، قصاص، دين، قضا، شهادت، حَلف (قسم )، ثروت، مالكيت، حكومت، شورا، حق فقرا، حق اجتماع و…[51].
نکته پایانی:
بنابراين، كتابى با چنين ويژگى هاى منحصر به فردى، معجزه است و نه تنها يك شخص امّى عادى ; بلكه اگر همه دانشمندان و عالمان جمع شوند، نمى توانند همانندى براى آن بياورند.
[48]. در زمينه شاهكارهاى ادبى قرآن، كتاب هاى زيادى به زبان هاى عربى، فارسى و… نگاشته شده است; ر.ك: مصطفى صادق رافعى، اعجاز القرآن ; عبدالحسين ابن الدين، بلاغت محمد، ; سيد محمدحسين طباطبايى، قرآن در اسلام ; سيدابوالقاسم حسينى، مبانى هنرى قصه هاى قرآن .
[49]. نهج البلاغه، خطبه 18 .
[50]. مجموعه آثار، ج 2، ص215 .
[51]. مجموعه آثار، ج 2، ص 218 ـ 220 ; براى تفصيل بيشتر ر.ك: به همين منبع و نيز به ج 4، ص 531 ـ 614 .
منبع: هدانا برگرفته از پرسش ها و پاسخ ها «پیامبراعظم – سیره و تاریخ».
