آيا احكام شرعى اسلام مغاير با خوشى هاى انسان است يا خير؟ چرا؟

1 با توجه به آموزه ى موجود در منابع دينى، يعنى قرآن و سيره ى پيشوايان معصوم، دين اسلام نه تنها موافق نشاط و شادى بلكه تأمين كننده نشاط و شادى حقيقى است. امّا برخى به جاى اينكه دين را از منابع آن گرفته در مورد آن قضاوت نمايند به باورهاى دينداران سطحى مراجعه نموده بر اساس آن درباره ى دين اسلام قضاوت مى كنند.

در اسلام سفارش به نشاط و سرزندگى و پرهيز از كسالت و بى حالى و افسردگى چندان زياد است كه اگر روايات مربوط به آن يكجا گرد آورده شود كتابى از آن ساخته خواهد شد. در سطور زير به چند نمونه از اين روايات اشاره مى شود.

«قَالَ ع إِيَّاكَ وَ الْكَسَلَ وَ الضَّجَرَ فَإِنَّهُمَا مِفْتَاحُ كُلِّ شَرٍّ- مَنْ كَسِلَ لَمْ يُؤَدِّ حَقّاً- وَ مَنْ ضَجِرَ لَمْ يَصْبِرْ عَلَى حقّ. معصوم (ع) فرمود: بر تو باد پرهيز از كسل بودن و افسردگى، كه همانا آن دو كليد هر شرّى هستند. هر كه كسل باشد حقّ خدا را اداء نمى كند و هر كه افسرده و غمگين باشد بر حقّ و حقيقت صبر نمى كند.» (بحار الأنوار، ج 75، ص 175)

«… وَ النَّشَاطُ وَ ضِدَّهُ الْكَسَلَ وَ الْفَرَحُ وَ ضِدَّهُ الْحَزَنَ وَ الْأُلْفَهُ وَ ضِدَّهَا الْفُرْقَه… امام صادق (ع) هنگام شمارش لشكر عقل و ضدّ آنها (لشكرجهل) فرمودند:… و نشاط كه ضدّ آن كسل بودن است و شادمانى كه ضدّ آن غصّه است و الفت كه ضدّ آن جدايى است….» (بحار الأنوار، ج 1، ص 111)

«… فَعَدُوُّ الْإِيمَانِ الْكُفْرُ وَ عَدُوُّ الْحِلْمِ الْحُمْقُ وَ عَدُوُّ الْعَقْلِ الْغَىُّ وَ عَدُوُّ الْعِلْمِ الْجَهْلُ وَ عَدُوُّ الْعَمَلِ الْكَسَل… دشمن ايمان كفر است، و دشمن حلم، حماقت، و دشمن عقل، گمراهى و دشمن علم، جهل و دشمن عمل، كسالت و بى حالى….» (بحار الأنوار، ج 58، ص 288)

«إِيَّاكَ وَ الضَّجَرَ وَ الْكَسَلَ فَإِنَّهُمَا يَمْنَعَانِكَ حَظَّ الدُّنْيَا وَ الْآخِرَه. بپرهيز از افسردگى و كسالت همانا آن دو تو را از به دست آوردن حظّ دنيا و آخرت باز مى دارند.» (بحار الأنوار، ج 66، ص 395)

«إِنَّ الْأَشْيَاءَ لَمَّا ازْدَوَجَتْ ازْدَوَجَ الْكَسَلُ وَ الْعَجْزُ- فَنُتِجَ مِنْهُمَا الْفَقْر. زمانى كه اشياء با يكديگر ازدواج مى كردند، كسلى با ناتوانى ازدواج نمود و از آن دو فقر زاده شد.» (بحار الأنوار، ج 75، ص 59)

«الْكَسَلُ يُضِرُّ بِالدِّينِ وَ الدُّنْيَا. كسل بودن زيانبار است نسبت به دين و دنيا» (بحار الأنوار، ج 75، ص 180)

«… غَسْلُ الثِّيَابِ يَذْهَبُ بِالْهَمِّ وَ الْحُزْنِ وَ هُوَ طَهُورٌ لِلصَّلَاهِ. شستن لباسها غم و غصّه را از بين مى برد همچنين پاكيزگى است براى نماز.» (بحار الأنوار، ج 10، ص 91)

«النَّشَاطُ فِى قِيَامِ اللَّيْلِ وَ الْيَأْسُ مِمَّا فِى أَيْدِى النَّاسِ وَ الْحِفْظُ لِأَمْرِ اللَّهِ وَ نَهْيِهِ عَزَّ وَ جَل. نشاط در شب زنده دارى (نماز شب خواندن) است، و در چشم نداشتن به آن چيزى است كه در دست مردم است، و در رعايت امر و نهى خداوند عَزَّ وَ جَل است.» (بحار الأنوار، ج 27، ص 78)

«وَ رُوِىَ أَنَّهُ ص كَانَ يَمْزَحُ وَ لَا يَقُولُ إِلَّا حَقّاً وَ لَا يُؤْذِى قَلْباً وَ لَا يُفْرِطُ فِيه. روايت شده كه همانا او (پيامبر (ص)) همواره شوخى مى كرد ولى در شوخى جز سخن حقّ نمى گفت و قلب كسى را آزرده نمى كرد و در شوخى زياده روى نمى نمود.» (بحار الأنوار، ج 69، ص 235)

2 احكام الهى نيز همگى براى نشاط بخشى و سرزندگى وضع شده اند. براى مثال روزه با سم زدايى از بدن، و تقويت اعصاب زمينه ى نشاط را فراهم مى كند. آمارها نشان داده كه در ماه رمضان ميزان جرم و جنايت و خشونت و طلاق و امثال اين امور به شدّت كاهش مى يابند و با اينكه مردم گرسنه اند ولى خوشرويى و نشاط در چهره ها به وضوح ديده مى شود. همچنين تحقيقات روانشناسان نشان داده كه افراد اهل دعا و نيايش كمتر از افراد ديگر دچار مشكلات روانى مى شوند حتّى ثابت شده درصد بيماريهاى جسمى اين افراد نيز كمتر از ديگر افراد است. جالب است كه حتّى گريه براى اهل بيت (ع) نيز موجب نشاط خاصّى در افراد مومن مى شود به نحوى كه بعد از گريه بر امام حسين (ع) افراد نوعى سبكى و نشاط معنوى در وجود خود احساس مى كنند. همچنين آمارها نشان داده كه در محرّم جرم و جنايت و بزهكاريها به شدّت پايين مى آيد و در مقابل همدلى ها و خيرات و حسنات و الفتها افزونى مى گيرند. همچنين تحقيقات نشان مى دهد كه وضو با آب سرد كه مستحبّ است باعث نشاط مى شود. باز ثابت شده كه در حالت سجده بيشتر مقدار خون به مغز مى رسد كه موجب فعّالتر شدن مغز مى شود. استنشاق آب كه قبل از وضو مستحبّ است مانع از سينوزيت و ديگر دردهاى سر و صورت مى شود. مسواك زدن كه مستحبّ است يكى ديگر از علل نشاط است. خواب قيلوله خواب دم ظهر كه مستحبّ است باعث تقويت حافظه و نشاط در بقيّه ساعات روز است. پوشيدن لباس تيره و سياه جز در عزاى اهل بيت و علما و شهدا مكروه است و بر عكس پوشيدن لباس روشن و بخصوص سفيد مستحبّ است. همچنين وسواس كه از عوامل اضطراب است حرام و عبادت با وسواس خروج از حكم دين است.

و…

البته در دين اسلام، سرخوشى و مستانگى، قهقه زدن، شوخى هاى زشت و زننده، زياده روى در شوخى، الكى خوشى و امثال اين امور نيز جايز نيستند چرا كه اينگونه امور نيز انسان مثل افسردگى و كسلى و غم و غصّه ى منفى باعث ركود بوده عقل را زائل مى كنند.

3 با كندوكاوى اجمالى در نظريات و گفته‏هاى دانشمندان و متون معتبر، مى‏توان موارد ذيل را در زمره ى عوامل نشاط و انبساط درونى بر شمرد.

1 ايمان. 2 داشتن روحيّه ى رضايتمندى و تحمّل. 3 پرهيز از گناه. 4 مبارزه با نگرانى. 5 تبسّم و خنده. 6 مزاح و شوخى منطقى. 7 استعمال بوى خوش. 8 آراستگى ظاهرى در حدّ متعارف. 9 پوشيدن لباس‏هاى روشن. 10 پرهيز از مجالست با افراد افسرده. 11 ورزش و كار و فعّاليّت بدنى. 12 داشتن روحيّه ى توكّل و اميدوارى. 13 سير و سفر. 14 نماز شب. 15 تفريح و مشاهده طبيعت بخصوص فضاهاى سبز. 16 تلاوت قرآن. 17 تفكر در آفريده‏هاى خداوند. 18 صدقه دادن و…

ر. ك:

وسائل الشيعه، شيخ حر عاملى، ج 5، باب ملابس.

امالى شيخ طوسى، حديث

45 بحارالانوار، محمدباقر مجلسى، ج 71، ص 95 /پرسمان.