پرونده اعمال و امام زمان
نظارت امام زمان(عج) و ستاريت خدا
آيا امام زمان(عج) شاهد و ناظر اعمال ما است و به كارهاى خوب و بد ما آگاهى دارد؟در اين صورت آيا اين منافى با ستّار بودن خداوند نيست؛ زيرا خود او به پيامبرش فرموده است : گناهان امت تو را هم به تو نمى گويم…؟!
در پاسخ اين سؤال، بيان چند نكته ضرورى است :
يكم. گواه و شاهد بودن پيامبر(ص)
گواه و شاهد بودن پيامبر (صلی الله علیه وآله) [و امامان معصوم] بر رفتارهاى مردم، در آياتى از قرآن كريم بيان شده است ؛ از جمله:
«فَكَيْفَ إِذا جِئْنا مِنْ كُلِّ أُمَّةٍ بِشَهِيدٍ وَ جِئْنا بِكَ عَلى هؤلاءِ شَهِيداً»[103] ؛
«حال آنان چگونه است، در روزى كه از هر امتى شاهد و گواهى [بر اعمالشان ]مى آوريم و تو را نيز بر آنان گواه خواهيم آورد».
افزون بر فرشتگان (نويسندگان رفتارها)، اعضا و جوارح انسان، زمان و مكان، پيامبران و معصومين نيز از جمله گواهان ياد شده در آيه شريفه مى باشند[104].
مراد از «شهادت و گواهى» ياد شده در آيه، آگاهى از حقايق و ژرفاى رفتارهاى مردم در دنيا، از جهت نيل به نيك بختى يا تيره روزى، پذيرفته شدن يا رد شدن در پيشگاه الهى، امتحان فرمانبرى يا سرپيچى از احكام الهى و سپس گواهى دادن بر آن در روز قيامت است. آن گاه كه خداوند از بسيارى – از جمله پيامبر و معصومين (علیهم السلام) – گواهى مى طلبد[105].
دوم. مراد از گواه بودن امام زمان
با توجه به مطالب ياد شده، مراد از گواه بودن امام زمان بر رفتارهاى ما، آگاهى از اعمال ما است و منظور از ديدن اعمال، ديدن با «چشم دل» است، نه چشم سر ؛ همچنان كه خداوند ناظر و آگاه بر اعمال است، بدون اينكه چشم مادى داشته باشد.
امام زمان(عج) چشم خدا در ميان انسان ها است «السلام عليك يا عين الله فى خلقه»[106] و بر كل هستى و همه جوامع انسانى، اشراف و نظارت كامل دارد «و عينك الناظرة باذنك»[107].
سوم.اعمال و تقديرات انسان ها
بر اساس روايات مختلف و تفاسير، اعمال و تقديرات انسان ها هر سال – در شب قدر و توسط ملائكه و روح – بر امام زمان(عج) عرضه مى شود و او از همه آنها مطلع است. امام (علیه السلام) ، همچون پدرى مهربان، از شيعيان خود مراقبت مى كند و در لحظات سرنوشت ساز، با شيوه هاى مختلف به يارى آنها مى شتابد و چنان كه در توقيع شريف آن حضرت به شيخ مفيد آمده است :
«فانّا نُحيط علما باَنبائكم و لا يعزب عنّا شى ءٌ من أخباركم»[108] ؛
«ما بر اخبار و احوال شما، آگاهيم و هيچ چيز از اوضاع و احوال شما، بر ما پوشيده و مخفى نيست».
حضرت على (علیه السلام) در حديثى در اين باره مى فرمايد:
شاید این مطالب را هم بپسندید:
«ليس يغيب عنّا مؤمن فى شرق الارض و لا فى غربها»[109]
«هيچ مؤمنى در شرق و غرب زمين، از نظر ما غايب نيست».
امام صادق (علیه السلام) نيز فرموده است :
«انّ الدنيا لتمثّل للامام مثل خلقة الجوز فلا يعزب عنه شى ءٌ»[110]
«آسمان و زمين در نزد امام، چون پاره گردويى حاضر و نمايان است».
در واقع بر اساس احاديثى كه تفسير سوره «قدر» و آيات آغازين سوره «دخان»… وجود دارد ؛ فهميده مى شود كه فرشتگان در شب قدر، مقدّرات يكساله را به نزد «ولىّ مطلق زمان» مى آورند و بر او عرضه مى دارند و به او تسليم مى كنند. اين واقعيت همواره بوده و خواهد بود. در روزگار پيامبر اكرم (صلی الله علیه وآله وسلم) محل نزول فرشتگان شب قدر، حضرت محمد مصطفى (صلی الله علیه وآله وسلم) بوده است.
بر اساس دلايل معتبر و احاديث وارده از سوى اهل بيت (علیهم السلام) و اهل سنت، پس از رحلت پيامبر اكرم (صلی الله علیه وآله) ، شب قدر هم چنان وجود دارد[111] و اين مقام شايسته جانشينان واقعى پيامبر است.
امام على (علیه السلام) درباره اين دو واقعيت بزرگ مى فرمايد : «شب قدر هر سال هست. در اين شب امور همه سال (تقديرها و سرنوشت ها)، فرو فرستاده مى شود. پس از درگذشت پيامبران، نيز اين شب، صاحبانى دارد…»[112].
چهارم.روايات عرض اعمال بر امام عصر(عج)
روايات عرض اعمال بر امام عصر(عج)، معتبر بوده و منافى با ستّاريت خداوند و معارض با ديگر روايات نيست ؛ زيرا امام زمان، واسطه فيض الهى و رابط خلق و خالق است و تمام عنايات و الطاف الهى به جهان، به وساطت و به بركت وجود آن حضرت جارى مى شود و لازمه اينكه به بهترين وجهى، اين وساطت تحقق پذيرد و در مواقع لازم، فيوضات به بندگان برسد، اين است كه آن حضرت از قابليت ها و افعال همگان با خبر باشد.
پنجم. ميزان ستّار بودن پروردگار
ميزان ستّار بودن پروردگار نسبت به هركس، به تناسب لياقت، شايستگى و درجات قرب او در پيشگاه الهى است. از اين رو خداوند براى كافران و فسادگران، پرده پوشى ندارد و ستاريت او نسبت به مؤمنان نيز، به تناسب درجات ايمان آنها، متفاوت است. بنابراين چه بسا بعضى از اعمال مؤمنان مقرّب را از نظر امام زمان(عج) نيز مخفى بدارد و شايد در همين مرتبه است كه در قيامت، برخى اعمال را از پيامبراكرم نيز پوشيده مى دارد.
ششم. امامان معصوم (علیهم السلام) از همه صفات الهى برخوردارند
امامان معصوم (علیهم السلام) از همه صفات الهى برخوردارند و همه كمالات حق در وجود پاك آنها تجلى يافته است. از جمله اين صفات، صفت ستار بودن است. همان گونه كه حق تعالى ستار است و بندگان مؤمنش را رسوا نمى كند، ولىّ حق و حجت الهى نيز كه مظهر ستاريت حق است، رازدار اسرار و اعمال مردم است و اعمال مؤمنان را براى ديگران فاش نمى سازد. در واقع ستار بودن ولىّ حق پرتوى از ستار بودن خداوند است و از آن جدا نيست، همانطورى كه خود حجت الهى تجلى كمال (و جمال و جلال حق است) و ظهور كامل و تمام عيار صفات حسناى ربوبى است. پس در اينجا دوگانگى وجود ندارد تا منافاتى لازم بيايد.
[103]. نساء 4، آيه 41.
[104]. طبرسى، مجمع البيان، ج 3، ص 89.
[105]. علامه طباطبائى، الميزان، ج 1، ص 321.
[106]. مفاتيح الجنان، ص 106 و 992.
[107]. مفاتيح الجنان، ص 106 و 992.
[108]. احتجاج طبرسى، ج 2، ص 596.
[109]. يوم الخلاص، ج 2، ص 648.
[110]. اختصاص، ص 217.
[111]. ر.ك: اصول كافى، كتاب الحجه، باب فى شأن انا انزلناه…، ح 5 و 7.
[112]. كافى، تناسب الحجة، ح 2.
منبع: هدانا برگرفته از پرسمان، پرسش ها و پاسخ ها«مهدویت پیش از ظهور».
