نفقه و عدم تمكين قبل از دريافت مهريه
نفقه و عدم تمكين قبل از دريافت مهريه
نفقه و تمكين
پرسش 26 . زنى كه در خانه شوهر است ولى به جهت گرفتن مهريه پيش از عروسى تمكين نمى كند، آيا شوهر حق دارد نفقه او را ندهد؟
همه مراجع: در فرض ياد شده، شوهر حق ندارد از پرداخت نفقه زن سرپيچى كند.
[1]. امام، استفتائات، ج 3، احكام نفقه، س 28 ؛ تبريزى، استفتائات، س 1656 ؛ صافى، جامع الاحكام، ج 2، س 1331 و 1332 و دفتر: همه مراجع.(احكام روابط زن و شوهر، پرسمان).
حضرت آیت الله مکارم شیرازی
سؤال 569. زوجه از شوهر خود تمکین نموده، ولى زوج قدرت نزدیکى با وى را، به علّت عدم قدرت جنسى، نداشته است; وى اکنون تمکین مجدّد را، منوط به دریافت کلّ مهریه مى نماید. آیا به علّت عدم دخول، حقّ زوجه به قوّت خود باقى است، یا در فرض مسأله، حقّ او ساقط شده است؟
جواب: حقّ زوجه در گرفتن مهریه قبل از تمکین مجدّد ثابت است; مشروط بر این که مهر حالّ بوده باشد، نه بر ذمّه زوج.
سؤال 570. هر گاه زن جز به گرفتن مهر، حاضر به تمکین نشود، و شوهر قادر بر اداى آن نباشد، و در عین حال بگوید: «طلاق نمى دهم، و تا پایان عمر نفقه مى پردازم». حکم این مسأله چیست؟
جواب: در صورتى که شوهر قادر به پرداخت مهریه به صورت یکجا نیست، مهریه را تقسیط مى کنند و زن باید با گرفتن اولین قسط تمکین کند و اگر تمکین نکرد; نفقه ندارد.
سؤال 571. هر گاه مهریه حالّ (نقد) باشد، و شوهر قدرت پرداخت آن را بصورت یکجا نداشته باشد، و در صورت تقسیط بتواند ظرف چند سال بپردازد، آیا دادگاه مى تواند بدون رضایت زوجه با تقسیط مهریه، و با وصول اوّلین قسط آن (بدون رعایت حقّ عدم تمکین زوجه) وى را مجبور به تمکین نماید؟
جواب: در صورتى که قرائنى، مانند سنگین بودن مهریه و عدم تمکن زوج به هنگام اجراى عقد، چنین نشان دهد که مهریه یکجا قابل پرداخت نیست، بلکه منظور تدریجى، یا عندالقدره و الاستطاعه بوده است، باید زن با گرفتن قسط اوّل تمکین کند.
سؤال 572. مرسوم است که در موقع ازدواج و در زمان عقد مهریه را دو قسمت مى کنند; یک قسمت را به عنوان کمک به تهیه جهیزیه اخذ مى کنند، و مابقى در ذمّه زوج مى ماند. لکن در تمام دادگاه ها با استناد به ماده 10855 قانون مدنى که مى گوید: «زن مى تواند تا مهر به او تسلیم نشده از ایفاى وظایفى که در مقابل شوهر دارد امتناع کند، مشروط بر این که مهر او حالّ باشد. و این امتناع مُسقط حقّ نفقه نخواهد شد» تمسّک کرده، تمام مهریه ها را حالّ (نقد) حساب مى کنند. نظر حضرتعالى در این مورد چیست؟
جواب: مهریه در صورتى که قید و شرطى نداشته باشد، حالّ است; ولى گاه قرائنى وجود دارد که مهریه نسیه است. مثلاً مهریه سنگین است، و مى دانیم شوهر یک جوان کارگر، یا یک جوان دانشجوست، و چیزى ندارد که فوراً بدهد. در این گونه موارد مهریه حال نیست، و زوجه نمى تواند آن را مطالبه کند. همچنین اگر مهریه را دو بخش کنند، نقد و نسیه، در این جا تنها مى تواند نقد را مطالبه کند.
سؤال 573. غالب فقهاى شیعه فرموده اند: «زوجه حق دارد مهر غیر مؤجّل را مطالبه و قبل از دخول مى تواند از تمکین تا گرفتن مهر امتناع نماید» و نیز فرموده اند: «در صورت بذل تمکین به فرض دریافت مهر (تمکین تعلیقى) استحقاق نفقه نیز دارد» آیا حقّ امتناع زوجه از تمکین مختص به دخول است یا شامل سایر استمتاعات و یا اطاعت از زوج در امور لازم (از قبیل اقامت در منزل شوهر یا مسافرت با رضایت وى) نیز مى گردد به نحوى که اگر در این امور از شوهر اطاعت نکند ناشزه محسوب مى شود؟
جواب: ظاهر این است که زن مى تواند بدون گرفتن مهر معجّل خود را مطلقاً تسلیم شوهر نکند و در این مدّت بر زوج واجب است نفقه او را بدهد.
سؤال 574. زن و مردى و یا اولیا و بزرگان آنها قراردادى بین خودشان مى گذارند، مهریه را هم تعیین مى نمایند، سپس مبلغ دویست هزار تومان از مهریه نقداً داده مى شود و بقیه بر ذمّه زوج مى باشد و ارتکاز عرفى بر این است که پس از انجام مراسم عروسى زوجه مى تواند مطالبه نماید و زوج هم باید عندالقدره بپردازد همان طورى که علماى گذشته در عقدنامه ها مى نوشتند (فلها المطالبه بشرط التمکین وله الاداء عندالقدره والامکان) ولى در این زمان دفاتر رسمى ازدواج بناى مذکور را در نظر نگرفته و مى نویسند که زوج باید عندالمطالبه پرداخت نماید و روى این اصل وقتى که اختلافى در بین آنها واقع مى شود زن مى گوید مادامى که شوهر مهریه را نقداً نپردازد حاضر به تمکین نخواهد شد باید نفقه او را هم بدهد آیا زوجه چنین حقّى را دارد؟
جواب: در صورتى که شرط شده باشد مهریه را عندالمطالبه بپردازد زن حقّ مطالبه مهر را دارد و اگر عدم تمکین به استناد عدم پرداخت مهریه باشد حقّ نفقه نیز دارد و اگر شرط شده باشد و یا قرینه از جهت عرف و عادت وجود داشته باشد که عندالقدره والاستطاعه بپردازد در صورت عدم توانایى شوهر، زن حقّ مطالبه ندارد و اگر تمکین ننماید حقّ نفقه ندارد.
سؤال 575. در فرع مذکور اگر زن حقّ امتناع از تمکین داشته باشد تا مهر به وى تسلیم شود اگر زن جهت استمتاعات به غیر از مقاربت تسلیم شده و مدّتى خود را در اختیار زوج قرار دهد این امر باعث از بین رفتن حقّ امتناع زوجه مى شود یا این که فقط تسلیم و تمکین تام مسقط است؟
جواب: تمکین تام مسقط است.
سؤال 576. لطفاً به سؤالات زیر پاسخ دهید:
الف) دختر خانمى مهریه اش هم معجّل بود و هم مؤجل، مقدار معجّل را در مجلس عقد دریافت نمود و در مؤجل، زمان خاصیّ معین نشد ولی از قراین حالیه و مقالیه مثل این که داماد از قبول کردن مهریه سنگین امتناع داشت ولى پدر دختر گفت مهریه را کى داده و کى گرفته، به دست مى آید که موقع پرداخت، بعد از عروسى است امّا الان دختر به تحریک والدین اصرار بر دریافت مؤجّل نیز دارد آیا دختر و یا والدین او حقّ امتناع از عروسى را قبل از پرداخت باقیمانده مهریه دارند؟
جواب: هر گاه قراینى وجود داشته که مؤجل را با فاصله قابل ملاحظه اى بپردازند دختر نمى تواند از عروسى امتناع کند.
ب) داماد قبل از عروسى براى خانم خود مقدار قابل توجّهى وسایل زینتى از قبیل طلا و غیره به عنوان هدیه گرفته است به فرض این که دختر حاضر به عروسى نشود آیا داماد حّق مطالبه آن وسایل زینتى را دارد و آیا استفاده دختر بعد از اطّلاع از عدم رضایت داماد از آن زینت آلات جایز است؟
جواب: حق دارد، و تصرّف در آن از سوى دختر در فرض مسأله جایز نیست.
ج) اگر مهریه سیصد هزار تومان و نصف مایملک داماد باشد آیا این مهریه باطل نیست؟
جواب: این مهریه مجهول و باطل است و به جاى آن باید مهرالمثل بپردازد.
سؤال 577. اگر زوج (با توجّه به معسر بودن) به حکم دادگاه، مهریه را به صورت قسطى بپردازد، با توجّه به این که امروزه مهریه ها بالاست و پرداخت قسطى آن هم سال ها طول مى کشد تا تمام شود، آیا با این حال زن به فرض باکره بودن و عدم مواقعه، حق دارد تا پایان قسط آخر تمکین نکند؟
جواب: در صورتى که قرائنى وجود داشته که این مهریه سنگین را یک جا نمى توان مطالبه کرد، خوددارى زن از تمکین جایز نیست، بنابراین متوقّف کردن تمکین بر پرداخت تمام مهر در این گونه موارد جایز نیست.
سؤال 578. در صورت مطالبه مهریه از سوى زوجه قبل از عروسى، و عدم پرداخت آن از طرف زوج، بفرمایید:
الف) آیا زوجه مى تواند، تا زمان پرداخت مهریه از رفتن به خانه زوج خوددارى کند؟
ب) در صورت خوددارى از رفتن به خانه شوهر، آیا استحقاق نفقه دارد؟
ج) آیا اعسار و عدم اعسار زوجه تأثیرى در حکم مسأله دارد؟
د) آیا آگاهى یا عدم آگاهى زوجه در هنگام عقد نسبت به عدم توانایى زوج در پرداخت مهریه، تأثیرى در حکم مسأله دارد؟
جواب الف تا د) زن نمى تواند رفتن به خانه شوهر را مشروط به دریافت مهریه کند; ولى مى تواند قبل از دریافت مهریه تمکین نکند. مشروط بر این که قبلاً از اعسار زوج خبر نداشته باشد. و در فرض اعسار، اگر از سوى حاکم شرع قسط بندى شود، و شروع به پرداختن اقساط کند، زن باید تمکین کند.
> احکام خانواده در پرتو فقه اسلامى > 11. حق حبس
منبع: سایت هدانا برگرفته از استفتائات آیت الله العظمی مکارم شیرازی
*- ويژه نامه احكام روابط زن و شوهر
- اگر شوهر نفقه ندهد
- حكم پرداخت نفقه بصورت پول نقد
- نفقه خانم شاغل با درآمد مستقل
- نفقه دختر در دوران نامزدي بر عهده كيست
- نفقه زن در ازدواج موقت
- آيا هزينه درمان زن جزء نفقه است
- آيا هزينه تحصيل زن جزء نفقه است
كليد: نفقه و عدم تمكين قبل از دريافت مهريه نفقه و عدم تمكين قبل از دريافت مهريه نفقه و عدم تمكين قبل از دريافت مهريه نفقه و عدم تمكين قبل از دريافت مهريه نفقه و عدم تمكين قبل از دريافت مهريه