معنی کلمه کوثر در قران

پرسش : واژه کوثر در سوره کوثر به چه معناست؟

پاسخ اجمالی

«کوثر» از ماده كثرت، و در سوره کوثر به معنى خير كثير و بركت فراوان است. با توجه به شأن نزول آن و به قرینه کلمه «ابتر»، يكى از مصاديق بارز آن، فاطمه زهرا(س) است و در نسل برومند او تجلی کرده است. برخی امور مثل حوض کوثر، مقام نبوت، شفاعت و… نیز از دیگر مصادیق آن است.

پاسخ تفصیلی

«کَوْثَر» از ماده کثرت گرفته شده(1) و به همان معنا است امّا در قرآن معنى وسیع و گسترده اى دارد، و آن عبارت از خیر کثیر و برکت فراوان است، که یکى از مصادیق بارز آن، فرزندان برومند و نسل ارزشمند و روشن ترین مصداق آن فرزندى همچون بانوى اسلام«سَیّدَهُ نِساءِ الْعالَمینَ مِنَ الْاَوَّلینَ والاْخِرینَ» فاطمه زهرا(علیها السلام) است.

مفسران در معناى کوثر، احتمالات زیادى ذکر کرده اند تا آنجا که فخر رازى پانزده قول، و در تفسیر روح المعانى از بعضى از مفسران، بیست و شش قول نقل کرده است که مرحوم علامه طباطبائى در المیزان نیز به آن اشاره مى کند، و از جمله تفاسیر مشهور آن همان حوض کوثراست که تعلّق به پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله) دارد و مومنان به هنگام ورود در بهشت از آن سیراب مى شوند.(2)

بعضى نیز آن را به مقام نبوت، یا قرآن، یا نهرى در بهشت، یا شفاعت تفسیر کرده اند، و همان گونه که گفتیم این واژه معناى وسیعى دارد که همه اینها و غیر اینها را شامل مى شود و تعدّد مصداق هاى این مفهوم، مانع از جامعیت مفهوم نیست و این تفسیرهاى متعدّد، تضادى با هم ندارند.

مخصوصاً با توجه به شان نزول ها، و با توجه به واژه «اَبْتَر» که دشمنان آن را بر پیامبر(صلى اللهعلیه وآله) اطلاق مى کردند، یک مصداق روشن این خیر فراوان همان فرزندان و نسل برومند او است که همگى از تنها دخترش فاطمه زهرا(علیها السلام) در سرتاسر کره زمین گسترش یافتند و به گفته بعضى، امروز جهان را پر کردند و این چیزى است که در آن زمان قابل پیش بینى نبود.

جمعى از مفسران اهل سنّت نیز صریحاً به این موضوع، اشاره کرده اند. از جمله: فخررازى، سوّمین قولى را که در تفسیرکوثر نقل مى کند، همان اولاد و فرزندان او است، مى گوید: «به این دلیل که این سورهدر پاسخ کسانى نازل شد که او را به نداشتن فرزند مذکّر، مذمّت مى کردند، پس مفهومش این است خداوند نسلى به او عطا مى کند که در طول قرون و اعصار، باقى مى ماند، این همه از اهل بیت(علیهم السلام) را کشتند ولى عالم از آنها پر است، در حالى که از بنى امیّه کسى که قابل اعتنا باشد در جهان باقى نمانده است، و چقدر در میان فرزندان آن حضرت، از بزرگان علماء مانند: حضرات باقر و صادق و کاظم و رضا(علیهم السلام) و محمد نفس زکیه و امثال آنها دیده مى شود».(3)

در تفسیرروح المعانى نیز آمده است که:

«بعضى از مفسران گفته اند که: منظور از کوثر فرزندان و اولاد آن حضرت است؛ زیرا این سوره به عنوان رد کسانى است که به آن حضرت، عیب مى نهادند و او را اَبْتَر مى خواندند و بحمد الله امروزه چنان فرزندان او فزونى یافته اند که سراسر کره زمین را پر کرده اند».(4)، (5)

پی نوشت:

(1). آلوسى در روح المعانى مى گويد: «كوثر صيغه مبالغه است و به معناى كثرت فزون از حد است.» جلد 30، صفحه 245، و در لسان العرب مى خوانيم: «كوثر: الكَثيرُ مِنْ كُلِّ شَىء».(2). مجمع البيان، جلد 10، صفحه 549.
(3). تفسير فخررازى، جلد 32، صفحه 124.
(4). روح المعانى، جلد 3، صفحه 245 (چاپ دار احياء التُّراث العَرَبى لبنان)
(5). گردآوري از کتاب: پيام قرآن، آيت الله العظمى ناصر مكارم شيرازى، دار الكتب الاسلاميه، تهران، 1386 هـ.ش، ج 8، ص 300.