مال مردم خوردن/ منظور از اکل در قرآن ( يَأْكُلُونَ أَمْوالَ الْيَتامي، لا تَأْكُلُوا أَمْوالَكُمْ بَيْنَكُمْ بِالْباطِلِ)

دلالت «اكل» بر مطلق تصرف
مطلب بعد آن است كه منظور از اين أكل ـ همان طوري كه قبلاً هم ملاحظه فرموديد ـ مطلق تصرف است يعني در همان آيه‌اي كه راجع به اموال يتامي بود كه: ﴿إِنَّ الَّذينَ يَأْكُلُونَ أَمْوالَ الْيَتامي ظُلْماً﴾[5] منظور خصوص خوردن نيست [بلكه] منظور، مطلق تصرف است، چون بارزترين اقسام تصرف براي أكل است، از اين جهت فرمود نخوريد. چه اينكه در تعبيرات فارسي ما هم اين ‌طور است، مي‌گوييم مال مردم را خورد يا مال مردم را نخوريد. اگر كسي فرش ديگري را بدون تجارت و رضايت گرفت، مي‌گوييم مال مردم را خورد. خانه يا زمين كسي را به غصب ربود مي‌گوييم مال مردم را خورد. اين مال مردم خوردن، كنايه از مطلق تصرف است و چون مهم‌ترين تصرف براي تأمين نيازهاي غذايي است، از اين جهت مي‌گوييم مال مردم را خورد، اين يك نكته كه تعبير از مطلق تصرف به أكل شده است.

علت تعبير «اكل» به تصرف در اموال ديگران

نكته دوم اين است كه همان طوري كه خوردن، مايه نابودي آن مأكول است، تصرف غاصبانه و ظالمانه و باطله كه دست مالك را كلاً كوتاه مي‌كند، اين را مي‌گويند مال مردم را خورد يعني نابود كرد. آن تصرفي كه منتهي بشود به كوتاه شدن دست مالك بالكلّ كه كار أكل را مي‌كند، آن تصرف را مي‌گويند مال مردم خوري. پس براساس دو نكته از مطلق تصرفاتي كه مال را از دست مالك جدا مي‌كند و رابطه مالك را از ملك قطع مي‌كند تعبير به أكل شده است: يكي اينكه أكل، مهم‌ترين تصرف جامعه است؛ دوم اينكه أكل، مايه زوال و نابودي آن مأكول است كه رابطه را قطع مي‌كند، از اين جهت فرمود: ﴿لا تَأْكُلُوا﴾. پس ﴿لا تَأْكُلُوا أَمْوالَكُمْ﴾ خطاب، گرچه به مؤمنين است ولي همه مشمول اين خطاب‌اند؛ منتها چون مؤمنين از اين خطاب بهره مي‌برند، عنوان ايمان در ندا اخذ شده است وگرنه همه مردم مكلف‌اند، در حقيقت «يا ايها الناس لا تَأْكُلُوا أَمْوالَكُمْ بَيْنَكُمْ بِالْباطِلِ». پس ﴿يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا﴾ عام است همه را شامل مي‌شود. أكل، عام است هر گونه تصرف را شامل مي‌شود و قسمت مهم محور بحث هم آن تصرفهاي دو جانبه است، يك جانبه را آيات ديگر بيان فرمود.

منبع: تقریرات و یادداشتهای حجت الاسلام مهدی طاها از جلسه تفسیر سوره نساء حضرت آیت الله العظمی جوادی آملی؛ سایت هدانا.