عدالت خدا به چه معناست

عدالت خدا و تفاوت انسان ها

توضیح دهید که بر چه اساسی، خداوند را «عادل» می‌خوانیم؟ در حالی‌که میان انسان‌ها تفاوت بسیاری از نظر جسمی و مالی وجود دارد؟!

تجلی عدالت خداوند را می‌توان در تکوین موجودات، تشریع احکام و حساب‌رسی قیامت مشاهده کرد؛ از آنجایی خدای متعال، کمال محض است، مقتضای صفات کمالیّه الهی، این است که جهان به گونه‌ای آفریده شود که مجموعاً دارای بیشترین کمال و خیر ممکن باشد تجلی عدالت خدا در آفرینش انسان به این‌گونه است که انسان با اختیار و اراده آزاد آفریده شده است و داشتن نیروی اختیار و انتخاب، یکی از کمالات وجودی به شمار می‌رود. لازمه مختار بودن انسان، این است که هم بتواند کارهای خوب و شایسته انجام دهد و به سوی کمال نهایی و ابدی، گام بردارد و هم بتواند، مرتکب کارهای زشت و ناپسند گردد و به سوی خسران و شقاوت جاودانی، سقوط کند.

به هر مقدار انسان‌ها از آگاهی بیشتر برخوردار باشند و مراقبت‌های لازم را در زندگی فردی و اجتماعی بیشتر رعایت کنند به طور طبیعی و عادی از توانمندی و سلامتی بیشتر برخوردار خواهند بود مگر آن که شرایط نامساعد و یا افراد مقصر دخالت کنند که در این صورت هر کدام از خطاکاران به سهم خود در دنیا و یا آخرت مجازات می‌شوند و هر کدام از تلاش‌گران و یا محرومان به سهم خود در دنیا و یا آخرت پاداش می‌بینند و این همان جلوه عدالت خدا در مجموع نظام هستی است.

و درباره عدالت خدا در مقام تشریع احکام نیز گفتنی است؛ خدای متعال، انسان را به آنچه موجب خیر و مصلحت او است، امر فرموده و از آنچه موجب فساد و سقوط او است، نهی کرده است تا وسیله حرکت تکاملی او فراهم گردد حکمت الهی اقتضا دارد که این تکالیف، متناسب با توانایی‌های مکلّفان باشد؛ زیرا تکلیفی که امکان اطاعت نداشته باشد، لغو و بیهوده خواهد بود.

بدین ترتیب، عدالت در مقام تکلیف، ثابت می‌شود که اگر خدای متعال، تکلیفی فوق طاعت بندگان، تعیین کند، امکان عمل نخواهد داشت و کار بیهوده‌ای خواهد بود.

سرانجام عدالت خدا در مقام حسابرسی و پاداش و کیفر نیز با توجه به هدف نهایی آفرینش و کارکرد انسان‌ها تحقق می‌یابد و کمیت و کیفیت پاداش‌ها وعذاب‌ها و مدت کم و زیاد آن متناسب با کمیت و کیفیت اعتقادات و اعمال انسان‌ها در دنیا می‌باشد. از این رو هیچ صفتی که اقتضای ظلم و ستم یا لغو و عبث را داشته باشد برای خدا و آفریده‌های او وجود ندارد.[192]

[192]. آموزش عقائد، ج 1، صص 162 – 164.

• منبع: هدانا برگرفته از پرسمان، خداشناسى / مؤلف محمدرضا كاشفى

ویژه نامه اعتقادات و پاسخ به شبهات