شرح حدیث قهر کردن بیش از سه روز با برادر دینی

 

آيا اين جمله درست است كه «اگر كسى با برادر مسلمان خود بيش از سه روز قهر باشد مسلمان نيست»؟

بى‏ترديد قطع پيوند دوستى و دورى جستن از يكديگر از عمده‏ترين زمينه‏هاى زايل شدن اخوت ايمانى و برادرى است، و حضرت محمد (ص) از آن پرهيز داده است، چنانچه مى‏فرمايد: «هر دو مسلمانى كه از يكديگر قهر كنند و سه روز بر آن حال بمانند و با هم آشتى نكنند از اسلام بيرون روند و ميان آنها پيوند و دوستى دينى نخواهد بود. پس هر كدام كه به [اصلاح رابطه و] سخن گفتن پيشى گيرد او در روز حساب زودتر به بهشت مى‏رود»(1)

ترك مراوده اهل ايمان آن چنان مذموم و ناپسند است كه در وصيت «مفضّل» است كه گويد: از حضرت صادق (ع) شنيدم مى‏فرمود: هيچ دو مردى از روى قهر از يكديگر جدا نمى‏شوند مگر اين كه يكى از آن دو سزاوار بيزارى [خدا و رسولش از وى‏] و لعنت گردد و چه بسا كه هر دو سزاوار آن شوند. «مُعتّب» (از دوستان مخصوص آن حضرت) عرض كرد: خدا مرا فداى تو سازد، آن كه ظالم است اين سزاى اوست، مظلوم چه گناهى دارد؟ فرمود: براى آن كه برادر خود را به آشتى و پيوند با خود نمى‏خواند و از گفتار او چشم‏پوشى نمى‏كند و آن را نشنيده نمى‏گيرد. از پدرم شنيدم كه فرمود: هرگاه دو تن با هم ستيزه كنند و يكى به ديگرى تعدى كند بايد آن كه مظلوم است نزد آن ديگرى رود و به او گويد: اى برادر من ستمكارم و تقصير با من است تا جدايى و قهر از ميانشان برطرف شود، خداى تعالى حاكم عادل است و داد مظلوم از ظالم مى‏ستاند»(2)

جدايى برادران ايمانى موجب خشم خداوند و شادى شياطين است. بنابراين لازم است پيروان سيره اهل‏بيت عصمت و طهارت (ع) در اين امور بينديشند و اجازه ندهند دوستى و الفت با برادران به كينه و قهر كردن و جدايى بيانجامد و چنان چه گاهى كدورت و رنجش و قهرى پيش آمد، خود را بر آن دارند كه در رفع آن بكوشند و بر يكديگر پيشى گيرند.

با اين وصف اگر دو نفر در قهر و حالت جدايى به سر برند، اگر نماز و روزه ايشان از جهت ديگرى اشكال نداشته باشد، صحيح است ولى در روايتى از رسول خدا (ص) در وصاياى آن حضرت به اباذر آمده است خداوند در هر روز دوشنبه و پنجشنبه پرونده اعمال مؤمنين را مورد نظر و لطف قرار مى دهد مگر پرونده آن دو نفرى كه با هم كدورتى و قهرى دارند و به مأمورانش (يعنى ملائكه) دستور مى دهد پرونده آنها را كنار بگذارند تا وقتى با يكديگر آشتى نمايند. اما اين روايت به معناى صحيح نبودن اعمالى مانند نماز و روزه نيست ولى از آن معلوم مى شود كه قهر بودن آنها موجب بايگانى اين اعمال مى شود تا وقتى صلح نمايند.

لازم به ذكراست كه معناى مسلمان نبودن دراينگونه موارد مسلمان كامل نبودن است نه اصلا مسلمان نبودن يعنى اسلامِ كسى كه بابرادر مسلمان خود قهر كند اسلام ناقصى است مثل حديثى كه ميگويد هر كس صبح كند در حالى كه به امور مسلمين توجهى ندارد مسلمان نيست ويامثل حديثى از حضرت كاظم (ع) كه ميفرمايد: هر كس خود را هر روز محاسبه نكند از ما نيست. منظور اين است گه چنين فردى شيعه كامل وتمام عيار نيست نه اين كه اصلاً شيعه نمى باشد.

(1) (كافى، ج 2، ص 345- وسائل‏الشيعه، ج 8، ص 585)
000 (2) (كافى، ج 2، ص 343- وسائل‏الشيعه، ج 8، ص 584) -پرسمان