زمان مرگ ابليس
فهرست این نوشتار:
سوال: طبق قرآن مرگ شیطان چه زمانی است ؟
جواب : در آيات و روايات پيرامون مرگ ابليس دو زمان وجود دارد. و اگر به اين نكته توجه نشود سبب مي شود كه محقق به اشتباه افتد و بين روايات تعارض ببيند![fusion_builder_container hundred_percent=”yes” overflow=”visible”][fusion_builder_row][fusion_builder_column type=”1_1″ background_position=”left top” background_color=”” border_size=”” border_color=”” border_style=”solid” spacing=”yes” background_image=”” background_repeat=”no-repeat” padding=”” margin_top=”0px” margin_bottom=”0px” class=”” id=”” animation_type=”” animation_speed=”0.3″ animation_direction=”left” hide_on_mobile=”no” center_content=”no” min_height=”none”][*].
الف )- مرگ عمومي پس از نفخه صور
يك مرگ عمومي كه در آن موجودات ميان آسمان و زمين مي ميرند، مگر آن عده اي كه خداوند از اين مرگ استثناء كند كه هنگام دميده شدن صور مي باشد. در اين مرگ شيطان هم خواهد مرد. قرآن كريم مي فرمايد: «وَ نُفِخَ فِی الصُّورِ فَصَعِقَ مَنْ فِی السَّماواتِ وَ مَنْ فِی الْأَرْضِ إِلاّ مَنْ شاءَ اللّهُ ثُمَّ نُفِخَ فِیهِ أُخْرى فَإِذا هُمْ قِیامٌ یَنْظُرُونَ». زمر/ 68. و در «صور» دمیده مى شود، پس همه کسانى که در آسمان ها و زمینند مى میرند، مگر کسانى که خدا بخواهد; سپس بار دیگر در «صور» دمیده مى شود، ناگهان همگى به پا مى خیزند و در انتظار (حساب و جزا) هستند. ترجمه آيت الله مكارم.
«از آيه فوق استفاده مي شود كه با نفخ صور اول كه توسط اسرافيل دميده مي شود همه تمامي كساني كه در زمين و آسمانها هستند مي ميرند، از جمله شيطان، منتهي آيه دارد «مگر كساني را كه خدا بخواهد» در اين نفخه نمي ميرند، بلكه بعدا مي ميرند، در اين كه مراد از «من شاء الله» چه كساني هستند؟ اقوالي وجود دارد، يك قول اين است كه مراد جبرئيل و ميكائيل و اسرافيل و عزرائيل مي باشند[1]، و عزرائيل مستقيما با فرمان قبض روح مي شود چنان که در روايات آمده در روايت طولاني از امام سجاد(ع) نقل شده است، که حضرت درباره نفخه اول فرمود: «خداوند عزيز و جليل به اسرافيل دستور مي دهد كه به دنيا فرود آيد و با آن صوري است و صور شاخ بزرگي است كه يك سر و دو طرف دارد، و ميان طرف پايين [كه در سمت زمين است] تا طرف بالا [كه در سمت آسمان است] به اندازه فاصله اعماق زمين تا فراز آسمان [هفتم] است، پس هنگاميكه ملائكه اسرافيل را مي بينند كه به دنيا آمده و با او صور است، مي گويند «قد اذن الله في موت اهل الارض و في موت اهل السماء؛ خداوند اذن داده است در مرگ اهل و آسمان، پس اسرافيل در بيت المقدس فرود آمده رو به كعبه مي نمايد، وقتي اهل زمين او را مي بينند مي گويند خداوند به او اذن داده است براي مرگ اهل زمين، پس هنگامي كه در آن سوي زمين مي دمد «فلا يبقي في الارض ذو روح …» موجود زنده اي بر زمين باقي نمي ماند و هنگامي كه در آن سر آسمان مي دمد اهل آسمانها همه مي ميرند «الا اسرافيل قال فيقول الله لاسرافيل يا اسرافيل مت فيموت اسرافيل…» جز اسرافيل پس خداوند مي فرمايد: اي اسرافيل بمير و او هم مي ميرد …» [2]. نقل شده است. از حديث فوق بخوبي استفاده مي شود كه با نفخه اول تمام موجوداتي كه در زمين و آسمان هستند از بين مي روند حتي عزرائيل و همين طور شيطان، تنها كسي كه مي ماند اسرافيل است، و او آخرين كسي است كه بعد از نفخه صور به امر خداوند مي ميرد.
در نتيجه شيطان با نفخه صور اول توسط عزرائيل يا ملائک قبض روح مي شود، آيا خود عزرائيل با فرمان الهي قبض روح مي شود چنان که روايت فوق بر آن دلالت دارد که حضرت عزرائيل مستقيما توسط فرمان خداوند قبض روح مي شود.»[3]. از جمله افرادي كه از مرگ در نفخه صور استثتا هستند همانا اهل البيت عليهم السلام مي باشند. معني اين قسمت را در تفسير آيات (كلّ مَن عليها فانٍ و يبقي وجهُ ربّك ذوالجلال و الإكرام). سوره الرحمن، آيات 26 ـ 27. فهميد، فتدبر!.
ب) مرگ ابليس در دنيا
شاید این مطالب را هم بپسندید:
اما مرگ دوم كه منظور از آن زمان دنيايي مرگ شيطان هست را بايد در آيات و پس از آن در روايات جست و جو نمود. قرآن كريم از مهلت ابليس تا زماني مشخص خبر مي دهد. «قَالَ أَنظِرْنِىٓ إِلَىٰ يَوْمِ يُبْعَثُونَ» گفت: «مرا تا روزی که (مردم) برانگیخته می‌شوند مهلت ده (و زنده بگذار!) ترجمه آيت الله مكارم شيرازي.
علامه طباطبايي مي فرمايد: از اين آيه بر مي آيد كه ابليس بطور مطلق از خدا مهلت خواسته، وليكن خداوند او را تا زماني معين مهلت داده است[4]. قرآن كريم در آيه اي ديگر مي فرمايد: «قَالَ رَبِّ فَأَنظِرْنِىٓ إِلَىٰ يَوْمِ يُبْعَثُونَ* قَالَ فَإِنَّكَ مِنَ ٱلْمُنظَرِينَ* إِلَىٰ يَوْمِ ٱلْوَقْتِ ٱلْمَعْلُومِ . سوره مباركه حجر/36الي 38».گفت: «پروردگارا! مرا تا روز رستاخیز مهلت ده (و زنده بگذار!)». فرمود: «تو از مهلت یافتگانی!. (امّا نه تا روز رستاخیز، بلکه) تا روز وقت معیّنی. ت،همان». بحث روي تفسير «إِلَىٰ يَوْمِ ٱلْوَقْتِ ٱلْمَعْلُومِ» است، كه چه زماني است؟.
برخي از روايات اين زمان را هنگام ظهور حضرت حجت عجل الله تعالي فرجه الشريف دانسته اند. در زمان ظهور برخي از روايات اشاره دارند كه شيطان به دست امام زمان كشته خواهد شد و برخي ديگر از روايات كشتن شيطان را توسط حضرت رسول پس از رجعت مي دانند.
تفسير «إِلَىٰ يَوْمِ ٱلْوَقْتِ ٱلْمَعْلُومِ»
حضرت آيت الله مكارم شيرازي در تفسير نمونه مي نويسند: « در اینکه منظور از یوم الوقت المعلوم ، چه روزى است ، مفسران احتمالات متعددى داده اند:
بعضى گفته اند منظور پایان این جهان و بر چیده شدن دوران تکلیف است ، چرا که بعد از آن ، طبق ظاهر آیات قرآن ، همه جهانیان از بین میروند و تنها ذات پاک خداوند باقى مى ماند، بنابر این تنها به مقدارى از درخواست ابلیس موافقت شد.
بعضى دیگر احتمال داده اند که منظور از وقت معلوم زمان معینى است که تنها خدا مى داند، و جز او هیچکس از آن آگاه نیست ، چرا که اگر آنوقت را آشکار مى ساخت ابلیس تشویق به گناه و سرکشى بیشتر شده بود.
بعضى نیز احتمال داده اند منظور روز قیامت است چرا که او مى خواست تا آن روز زنده بماند تا از حیات جاویدان برخوردار گردد و با نظر او موافقت گردید، به خصوص اینکه تعبیر به یوم الوقت المعلوم در آیه 50 سوره واقعه درباره روز قیامت نیز آمده است. ولى این احتمال بسیار بعید است ، چرا که اگر چنین مى بود باید خداوند به طور کامل با درخواست او موافقت کرده باشد، در حالى که ظاهر آیات فوق این است که بطور کامل با درخواست او موافقت نشده و تنها تا یوم الوقت المعلوم موافقت شده است. و به هر حال تفسیر اول با روح و ظاهر آیه از همه موافقتر است، و در بعضى از روایات که از امام صادق (علیه السلام ) نقل شده نیز به این معنى تصریح گردیده است [5].
در روايات آمده است كه امام صادق عليه السلام مى فرمايند: «روزى كه قائم ما عليه السلام ظهور كند، موهاى پيشانى او (ابليس) را مى گيرد و گردنش را مىزند».[6] آن حضرت در حديث ديگرى مى فرمايند: «شيطان بين نفخه اول و دوم صور اسرافيل مى ميرد».[7] .
برخي به اشتباه دچار خلط شده اند و گفته اند: « متن اين دو روايت با يكديگر معارض است، و جمع كردن آنها با يكديگر ممكن نيست. زيرا هنگام ظهور حضرت ولى عصرعليه السلام تا نفخه صور بسيار فاصله است، و طبق اعتقاد شيعه بين زمان ظهور و نفخه صور رجعت نيز وجود دارد. البته دومين روايت بيشتر نقل شده است و در سند آن مؤيّداتى وجود دارد، كه موجب مىشود آن را بر نخستين روايت ترجيح داد؛ پس كشته شدن شيطان توسط امام زمان عليه السلام دليل محكمى ندارد».[8]. آنچه كه هست اينست كه اين دو روايت تعارض ندارند و سبب خلط بخاطر آنست كه براي مرگ ابليس نتوانسته دو مرگ را قائل شود!. بايد گفت همانطور كه انسانها از دنيا رحلت مي كنند يعني يك زمان مشخص براي مرگ دارند، و پس از آنكه در برزخ حاضر شدند تا زمان دميده شدن صور و بر پايي قيامت در آنجا مستقر اند. پس از دميده شدن صور همين افراد نيز خواهند مرد. البته بايد توجه كرد كه مرگ، در دو نشئه مختلف است. حال مي توان براي شيطان دو مرگ متصور شد در اين صورت نه تنها روايات متعارض نيستند بلكه دو مطلب جداگانه را مي خواهند اثبات نمايند. عده اي هم ادعا كرده اند اين زمان پس از اتمام زندگي انسانها خواهد بود، چون انسان بايد بين خوبي ها و بدي ها وسوسه اي داشته باشد تا انتخاب كند و داراي اجر و يا عذاب شود و اگر شيطان در عصر ظهور كشته شود با تكليف انساني در تعارض است؟!. در جواب بايد گفت كه هر چند وجود شيطان سبب افزايش وسوسه خواهد بود اما تمام وسوسه با شيطان نيست بلكه نفس اماره هم اگر شيطان نباشد، انسان را به امور ناپسند وسوسه مي كند پس اين قول هم بسيار ضعيف هست و نمي توان بدان توجه كرد.
نظر نگارنده بر آنست كه پس از تفكيك روايات در دو نوع مرگ، آنچه بدست مي آيد اين است كه روايات مرگ ابليس در نفخه صور چون همراه با قرينه آيات هستند، يقيني مي باشند اما در حوزه مرگ دنيايي شيطان مي توان از شواهد و قرائن بدست آورد كه براي شيطان مرگي در دنيا خواهد بود و آنهم در عصر ظهور حضرت حجت ارواحنا فداست، اما چه كسي ابليس را به درك واصل مي كند جاي تامل دارد! چون روايات از اين حيث مختلف و متفاوت هستند. و اين تعارض را يا از جهت سند و قرائن بايد برطرف كرد، و يا اينكه در جمع روايات با هم، مرگ ابليس را به كيفيتي خاص دانست!. و الله العالم.
-روايات:
حال به طرح برخي از روايات مي پردازيم:
1-مرگ شيطان هنگام نفخه صور:
ابن بابويه ، قال: أخبرنا علي بن حبشي بن قوني (رحمه الله) فيما كتب إلي ، قال: حدثنا حميد بن زياد ، قال: حدثنا القاسم بن إسماعيل ، قال: حدثنا محمد بن سلمة ، عن يحيى بن أبي العلاء الرازي: أن رجلا دخل على أبي عبد الله (عليه السلام) فقال: جعلت فداك ، أخبرني عن قول الله عز وجل لإبليس: (فَإِنَّكَ مِنَ الْمُنْظَرِينَ إِلى يَوْمِ الْوَقْتِ الْمَعْلُومِ).قال: «إلى يوم الوقت المعلوم ، يوم ينفخ في الصور نفخة واحدة ، فيموت إبليس ما بين النفخة الاولى والثانية».[9]
2- كشتن شيطان توسط حضرت رسول پس از رجعت:
علي بن إبراهيم ، قال: أخبرنا أحمد بن إدريس ، قال: حدثنا أحمد بن محمد ، عن محمد بن يونس ، عن رجل ، عن أبي عبد الله (عليه السلام) في قول الله تبارك وتعالى: (فَأَنْظِرْنِي إِلى يَوْمِ يُبْعَثُونَ قالَ فَإِنَّكَ مِنَ الْمُنْظَرِينَ إِلى يَوْمِ الْوَقْتِ الْمَعْلُومِ). قال: «يوم الوقت المعلوم ، يوم يذبحه رسول الله (صلى الله عليه وآله) على الصخرة التي في بيت المقدس».[10]
3- سعد بن عبد الله: عن محمد بن الحسين بن أبي الخطاب ، عن موسى بن سعدان ، عن عبد الله بن القاسم الحضرمي ، عن عبد الكريم بن عمرو الخثعمي ، قال: سمعت أبا عبد الله (عليه السلام) يقول:« إبليس قال: أنظرني إلى يوم يبعثون ، فأبى الله ذلك عليه ، فقال:(فَإِنَّكَ مِنَ الْمُنْظَرِينَ إِلى يَوْمِ الْوَقْتِ الْمَعْلُومِ) فإذا كان يوم الوقت المعلوم ظهر إبليس لعنه الله في جميع أشياعه منذ خلق الله آدم (عليه السلام) إلى يوم الوقت المعلوم ، وهي آخر كرة يكرها أميرالمؤمنين (عليه السلام)». قلت: وإنها لكرات؟ قال:«نعم ، إنها لكرات وكرات ، ما من إمام في قرن إلا ويكر في قرنه ، ويكر معه البر والفاجر في دهره ، حتى يديل الله عز وجل المؤمن من الكافر ، فإذا كان يوم الوقت المعلوم كر أميرالمؤمنين (عليه السلام) في أصحابه ، وجاء إبليس في أصحابه ، ويكون ميقاتهم في أرض من أراضي الفرات يقال لها (الروحاء) قريبا من كوفتكم ، فيقتتلون قتالا لم يقتتل مثله منذ خلق الله عز وجل العالمين ، فكأني أنظر إلى أصحاب أمير المؤمنين (عليه السلام) قد رجعوا إلى خلفهم القهقرى مائة قدم ، وكأني أنظر إليهم وقد وقعت بعض أرجلهم في الفرات ، فعند ذلك يهبط الجبار[11] عز وجل (فِي ظُلَلٍ مِنَ الْغَمامِ وَالْمَلائِكَةُ وَقُضِيَ الْأَمْرُ)[12] ورسول الله (صلى الله عليه وآله) أمامه ، بيده حربة من نور ، فإذا نظر إليه إبليس رجع القهقرى ناكصا على عقبيه ، فيقولون له أصحابه:
أين تريد وقد ظفرت؟ فيقول: إني أرى مالا ترون ، إني أخاف الله رب العالمين ، فيلحقه النبي(صلى الله عليه وآله) ، فيطعنه طعنة بين كتفيه ، فيكون هلاكه وهلاك جميع أشياعه ، فعند ذلك يعبد الله عز وجل ولا يشرك به شيء ، ويملك أميرالمؤمنين (عليه السلام) أربعا وأربعين ألف سنة ، حتى يلد الرجل من شيعة علي (عليه السلام) ألف ولد من صلبه ذكر ، في كل سنة ذكر ، وعند ذلك تظهر الجنتان المدهامتان ، عند مسجد الكوفة وما حوله بما شاء الله».[13].
*- الكره: منظور از «الكره» رجعت مي باشد.
4- العياشي: عن أبان ، قال: قال أبو عبد الله (عليه السلام): «إن علي بن الحسين (عليه السلام) إذا أتى الملتزم[14] ، قال: اللهم إن عندي أفواجا من ذنوب وأفواجا من خطايا ، وعندك أفواجا من رحمة وأفواجا من مغفرة ، يا من استجاب لأبغض خلقه إليه إذ قال: (فَأَنْظِرْنِي إِلى يَوْمِ يُبْعَثُونَ) استجب لي ، وافعل بي كذا وكذا».[15]
5- عن الحسن بن عطية ، قال: سمعت أبا عبد الله (عليه السلام) يقول: «إن إبليس عبد الله في السماء الرابعة في ركعتين ستة آلاف سنة ، وكان من إنظار الله إياه إلى يوم الوقت المعلوم بما سبق من تلك العبادة».[16]
6- كشته شدن ابليس به دست امام زمان عجل الله
عن وهب بن جميع مولى إسحاق بن عمار ، قال: سألت أبا عبد الله (عليه السلام) عن قول إبليس: (رَبِّ فَأَنْظِرْنِي إِلى يَوْمِ يُبْعَثُونَ قالَ فَإِنَّكَ مِنَ الْمُنْظَرِينَ إِلى يَوْمِ الْوَقْتِ الْمَعْلُومِ) قال له وهب: جعلت فداك ، أي يوم هو؟ قال: «يا وهب ، أتحسب أنه يوم يبعث الله فيه الناس؟ إن الله أنظره إلى يوم يبعث فيه قائمنا ، فإذا بعث الله قائمنا كان في مسجد الكوفة ، وجاء إبليس حتى يجثو بين يديه على ركبتيه ، فيقول: يا ويله من هذا اليوم ، فيأخذ بناصيته فيضرب عنقه ، فذلك اليوم هو الوقت المعلوم».[17]
7- شرف الدين النجفي: بحذف الإسناد ، مرفوعا إلى وهب بن جميع ، عن أبي عبد الله (عليه السلام) ، قال: سألته عن إبليس وقوله: (رَبِّ فَأَنْظِرْنِي إِلى يَوْمِ يُبْعَثُونَ قالَ فَإِنَّكَ مِنَ الْمُنْظَرِينَ إِلى يَوْمِ الْوَقْتِ الْمَعْلُومِ) أي يوم هو؟ قال: «يا وهب ، أتحسب أنه يوم يبعث الله الناس؟ لا ، ولكن الله عز وجل أنظره إلى يوم يبعث قائمنا ، فيأخذ بناصيته فيضرب عنقه ، فذلك اليوم هو الوقت المعلوم».[18]
8- (تحفة الإخوان): بحذف الإسناد ، عن محمد بن يونس ، عن رجل ، عن أبي عبد الله جعفر بن محمد (عليهما السلام) قال:«يوم الوقت المعلوم ، يوم يذبحه رسول الله (صلى الله عليه وآله)[19] على الصخرة التي في بيت المقدس».[20]
………پاورقي: ………………….
[1]- علامه سيد محمد حسين طباطبايي، الميزان، تهران، دارالكتب الاسلاميه، چهارم، 1362 ج 17 ص 310 و ر.ك فيض كاشاني، تفسير الصافي، بيروت موسسه الاعلمي للمطبوعات ج 4 ص 329
[2]-تفسير الصافي، همان، ص 330 و تفسير نورالثقلين، ج 4 ص 502 و بخش هايي از تفسير نمونه، ج 19 ص 536 و 539.
[3]. معارف ،پرسمان.
[4].الميزان، ج8-ص34.
[5]. تفسير نمونه، ج11-ص71.(lib.eshia)
[6]- تفسير عياشى، ج 12، ص 175.
[7]- علامه محمد باقر مجلسى، بحارالانوار، ج 60، ص 244، نشر مؤسسة الوفاء، بيروت.
[*/8 ]- مقاله اي از موسسه اديان و مذاهب، با عنوان «آيا شيطان به دست مبارك امام زمان عليه السلام كشته خواهد شد؟».
[9] علل الشرائع: 402/ 2.
[10] تفسير القمّي 2: 245.
[11] تقدّم تأويلها في الحديث (1) من تفسير الآية (210) من سورة البقرة.
[12] البقرة 2: 210.
[13] مختصر بصائر الدرجات: 26.
[14] الملتزم: هو ما بين الحجر الأسود والساب ، من الكعبة المعظمة بمكة ، ويقال له: المدعى والمتعوذ. «مراصد الاطلاع 3: 1305».
[15] تفسير العيّاشي 2: 241/ 12.
[16] تفسير العيّاشي 2: 241/ 13.
[17] تفسير العيّاشي 2: 242/ 14.
[18] تأويل الآيات 2: 509/ 12.
[19] زاد في المصدر: بيده الشريفة.
[20] تحفة الإخوان: 77. «مخطوط».
[21]- احاديث برگرفته از كتاب البرهان في تفسير القرآن، ج3-ص366.
لينك كوتاه مطلب: https://hadana.ir/?p=18436
*- ضمنا شما می توانید از اینجا مشترک خبرنامه سایت شوید و جدید ترین مطالب را دریافت کنید.
اعجاز علمي قرآن كريم
آیاتی درباره امام زمان
سوره های مکی و مدنی
معني قطع در آيه قطعن ايديهن و آيه سرقت
كليد: زمان مرگ ابليس زمان مرگ ابليس زمان مرگ ابليس زمان مرگ ابليس زمان مرگ ابليس زمان مرگ ابليس زمان مرگ ابليس زمان مرگ ابليس زمان مرگ ابليس زمان مرگ ابليس زمان مرگ ابليس زمان مرگ ابليس زمان مرگ ابليس زمان مرگ ابليس زمان مرگ ابليس زمان مرگ ابليس زمان مرگ ابليس زمان مرگ ابليس زمان مرگ ابليس زمان مرگ ابليس زمان مرگ ابليس زمان مرگ ابليس زمان مرگ ابليس زمان مرگ ابليس زمان مرگ ابليس زمان مرگ ابليس زمان مرگ ابليس زمان مرگ ابليس زمان مرگ ابليس زمان مرگ ابليس زمان مرگ ابليس زمان مرگ ابليس زمان مرگ ابليس زمان مرگ ابليس زمان مرگ ابليس زمان مرگ ابليس مرگ و شیطان مرگ ابلیس تا زمان تعیین شده/ خداوند تا چه زمانی به شیطان ابلیس چگونه و در چه زمانی می‌‌میرد مرگ شیطان در زمان ظهور امام عصر آیا ابلیس کشته می شود یا به مرگ طبیعی می میرد؟ مرگ ابلیس/ خداوند تا چه زمانی به شیطان مهلت داده است درباره شيطان عكس شيطان[/fusion_builder_column][/fusion_builder_row][/fusion_builder_container]
