ج. آنان حق دارند در برابر واگذارى نسخه اوّل يا اصلى اثر علمى و هنرى خود به ناشر، از وى هر مبلغى مى خواهند، دريافت نمايند.س 1338. اگر مؤلف يا مترجم يا هنرمند در برابر چاپ اول اثر خود مبلغى را دريافت کند و در عين حال براى خود حقّى را نسبت به چاپ هاى بعدى شرط کند، آيا مى تواند در چاپ هاى بعدى حق خود را از ناشر مطالبه نمايد؟ دريافت اين مبلغ چه حکمى دارد؟
  ج. در صورتى که در ضمن قرارداد منعقده براى تحويل نسخه اول، دريافت مبلغى را در چاپ هاى بعدى شرط کرده باشد يا قانون آن را اقتضا کند، گرفتن آن مبلغ اشکال ندارد و بر ناشر عمل به شرط واجب است.س 1339. اگر مصنف و مؤلف در اجازه چاپ اول چيزى در مورد چاپ هاى بعدى ذکر نکرده باشند، آيا جايز است ناشر بدون کسب اجازه مجدّد و پرداخت مبلغى به آنان مبادرت به تجديد چاپ نمايد؟
ج. اگر قراردادى که در مورد اجازه چاپ بين آنان منعقد شده، فقط راجع به چاپ اول باشد، احوط اين است که حق مؤلف رعايت شود و براى چاپ هاى بعدى هم از او اجازه گرفته شود.س 1340. در صورتى که مصنف به علت سفر يا فوت و مانند آن غايب شود درباره تجديد چاپ از چه کسى بايد کسب اجازه شود و چه کسى بايد پول را دريافت کند؟
ج. در اين مورد بايد به وکيل مصنف يا ولىّ شرعى او و يا در صورت فوت به وارث او مراجعه شود.

س 1341. آيا چاپ کتاب بدون اجازه صاحب آن و با وجود عبارت «حقوق چاپ براى مؤلف محفوظ است»، جايز است؟
  ج. احوط اين است که حقوق مؤلف و ناشر با کسب اجازه از آنان براى تجديد چاپ، رعايت شود.

س 1342. بر روى بعضى از نوارهاى قرآن و تواشيح عبارت «حقوق تکثير محفوظ است» نوشته شده، آيا در اين صورت جايز است آن ها را تکثير نموده و در اختيار ديگران قرار داد؟
  ج. احوط اين است که از ناشر اصلى براى تکثير نوارها و نسخه بردارى از آن ها اجازه گرفته شود.

س 1343. آيا نسخه بردارى از نوارهاى کامپيوترى (Disk) جايز است؟ و بر فرض حرمت، آيا اين حکم مختص نوارهايى است که در ايران تدوين شده اند يا شامل نوارهاى بيگانه هم مى شود؟ و با علم به اين که بعضى از ديسک هاى کامپيوترى با توجه به اهميّت محتواى آن ها، بسيار گران بها هستند؟
  ج. احوط اين است که در نسخه بردارى و تکثير نوارهاى کامپيوترى که در داخل توليد شده است، حقوق صاحبانشان از طريق کسب اجازه از آنان رعايت شود و در مورد خارج کشور، تابع قرارداد است.

س 1344. آيا عناوين و نام هاى تجارى فروشگاه ها و شرکت ها مختص مالکان آن هاست به طورى که ديگران حق نامگذارى فروشگاه ها و شرکت هاى خود را به آن نام ها ندارند؟ به عنوان مثال فردى فروشگاهى به نام خانوادگى اش دارد آيا فرد ديگرى از همان خانواده حق دارد فروشگاه خود را به آن اسم نامگذارى کند؟ و آيا فردى از خانواده هاى ديگر حق نامگذارى فروشگاه خود به آن اسم را دارد؟
ج. اگر نام هاى تجارى فروشگاه ها و شرکت ها از طرف دولت براساس قوانين جارى کشور به کسى اعطاء شود که زودتر از ديگران درخواست رسمى خود را در اين مورد به دولت داده و آن نام به اسم او در پرونده هاى دولتى ثبت شود، در اين صورت که اقتباس و استفاده از آن نام توسط ديگران بدون اجازه کسى که نام مذکور به اسم او و براى فروشگاه يا شرکت او ثبت شده جايز نيست و دراين حکم فرقى نمى کند که آن افراد از خانواده صاحب آن نام باشند يا خير و اگر به صورت مذکور نباشد استفاده ديگران از اين نام ها و عناوين اشکال ندارد.

س 1345. بعضى از اشخاص به مغازه هايى که فتوکپى و زيراکس از اوراق و کتاب ها مى گيرند مراجعه کرده و درخواست تصوير بردارى از آن ها را مى نمايند و صاحب مغازه که از مؤمنين است تشخيص مى دهد که کتاب يا اوراق و يا مجله فوق براى همه مؤمنين سودمند مى باشد آيا جايز است بدون اجازه صاحب کتاب از آن ها تصويربردارى کند و آيا اگر بداند که صاحب کتاب راضى به اين کار نيست در حکم تفاوتى بوجود مى آيد؟
  ج. احوط اين است که شخص بدون اجازه صاحب آن اوراق و کتاب ها مبادرت به تصويربردارى نکند.

س 1346. بعضى از مؤمنين نوارهاى ويدئويى را از ويدئو کلوپ ها اجاره کرده و در صورتى که کاملاً مورد پسند آنان باشد، به اين دليل که حقوق چاپ نزد بسيارى از علما غيرمحفوظ است، بدون کسب اجازه از صاحب مغازه مبادرت به ضبط و تکثير آن مى کنند، آيا اين کار جايز است؟ و بر فرض عدم جواز، اگر فردى اقدام به ضبط يا تکثير آن نمايد، آيا بايد الآن صاحب مغازه را از کار خود مطلع نمايد يا اين که پاک کردن محتواى نوار تکثير شده کافى است؟
  ج. احوط ترک نسخه بردارى از نوار بدون اجازه صاحب آن است، ولى اگر بدون اجازه مبادرت به اين کار کرد، محو کردن محتواى نوار کافى است.

منبع: سایت هدانا برگرفته از استفتائات آیت الله العظمی خامنه ای.

---

مطابق نظر آيت الله سيستاني

۲پرسش: آیا خریدن کتابی که بدون اجازه مؤلف آن تکثیر شده برای مطالعه درسی اشکال دارد؟
پاسخ: خرید آن اشکال ندارد.

منبع: سایت هدانا برگرفته از استفتائات آیت الله العظمی سیستانی.

ویژه نامه حقوق و حق الناس و ضمان