اعمال مسجد «صعصعه»

شخصیّت زید و صعصعه

دو مسجد زید و صعصعه منسوب به دو برادر از یاران على(علیه السلام) است: زید بن صوحان و صعصعة بن صوحان. زید از بزرگان اصحاب امیرمؤمنان(علیه السلام) و از شخصیّت هاى برجسته و پرهیزگاران روزگار به شمار مى رفت و در جنگ جمل، در رکاب آن حضرت به شهادت رسید(3) و دعایى که در اعمال مسجد زید ذکر شد، دعایى است که او در نماز شب مى خواند.(4)

 

برادرش صعصعه نیز از اصحاب امیرمؤمنان(علیه السلام) و از عارفان به حقّ آن حضرت و از بزرگان اهل ایمان است، فصاحت و بلاغت او در حدّى بود که امیرمؤمنان(علیه السلام) او را «خطیب شحشح» یعنى ماهر، لقب داد،(5) و او را به مهارت و فصاحت در خطابه و نیز به «کمى هزینه زندگى و کثرت کمک به مردم» ستوده است.(6) او کسى است که در شبى که جنازه آن حضرت دفن مى شد به همراه فرزندان آن بزرگوار از تشییع کنندگان بود و پس از فراغت از دفن آن حضرت، نزد قبر مقدّس ایستاد و مشتى خاک برداشت و بر سر خود ریخت و گفت: پدر و مادرم فداى تو باد اى امیرمؤمنان! گوارا باد تو را کرامت هاى خدا، اى اباالحسن! به یقین مولد تو پاکیزه و صبر تو قوى و جهاد تو عظیم بود، و به آنچه آرزویش داشتى رسیدى، تجارت سودمندى کردى و به نزد پروردگار خود شتافتى!… و از این قبیل اوصاف، بسیار گفت و گریه سختى کرد و دیگران را به گریه آورد(7) و در حقیقت سر قبر آن حضرت مجلس سوگوارى به پا شد که روضه خوانش صعصعه و مستمعینش حسن و حسین(علیهما السلام) و محمّد بن حنفیه و ابوالفضل العباس(علیه السلام) و سایر فرزندان و بستگان آن حضرت بودند. رحمت و رضوان خدا بر او باد.

اعمال مسجد «زيد»

در بعضى از روایات از على بن ابراهیم از پدرش این چنین آمده است: او (حضرت خضر(علیه السلام)) پس از خروج از مسجد سهله وارد مسجد کوچکى (نزدیک مسجد سهله) شد و با سکینه و وقار دو رکعت نماز در آن بجاى آورد و سپس دو دستش را گشود و عرضه داشت:

اِلهى قَدْ مَدَّ اِلَیْکَ الْخاطِئُ الْمُذْنِبُ یَدَیْهِ بِحُسْنِ ظَنِّهِ بِکَ،
خدایا براستى دراز کرده بدرگاهت بنده خطاپیشه گنهکار دو دست خود را بواسطه خوش گمانیش به تو
اِلهى قَدْ جَلَسَ الْمُسیىءُ بَیْنَ یَدَیْکَ، مُقِرّاً لَکَ بِسُوءِ عَمَلِهِ، وَراجِیاً مِنْکَ الصَّفْحَ عَنْ زَلَـلِه،
خدایا نشسته است بنده بدکردار در پیش رویت در حالى که اقرار به کردار بد خود دارد و از تو امید دارد که چشم از لغزشش بپوشى
اِلهى قَدْ رَفَعَ اِلَیْکَ الظّالِمُ کَفَّیْهِ، راجِیاً لِما لَدَیْکَ، فَلا تُخَیِّبْهُ بِرَحْمَتِکَ مِنْ فَضْلِکَ،
خدایا به حقیقت بلند کرده بدرگاهت بنده ستمکار هر دو کف خود را به امید آنچه در پیش توست پس نومیدش مکن به رحمت خود از فضلى که دارى
اِلهى قَدْ جَثَا الْعآئِدُ اِلـَى الْمَعاصى بَیْنَ یَدَیْکَ، خآئِفاً مِنْ یَوْم تَجْثُو فیهِ الْخَلائِقُ بَیْنَ یَدَیْکَ،
خدایا زانو زده است بنده اى بازگشت کننده بسوى گناهان در پیشاپیش تو ترسان از آن روزى که زانو زنند خلایق در پیشاپیشت
اِلهى جآءَکَ الْعَبْدُ الْخاطِئُ فَزِعاً مُشْفِقاً، وَرَفَعَ اِلَیْکَ طَرْفَهُ حَذِراً راجِیاً،
خدایا بدرگاهت آمده بنده اى خطاکار در حال هراس و نگرانى و دوخته بسویت چشم خود را ترسان و امیدوار
وَفاضَتْ عَبْرَتُهُ مُسْتَغْفِراً نادِماً، وَعِزَّتِکَ وَجَلالِکَ ما اَرَدْتُ بِمَعْصِیَتى مُخالَفَتَکَ،
و ریزان گشته اشکَش در حال آمرزش خواهى و پشیمانى سوگند به عزّت و شوکتت که من از نافرمانى کردن تو قصد مخالفت تو را نداشتم
وَما عَصَیْتُکَ اِذْ عَصَیْتُکَ وَاَنَا بِکَ جاهِلٌ، وَلا لِعُقُوبَتِکَ مُتَعَرِّضٌ، وَلا لِنَظَرِکَ مُسْتَخِفٌّ،
و چنان نبود که نافرمانیت کنم در حالى که نافرمانى کردم بواسطه نادانى به مقام تو و نه بخاطر این که خود را در معرض کیفرت قرار دهم و نه این که نظر تو را سبک شمارم
وَلکِنْ سَوَّلَتْ لى نَفْسى، وَاَعانَتْنى عَلى ذلِکَ شِقْوَتى، وَغَرَّنى سِتْرُکَ الْمُرْخى عَلَىَّ،
بلکه نفس (بداندیش، گناه را) برایم جلوه داد و به بدبختیم نیز کمک کرد و پرده آویخته تو (و چشم پوشیت) مغرورم کرد
فَمِنَ الأْنَ مِنْ عَذابِکَ مَنْ یَسْتَنْقِذُنى، وَبَحَبْلِ مَنْ اَعْتَصِمُ اِنْ قَطَعْتَ حَبْلَکَ عَنّى،
پس اینک کیست که مرا از عذاب تو برهاند و به سر رشته چه کسى چنگ زنم اگر تو رشته ات را از من قطع کنى
فَیا سَوْاَتاهُ غَداً مِنَ الْوُقُوفِ بَیْنَ یَدَیْکَ، اِذا قیلَ لِلْمُخِفّینَ جُوزُوا، وَلِلْمُثْقِلینَ حُطُّوا، اَفَمَعَ الْمُخِفّینَ اَجُوزُ، اَمْ مَعَ الْمُثْقِلینَ اَحُطُّ،
پس چه رسوایى است فرداى قیامت هنگام توقف پیش رویت در آن هنگام که به سبک باران گویند: بگذرید و به سنگین باران گویند فرو ریزید آیا (در آن وقت) با سبکباران مى گذرم یا با سنگین باران سقوط کنم
وَیْلى کُلَّما کَبُرَ سِنّى کَثُرَتْ ذُنُوبى، وَیْلى کُلَّما طالَ عُمْرى کَثُرَتْ مَعاصِىَّ،
واى برمن که هرچه بیشتر از سن من مى گذرد گناهانم بیشتر مى شود و اى برمن که هرچه عمرم طولانى تر مى شود نافرمانیهایم زیادتر مى شود
فَکَمْ اَتُوبُ وَکَمْ اَعُودُ، اَما آنَ لى اَنْ اَسَتَحْیِىَ مِنْ رَبّى،
پس چقدر توبه کنم و چقدر (دوباره) برگردم آیا زمان آن نرسیده که از پروردگارم شرم کنم؟
اَللّهُمَ فَبِحَقِّ مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد، اِغْفِرْ لى وَارْحَمْنى، یا اَرْحَمَ الرّاحِمینَ، وَخَیْرَ الْغافِرینَ
خدایا به حق محمّد و آل محمّد بیامرز مرا و به من رحم کن اى مهربانترین مهربانان و بهترین آمرزندگان
سپس گریه کرد و طرف راست صورتش را بر سجده گاه گذاشت وگفت:

اِرْحَمْ مَنْ اَسآءَ وَ اقْتَرَفَ وَاسْتَکانَ وَاَعْتَرَفَ
رحم کن به کسى که بد کرده و دست به گناه زده و درمانده گشته و اعتراف دارد
آنگاه طرف چپ صورت را و گفت:

عَظُمَ الذَّنْبُ مِنْ عَبْدِکَ، فَلْیَحْسُنِ الْعَفْوُ مِنْ عِنْدِکَ یا کَریمُ.
بزرگ است گناه از بنده ات پس باید نیکو باشد گذشت از نزد تو اى بزرگـوار.
سپس خارج شد و درباره این مکان از او پرسیدیم، جواب داد:این مکان مسجد «زید بن صوحان» از اصحاب على بن ابى طالب(علیه السلام)است و آنچه بجا آوردم دعا و تهجّد او بود. سپس از ما غائب شد.(1)
یادآورى: مرحوم «سیّد بن طاووس» در «مصباح الزائر» مى گوید: آنگاه به سجده برو و صد مرتبه بگو: «العفو العفو».(2)

 

اعمال مسجد «صعصعه»

مرحوم «سیّد بن طاووس» در «مصباح الزائر»(1) براى این مسجد بعد از دو رکعت نماز، دعاى «اَللّهُمَّ یا ذَا الْمِنَنِ السّابِغَةِ وَالاْلاءِ الْوازِعَةِ…» که در اعمال روزهاى ماه رجب مى آید را ذکر کرده است. گرچه مرحوم «علاّمه مجلسى»(2) از «مزار شهید» و «مزار کبیر» و همچنین از خود «سیّد بن طاووس» در کتاب «اقبال» نقل مى کند که بعضى از مؤمنین در ماه مبارک رجب، امام زمان (صلوات الله علیه) را در این مسجد مشاهده کردند که بعد از دو رکعت نماز، این دعا را خواند (شاید آن حضرت به مناسبت ماه رجب این دعا را خواندند، نه از باب این که مخصوص این مسجد باشد) ولى در هر حال، شکّى نیست که خواندن چنین مناجات بلند و پرمعنایى دراین مسجد، در زمان هاى دیگر نیز مناسب است.

 

 

فهرست کامل مفاتیح الجنان