آیا پیامبران دچار اشتباه و خطا می شوند
آیا پیامبران دچار اشتباه و خطا می شوند
خطاى پيامبران (علیهم السلام)
پرسش 11 . آيا پيامبران اشتباه مى كنند؟ ظاهرا مفهوم اشتباه با گناه فرق دارد، پيامبران اشتباه مى كنند؛ ولى گناه نمى كنند؟
گفتنى است مفهوم سهو، خطا و نسيان، با «گناه» متفاوت است؛ زيرا، گناه با علم و اراده صورت مى گيرد؛ ولى سهو، خطا و نسيان چنين نيست. گناه همواره مخالفت با اوامر الهى است؛ ولى سهو، خطا و نسيان، امكان دارد گاهى با امر خداوند مخالف باشد (مثلاً سهو در به جا آوردن يكى از اجزا و اركان عمل عبادى) و گاه هيچ ارتباطى با اوامر خداوند ندارد (مثلاً خطا در يك عمل مباح فردى يا اجتماعى). بر اساس دلايل متقن، پيامبران، هم از گناه مبرّا هستند و هم از سهو، خطا و نسيان؛ زيرا، آنان و حتى ائمه (علیهم السلام) ، از دو علم برخوردارند:
1. علم غير عادى كه به واسطه آن بر تمامى حقايق عالم اشراف و آگاهى دارند.
2. علوم عادى كه همچون ساير افراد از طريق معمولى به دست مى آورند.
آنان در مقام عمل و انجام دادن كارهاى روزمره خود و حتى مسائل اجتماعى، در بيشتر موارد از علوم غير عادى خويش استفاده نمى كنند؛ هر چند به واقعيت همه مسائل آگاه باشند؛ لذا آن چه به طور حتم مى توان گفت: پيامبران در تلقى وحى و ابلاغ وحى و به طور كلى در هدايت مردم از هرگونه گناه و خطا منزه اند. همچنين در انجام دستورات الهى كه به عنوان واجب و حرام (امر مولوى) مى باشد. هيچ گونه نافرمانى ندارند اما چه بسا در برخى امور شخصى و يا دستورات الهى كه به عنوان واجب و حرام نيست بلكه امر ارشادى مى باشد، به طور غير عمدى گرفتار سهو شوند و به دنبال آن به مشقت و سختى مبتلا شوند كه از آن به «ترك اولى» تعبير مى شود. البته درباره پيامبر اسلام (صلی الله علیه وآله) اينگونه موارد نيز مشاهده نشده است. بر اين اساس هيچ گونه سهو، خطا و اشتباه واقعى را نمى توان به معصومين (علیهم السلام) نسبت داد.
علاوه بر آنكه آيات و روايات، سهو، خطا و اشتباه را از ايشان نفى مى كند[58]. به عنوان نمونه امام هادى (علیه السلام) در مقام درود و تحيت بر پيامبر (صلی الله علیه وآله) مى گويد:
«اللهم اجعل افضل صلواتك على سيدنا محمد عبدك و رسولك… المعصوم من كل خطأ و زلل، المنزه من كل دنس و خطل»[59]؛ «بارالها! برترين درودهايت را بر سرور ما محمد، بنده و فرستاده ات، نثار فرما… آن كه از هر خطا و لغزشى معصوم و از هر گونه آلودگى و ياوه گويى پيراسته است».
[58]. نگا: نجم53، 4 ـ 3؛ انعام(6)، 50.
[59]. بحارالانوار، ج 99، ص 178 ؛ براى اطلاع تفصيلى در اين باب ر.ك: حسن يوسفيان و احمد حسين شريفى، پژوهشى در عصمت معصومان، (پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامى، تهران: چاپ اوّل، 1377 ش)، صص 233 ـ 265.
- منبع: هدانا برگرفته از پرسمان، راهنماشناسى، مؤلف محمدرضا كاشفى.
سلام
در خصوص حضرت ادم و یونس کارشان ترک اولی بود یا خطا ؟
و این دو پیامبر از چه چیزی توبه کردند؟
سلام علیکم
انبیاء علیهم السلام از گناه مبری و معصوم هستند. مطابق نظر مفسرین کار آنها ترک اولی هست، از اینجا کلیک کنید و به صورت کامل مطالعه کنید.
-مرحوم امام خمینی ی فرمایند:
اين امام سجاد است كه مناجاتهايش را شما مىبينيد و مىبينيد چطور از معاصى مىترسد. مسأله، مسأله بزرگتر از اين مسائلى است كه ما فكر مىكنيم. مسأله غير از اين مسائلى است كه در فكر ما يا در عقل عقلا يا در عرفان عرفا بيايد. مسئلهاى است كه اوليا مىدانند چى است قضيه. آنها فهميدهاند تا آن اندازهاى كه بشر بايد بفهمد كه قضيه چه بزرگ است و در مقابل چه عظمتى ما هستيم و سر [و] كار ما با كيست. اينها به ما تعليم مىدهند، و اين طور نيست كه دعا براى تعليم ما باشد. دعا براى خودشان بوده است؛ خودشان مىترسيدند، از گناهان خودشان گريه مىكردند تا صبح.
از پيغمبر گرفته تا امام عصر- سلام اللَّه عليه- همه از گناه مىترسيدند. گناه آنها غير اينى است كه من و شما داريم. آنها يك عظمتى را ادراك مىكردند كه توجه به كثرت، از گناهان كبيره است پيش آنها. حضرت سجاد در يك شبش- به حسب آن چيزى كه وارد
__________________________________________________
(۱)- جمع كامل.
صحيفه امام، ج۲۰، ص: ۲۶۹
شده- تا صبح [گفت:] «اللَّهُمَّ ارْزُقْنى التَّجافِىَ عَنْ دارِ الغُرُورِ وَ الْانابَةَ الى دارِ السُّرُورِ و الْاسْتِعدادَ لِلْمَوتِ قَبْلَ حُلُولِ الْفَوْت». «۱» مسأله، مسئله بزرگى است. آنها در مقابل عظمت خدا، وقتى كه خودشان را حساب مىكنند، و مىبينند كه هيچ نيستند و هيچ ندارند. واقع مطلب همين است: جز او كسى نيست و چيزى نيست، وقتى كه توجه بكنند به عالم كثرت، و لو به امر خدا. اين است كه نسبت مىدهند به رسول خدا كه فرمود:
لَيُغانُ عَلى قَلْبى فَإنّى لَأَسْتَغْفِرُ اللَّهَ فى كُلِّ يومٍ سَبْعيِنَ مَرَّة. «۲»
او غير از اين مسائلى بوده است كه پيش ماهاست. آنها در ضيافت بودهاند، در ما فوق ضيافت هم بودهاند. در ضيافت بودهاند و از اينكه حضور در مقابل حق تعالى دارند و مع ذلك، دارند، مردم را دعوت مىكنند. از همين، كدورت حاصل مىشده. توجه به مظاهر الهى، از غيب متوجه شدن به شهادت به مظاهر الهى، و لو همهاش الهى است، براى آنها همه الهى است، لكن مع ذلك، از آن جايى كه، از آن غيبى كه آنها مىخواهند كه «كمالِ انقطاع إليك» است، وقتى كه توجه مىكنند به مظاهر، اين گناه بزرگ است. اين گناه نابخشودنى است، اين دار غرور است پيش سجاد. توجه به ملكوت دار غرور است. توجه به ما فوق ملكوت هم دار غرور است. توجه به حق تعالى طورى كه ديگر ضيافتى در كار نباشد كه مخصوص كُمَّل اوليا است، آنجا ديگر ضيافت اللَّه نيست در كار.
صحيفه امام، ج۲۰، ص: ۲۶۸
توجه به آنچه گفته شد و تفکر پیرامون آن زمینه ساز می شود که چرایی رفتار برخی از انبیاء و آیات آن را بفهمید.
وفقکم الله لکل الخیر