آيا تشكيك در ذات وجود راه دارد؟

آيا تشكيك در ذات وجود راه دارد؟

كلمه ى ذات در فلسفه اغلب به ماهيت اطلاق مى شود ولى ظاهرا منظور شما از «ذات وجود»، حقيقت وجود است. در فلسفه ى متعارف كه قائل به تشكيك وجود است، حقيقت وجود، واحد مشكك است. يعنى حقيقت وجود، حقيقتى است يگانه و در عين حال ذومراتب نظير نور هزار وات كه يك نور است ولى در ذات خود نور 900 وات و 800 وات و… و يك وات را هم داراست. اگر شما از مرتبه اى هزار وات صرف نظر كنيد مرتبه اى مادون آن ظهور خواهد يافت. بنابراين مراتب وجود، به نحو كمال و نقص وبه نحو احاطه ى قيّومى است نه به نحو نردبانى- كما اين كه بعضى چنين تصور مى كنند و اين تصور نادرست از كلمه «مراتب طولى وجود» ناشى مى شود- در اين ديدگاه، عالى ترين مرتبه وجود كه اشدّالمراتب است جامع كمالات جميع مراتب مادون خود است.

 

اگر عالى ترين مرتبه ى وجود را لحاظ كنيم ديگر خبرى از مراتب مادون نخواهد بود. مراتب مادون وقتى ظاهرى مى شوند كه عقل از مرتبه بالا غمض عين مى كند. بنابراين در كلاس تشكيك وجود، حقيقت وجود حقيقتى است ذومراتب ومشكك ولى در سطح عالى حكمت متعاليه ودر عرفان نظرى كه سخن از وحدت شخصى وجود است، حقيقت وجود فوق مرتبه است نه مرتبه ى فوق به عبارت ديگر او خود مرتبه آفرين است و مراتب ظهورات اويند لذا در وحدت شخصى سخن از تشكيك ظهور است نه تشكيك وجود. در نگاه وحدت تشكيكى اشدّ مراتب وجود كه مرتبه اول وجود است، همان واجب الوجود است، اما ازنگاه وحدت شخصى وجود واجب الوجود (مرتبه اوّلوجود) حقيقت وجود نيست بلكه اسمى از اسماء اوست و حقيقت وجود ذات بارى تعالى است. بلكه حتى خود وجود و حقّ نيز از اسماء اويند و او فوق وجود است. در تشكيك وجود خدا اعلى درجه وجود، و وجود مطلق است اما در وحدت شخصى وجود، وجود مطلق همان وجود منبسط يا صادر اوّل است ج توجه:

صادر اوّل غير از مخلوق اوّل است ج دراين نگاه خدا موجودمطلق نيست بلكه موجوديست رها از قيد مطلق بودن چرا كه خود اطلاق نيز قيد است. بنابراين دروحدت شخصى وجود حقيقت وجود منزه از تشكيك است. پرسمان