نحوه تربیت فرزندان در خانواده از دیدگاه امام‌صادق(ع) از زبان مقام معظم رهبری

 
فی الکافی، عن مِسعدهًْ بن صدقة قال: و قال ابوعبدالله (علیه‌السلام): إنَّ خیرَ ما وَرَّثَ الآباءُ لأبنائهم الأدب لا المال، قال مسعدهًْ: یعنی بالأدب، العلم.[1]

دنبالۀ روایتِ مسعدهًْ بن صدقه است، حضرت [امام صادق(ع)] می‌فرماید: بهترین ارثی که پدران برای فرزندان می‌گذارند، ادب است نه ملک، خانه، زمین و سایر مملوکات. مسعدهًْ بن صدقه در ذیل روایت، می‌گوید: مراد حضرت از ادب، علم است. شاید مقصود، همین انتقال فرهنگ است که در عرفِ ادبیاتِ امروز، می‌گوییم انتقال فرهنگ از نسلی به نسل دیگر. 

فرض بفرمایید پدری صدق را به فرزندش تعلیم می‌دهد، شجاعت را، همّتِ را، کارکردن را، شرف را، اینها ادب است. تعبیر علم بر اینها تعبیر مجازی نیست، ِتعبیر حقیقی است. اینها علم است، علم فقط نوشتن فرمول ریاضی و فیزیک و غیره نیست، علم حقیقی همین ارزش‌هاست که از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شود. بنابراین، مراد از ادب، یک چنین چیزی خواهد بود. 

 

نکتۀ اساسی در این روایت این است که فرهنگ پذیری انسان در درجۀ اوّل از ناحیۀ خانواده است که ‌اشباع می‌شود، حضرت واقعیتی را بیان می‌کنند که بدانیم هر حرکت و هر رفتار و مشی ما با فرزندانمان در شخصیت و شکل دهیِ ذهنیتِ آنها تأثیر می‌گذارد؛ در واقع، نظام ارزشیِ اسلام را، اهمیت این تعلیم و آموزش را، این انتقال فرهنگ صحیح را به فرزندان نشان می‌دهد که این، وظیفۀ پدران است. البته به فرزندان هم این نکته را می‌گوید که: بدانید! آنچه از این ناحیه گیرتان می‌آید، قیمتی‌تر است از مال و مَنال دنیوی که از پدران بدست می‌آورید.

 

تقوا را، پرهیزکاری را، دوری از گناه را، انس با خدا را، انس با قرآن را، تسلیم در مقابل اوامر الهی را، توجّه دادن به معنویت را، اینها را ما باید به بچه‌هایمان یاد بدهیم. 

 

اولین جایی که فرزند این چیزها را می‌چشد، داخل خانواده است، اینها را می‌بایست به بچه‌ها یاد داد؛ جلوی بچه‌ها قرآن بخوانید! جلوی بچه‌ها دعا بخوانید! در مقابل چشم بچه‌ها از خدای متعال بخواهید! دعا کردن و حرف زدنِ با خدا را عملاً یاد بدهید! جلوی بچه‌ها دروغ نگویید! غیبت نکنید! اظهار ذلتّ در پیش غیر خدا نکنید! طمع به مال را نشان ندهید!

اگر اینطور شد، فرزند ما هم اینطوری بار می‌آید. چنانچه ما غیبت کنیم، بداخلاقی کنیم، اهانت به این و آن کنیم، جلوی بچه‌هایمان خودمان را در مقابل مقامات دنیوی کوچک کنیم، با خدای متعال اصلاً انسی پیدا نکنیم، این بچه هم در این محیط پرِورش پیدا می‌کند، از این حقایقی که باید فرا بگیرد غافل می‌ماند و ذهن او و روح او با همین کارهایی که ما می‌کنیم آشنا می‌شود. سپس می‌فرمایند. فإنّ المالَ یذَهب و الأدبَ یبَقی، مال از بین می‌رود، اماّ این ادبی که به این بچه یاد دادید، تا آخر عمر با او هست، چون شخصیتِ او را شکل می‌دهد، به این بایستی اهمیت داد.

* شرح حدیث در ابتدای درس خارج ، 6/3/92 به نقل از مشرق، کیهان.
————————-
[1] – الشافی، 851