وبگاه پاسخگویی به سوالات دینی هدانا

جهل ابوبکر و عمر نسبت به معنای آیه وَ فـٰاكِهَةً وَ أَبّـاً 

0

جهل ابوبکر و عمر نسبت به معنای آیه وَ فـٰاكِهَةً وَ أَبّـاً

شيخ‌ مفيد آورده‌ است‌ كه‌: از أبوبكر دربارۀ گفتار خداي‌ تعالي‌: وَ فـٰاكِهَةً وَ أَبّـاً سؤال‌ شد؛ و معناي‌ أبّ را در قرآن‌ نمي‌دانست‌؛ و گفت‌: أيُّ سَمَاءٍ نُظِلُّنِي‌ أمْ أيُّ أرْضٍ تُقِلُّنِي‌ أمْ كَيْفَ أصْنَعُ إنْ قُلْتُ فِي‌ كِتَابِ اللهِ تَعَالَي‌ بِمَا لَا أعْلَمُ؟! أمّا الْفَاكِهَةُ فَتَعْرِفُهَا، وَ أمّا الابُّ فَاللهُ أعْلَمُ بِهِ.

«اگر من‌ از روي‌ رأي‌ خود در كتاب‌ خداي‌ تعالي‌ چيزي‌ را بگويم‌ كه‌ نمي‌دانم‌؛ در اين‌ صورت‌ كدام‌ آسمان‌ بر سر من‌ سايه‌ مي‌افكند؟ يا كدام‌ زمين‌ مرا بر روي‌ خود مي‌كشد؟ يا چكار كنم‌؟ و چه‌ چاره‌ انديشم‌؟ ما معناي‌ فَاكِهة‌ را مي‌دانيم‌؛ و معناي‌ أبّ را خدا داناتر است‌.»

چون‌ سخن‌ او را در اين‌ باب‌ به‌ أميرالمؤمنين‌ عليه‌ السّلام‌ رساندند؛ گفت‌: يَا سُبْحَانَ اللهِ أمّا عَلِمَ أنَّ الابَّ هُوَ الْكَلاءُ وَالْمَرْعَي‌؛ وَ أنَّ قَوْلَهُ تَعَالَي‌: وَ فَاكِهَةً وَ أبّاً إعْتِدادٌ مِنَ اللهِ تَعَالَي‌ بِإنعَامِهِ عَلِي‌ خَلْقِهِ بِمَا غَذَاهُمْ بِهِ وَ خَلَفَهُ لَهُمْ وَ لاِنْعَامِهِمْ مِمَّا تَحْييَ بِهِ أنْفُسهُمُْ وَ تَقُومُ بِهِ أجْسَادُهُمْ

«اي‌ سبحان‌ الله‌! آيا او ندانست‌ كه‌ أبّ عبارت‌ است‌ از علف‌ و گياه‌ بهائم‌؟ و اين‌ كه‌ گفتار خداي‌ تعالي‌ كه‌ مي‌گويد: وَ فَـٰكِهَةً وَ أَبَّاً عنايت‌ و مرحمت‌ و اعتنائي‌ است‌ كه‌: خداوند تعالي‌ بر خلق‌ خودش‌ نموده‌، كه‌ با نعمت‌ دادن‌ به‌ آنها به‌ غذائي‌ كه‌ به‌ آنها مي‌دهد؛ و از براي‌ آنها و چارپايانشان‌ تهيّه‌ و ايجاد كرده‌، از آنچه‌ را كه‌ بواسطۀ آن‌ نفوسشان‌ زنده‌ مي‌شود؛ و أجسادشان‌ نيرو مي‌گيرد؛ آنها را مورد نظر خود قرار داده‌ است‌؟» 1

 

بزرگان علماي‌ تفسير از خاصّه‌ و عامّه‌ در تفسير معناي‌ أبّ از سوره‌ عَبَسَ اين‌ روايت‌ را در عدم‌ فهم‌ معناي‌ آن‌ از أبوبكر روايت‌ كرده‌اند از جمله‌ زَمَخْشَري‌ و ابن‌ كَثير،  و خَازِن‌، و أبُوالسُّعُود، و سُيُوطي‌ ، روايت‌ نموده‌اند.

 

عبارت زمخشری در کشاف در ذیل آیه 31 عبس :

و عن أبى بكر الصديق رضى اللّه عنه أنه سئل عن الأب فقال: أىّ سماء تظلني، و أىّ أرض تقلني إذا قلت في كتاب اللّه ما لا علم لي به . و عن عمر رضى اللّه عنه: أنه قرأ هذه الآية فقال: كل هذا قد عرفنا، فما الأب؟ ثم رفض عصا كانت بيده «1» و قال: هذا لعمر اللّه التكلف، و ما عليك يا ابن أمّ عمر أن لا تدرى ما الأب، ثم قال: اتبعوا ما تبين لكم من هذا الكتاب، و ما لا فدعوه. (2)

عمر معنای ابّ را نمیدانست

عُمَر دربالاي‌ منبر اين‌ آيه‌ را قرآئت‌ كرد: فَأنْبَتْنَا فِيها حَبّاً وَ عِنَباً وَ قَضْباً ـ إلي‌ قوله‌ ( وَ أبّاً،قَالَ: كُلُّ هَذَا قَدْ عَرَفْتَاهُ؛ فَمَا الابُّ؟ ثُمَّ رَفَضَ عَصاً كَانَتْ فِي‌ فِي‌ يَدِهِ؛ فَقَالَ: هَذَا لَعَمْرُ اللهِ هُوَ التَّكَلُّفُ فَمَا عَلَيْكَ أنْ لَا تَدْرِيَ مَا الابُّ؛ اِتَّبِعُوا مَا بُيِّنَ لَكُمْ هُدَاهُ مِنَ الْكِتَابِ فَاعْمَلُوا بِهِ؛ وَ مَا لَمْ تَعْرِفُوهُ فَكِلُوهُ إلَي‌ رَبِّهِ!

پس‌ از قرائت‌ اين‌ آيات‌ عمر گفت‌: تمام‌ اينهائي‌ كه‌ خداوند نام‌ برد، ما آنها را فهميديم‌؛ امّا أبّ چه‌ معني‌ دارد؟ و سپس‌ عصائي‌ را كه‌ در دست‌ داشت‌ به‌ زمين‌ پَرت‌ كرد و گفت‌: دانستن‌ معناي‌ أبّ سوگند به‌ خدا تكلّف‌ است‌؛ مؤاخذه‌ و تعهّدي‌ بر تو نيست‌ كه‌ معناي‌ أبّ را نداني‌؟

شما مردم‌ از كتاب‌ خدا آنچه‌ را كه‌ رشاد و هدايتش‌ بيان‌ شده‌ است‌ از آن‌ پيروي‌ كنيد؛ و بدان‌ عمل‌ كنيد! و آنچه‌ را كه‌ نمي‌دانيد، و نمي‌شناسيد معني‌ و واقعيّتش‌ را به‌ پروردگارش‌ بسپاريد!

 

پی نوشت :

1. «إرشاد»، طبع‌ سنگي‌ ص‌ 110

2. الكشاف عن حقائق غوامض التنزيل، ج‏4، ص: 705

 

نظر مخاطبان درباره این مطلب:

دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط سایت هدانا منتشر خواهد شد.

با توجه به حجم سوالات، به سوالات تکراری پاسخ داده نمی شود لطفا در سایت «سرچ» کنید.