چرا شیعه در وضو پا را مسح می کند
مسح در نماز
چرا ما در هنگام وضو پاها را مسح مى كنيم اما اهل سنّت پاها را مى شويند؟
قرآن درباره وضوى صورت و دست ها مى فرمايد: «فَاغْسِلُوا وُجُوهَكُمْ وَ أَيْدِيَكُمْ إِلَى الْمَرافِقِ»[1] و درباره دو عضو ديگر مى فرمايد: «وَ امْسَحُوا بِرُؤسِكُمْ وَ أَرْجُلَكُمْ إِلَى الْكَعْبَيْنِ»[2]. بنابراين شستن پاها با ظاهر آيه مخالف مى باشد.
ابن عباس نيز از سرپيچى مردم از ظاهر قرآن، سخن مى گويد و مى فرمايد: «أبى الناس الا الغسل و لا أجد فى كتاب الله الا المسح»[3]؛ «مردم جز شستن به چيزى تن ندادند در حالى كه من در قرآن غير از مسح چيزى نيافتم». از همين رو، گروهى از علماى اهل سنّت بر دلالت آيه بر مسح پاها، اعتراف كرده و برخى براى احتياط ميان مسح و غسل جمع مى كنند، و برخى با اعتراف به دلالت آيه بر مسح مى گويند علّت «شستن پا» نظافت بيشتر است، تو گويى خداى حكيم از اين موضوع غافل بوده است!!
ابن حزم متوفاى (456ه ق) مى گويد: «ان القرآن نزل بالمسح، قال الله تعالى: «و امسحوا برووسكم و أرجلكم» و سواء قرء بخفض اللام أو فتحها هى على كل حال عطف على الرؤس»[4] قرآن درباره پاها حكم به مسح كرده است، و آيه نيز همين را مى رساند خواه لفظ «و أرجلكم» را به كسره بخوانيم يا به فتح و در هر حال عطف بر «رؤسكم» مى باشد».
و قتاده نيز گفته است خدا دو شستن و دو مسح بر ما واجب كرده است.[5]
على بن برهان الدين حلبى (متوفاى 1044 ه ق) مى گويد: جبرئيل آنگاه كه به رسول خدا صلى الله عليه و آله وضو را آموزش داد، فرمان به مسح پا داد، سپس مى گويد محيى الدين مى گويد: مسح دو پا ظاهر كتاب است.[6]
درباره آيه شريفه: «وَ امْسَحُوا بِرُؤسِكُمْ وَ أَرْجُلَكُمْ إِلَى الْكَعْبَيْنِ» سخن اين است كه واژه «وأرجلكم» به كجا عطف شده است، و به تعبير ديگر: معطوف عليه آن چيست؟!
درباره واژه «و أرجلكم» دو قرائت هست:
قرائت جر «و امسحوا برؤكم و أرجلِكم».
قرائت نصب «و امسحوا برؤسكم و أرجلَكم».
بنا بر قرائت جر كه چهار قارى (ابن كثير، ابو عمرو، حمزه، عاصم به روايت ابى بكر) از قراء سبعه موافق آن قرائت كرده اند حكم آن واضح است و آن اين كه معطوف بر ظاهر «برؤسكم» مى باشد، و طبعاً هر دو عضو، حكم يكسان (مسح) خواهند داشت. و بنا بر قرائت نصب كه سه قارى از قراء سبعه مطابق آن قرائت كرده اند عطف بر محل «برؤسكم» مى باشد زيرا محل آن به حكم اين كه مفعول «وامسحوا» است منصوب مى باشد و عطف بر محل در كلام عرب و قرآن شايع است؛ مانند:
شاید این مطالب را هم بپسندید:
«أَنَّ اللَّهَ بَرى ءٌ مِنَ الْمُشْرِكينَ وَ رَسُولُهُ»[7]
؛ «خداوند و پيامبرش از مشركان بيزارند!».
در اين آيه واژه «و رسوله» به محل «اللّه» كه به ظاهر منصوب و از نظر محل مرفوع است، عطف شده است.
نكته پايانى آن كه صراحت آيه شريفه آن است كه «وامسحوا برؤكم» و براساس ادبيات عرب اين «باء» بعضيه است يعنى به مقدارى از سر خود مسح كنيد در حالى كه آنچه رايج ميان برخى اهل سنت است مسح يا شستن تمام سر است!!
و به طور يقين اين رفتار آنها مخالف آيه شريفه و سنّت پيامبر صلى الله عليه و آله است زيرا در آيه نگفته (وامسحو روسکم) يعنى تمام سر خود را مسح بكشيد، بلكه فرموده «وامسحوا بروسكم» يعنى بعض سر را مسح بكشيد وقتى ثابت شود بخشى از وضوى اهل سنّت با ظاهر قرآن سازگار نيست نسبت به ديگر روش هاى آنها در وضو نيز نمى توان اطمينان پيدا كرد. به ويژه كه مخالف روش و روايت اهل بيت پيامبر صلى الله عليه و آله مى باشد.
1. مائده 5، آيه 6.
2. همان، آيه 6.
3. سيوطى، جلال الدين، الدر المنثور فى تفسير المأثور، قم، ج2، ص 262.
4. المحلى، ج 2، ص 56، شماره 200.
5. الجامع لأحكام القرآن، 6/ 92.
6. السيرة الحلبية، ج 1، ص 28.
7. توبه 9، آيه 3.
منبع: هدانا برگرفته از پرسمان، نماز چیستی و چرایی.
