نابودی دانشگاه جندی شاپور در حمله اعراب به ایران؟!

 

آيا اين ادعا كه «دانشگاه جندى شاپور به دست اعراب فاتح از ميان رفت» درست است؟

اولاً دانشگاه جندى شاپور كه بيشتر يك مركز پزشكى بوده، كوچكترين آسيبى از ناحيه اعراب فاتح نديد و به حيات خود تا قرن سوم و چهارم هجرى ادامه داد. پس از آنكه حوزه عظيم بغداد تأسيس شد، دانشگاه جندى شاپور تحت‏الشعاع واقع گشت و تدريجاً از بين رفت. خلفاى عباسى پيش از آنكه بغداد دارالعلم بشود، از وجود منجمين و پزشكان همين جندى شاپور در دربار خود استفاده مى‏كردند. ابن ماسويه‏ ها و بختيشوع‏ها در قرن دوم و سوم هجرى فارغ‏ التحصل همين دانشگاه بودند. پس ادعاى اينكه دانشگاه جندى شاپور به دست اعراب فاتح از ميان رفت، از كمال بى ‏اطلاعى است.

ثانياً دانشگاه جندى شاپور را علماى مسيحى كه از لحاظ مذهب و نژاد به حوزه روم (انطاكيه) وابستگى داشتند اداره مى‏كردند. روح اين دانشگاه مسيحى رومى بود نه زردشتى ايرانى. البته اين دانشگاه از نظر جغرافيايى و از نظر سياسى و مدنى جزء ايران و وابسته به ايران بود، ولى روحى كه اين دانشگاه را به وجود آورده بود، روح ديگرى بود كه از وابستگى اولياى اين دانشگاه به حوزه‏ هاى غير زردشتى و خارج از ايران سرچشمه مى‏گرفت، همچنانكه برخى مراكز علمى ديگر در ماوراء النهر بوده كه تحت تأثير و نفوذ بوداييان ايجاد شده بود. البته روح ملت ايران يك روح علمى بوده است، ولى رژيم موبدى حاكم بر ايران در دوره ساسانى، رژيمى ضدعلمى بوده و تا هرجا كه اين روح حاكم بوده، مانع رشد علوم بوده است. به همين دليل در جنوب غربى و شمال شرقى ايران كه از نفوذ روح مذهبى موبدى بدور بوده، مدرسه و انواع علوم وجود داشته است و در ساير جاها كه اين روح حاكم بوده، درخت علم رشدى نداشته است.

مجموعه آثار شهيد مطهرى ج 14 خدمات متقابل اسلام و ايران صفحه. 275 -پرسمان