معنی و مفهوم آیه«لا اِکْراهَ فِی الدِّینِ» چیست؟

معنا و مفهوم آیه «لا إِکْراهَ فِی الدِّینِ»؟

پرسش : معنی و مفهوم آیه«لا اِکْراهَ فِی الدِّینِ» چیست؟

پاسخ اجمالی

اسلام «آزادی عقیده» در انسان را به صراحت تصدیق می کند. از این رو خداوند می فرماید: «در قبول دین اکراهی نیست، [زیرا] راه درست از راه انحرافی، روشن شده». لذا علامه «طباطبایی»(ره) می نویسد: «آیه دین اجباری را نفی می کند؛ زیرا دین یک سلسله معارف علمی است که عمل را به دنبال دارد و جامع آنها اعتقادات است. و اعتقاد و ایمان از امور قلبی است که اجبارپذیر نیست». در واقع جمله «قَدْ تَبَینَ الرُّشْد»؛ تعلیل برای «لا إِکْراهَ فِی الدِّینِ» است، به این معنی که بعد از انکشاف حق، حاجتی به اکراه در عقیده نیست.

پاسخ تفصیلی

اسلام «آزادی عقیده» در انسان را به صراحت تایید و تصدیق می کند. از این رو خداوند متعال در قرآن کریم می فرماید: «لا اِکْراهَ فِی الدِّینِ قَدْ تَبَینَ الرُّشْدُ مِنَ الْغَی ّ…»(1)؛ (در قبول دین اکراهی نیست، [زیرا] راه درست از راه انحرافی، روشن شده است…).

علامه «طباطبایی»(رحمه الله) در تفسیر آیه فوق می فرماید:.

«آیه دین اجباری را نفی می کند؛ زیرا دین یک سلسله معارف علمی است که عمل را به دنبال دارد و جامع آن ها اعتقادات است. و اعتقاد و ایمان از امور قلبی است که اکراه و اجبارپذیر نیست. اکراه تنها در اعمال ظاهری و افعال و حرکات بدنی مادی تاثیرگذار است، و امّا اعتقاد قلبی دارای علل و اسباب دیگر قلبی است که از سنخ اعتقاد و ادراک است. و محال است که جهل منتج علم باشد، یا مقدمات غیر علمی تصدیق علمی ایجاد کند».(2)

جمله «لا اِکْراهَ فِی الدِّینِ» جمله ای است خبری که خداوند بعد از آن جمله «قَدْ تَبَینَ الرُّشْد» را آورده است. جمله ای که در مقام تعلیل بر جمله اول است، به این معنا که بعد از روشن شدن راه و انکشاف حقّ، حاجتی به اکراه در عقیده نیست. لذا خداوند متعال در آیه ای دیگر می فرماید: «وَقُلِ الْحَقُّ مِنْ رَبِّکُمْ فَمَنْ شاءَ فَلْیوْمِنْ وَمَنْ شاءَ فَلْیکْفُرْ»(3)؛

(بگو: این حق است از سوی پروردگارتان! هر کس می خواهد ایمانبیاورد [و این حقیقت را پذیرا شود] و هر کس می خواهد کافر گردد).(4)

پی نوشت:

(1). قرآن کریم، سوره بقره، آیه 256.

(2). المیزان فى تفسیر القرآن، طباطبایى، سید محمد حسین، انتشارات اسلامى، قم، 1417 قمری، چاپ پنجم، ج 2، ص 342.

(3). همان، سوره کهف، آیه 29.

(4). اسلام شناسی و پاسخ به شبهات، رضوانی، علی اصغر، مسجد مقدس جمکران، قم، 1386 شمسی، چاپ سوم، ص 329.