چرا بعضی دعاهایمان مستجاب نمی شود

در روایات به علت مستجاب نشدن دعاها اشاره شده است که ما در این نوشتار به برخی از مهمترین علتهای عدم استجابت دعا می پردازیم که می توانید در ادامه بخوانید.

 

1- خدا دوست دارد صدایش را بشنود :

 

عَنْ أَبِي عَبْدِ اَللَّهِ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ قَالَ: إِنَّ اَلْعَبْدَ لَيَدْعُو فَيَقُولُ اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لِلْمَلَكَيْنِ قَدِ اِسْتَجَبْتُ لَهُ وَ لَكِنِ اِحْبِسُوهُ بِحَاجَتِهِ فَإِنِّي أُحِبُّ أَنْ أَسْمَعَ صَوْتَهُ [1]

همانا بنده‌اى دعا كند پس خداى عز و جل به دو فرشته (كه موكل بر انسان هستند يا دو فرشتۀ ديگر) فرمايد: من دعاى او را باجابت رساندم ولى حاجتش را نگهداريد، زيرا كه من دوست دارم آواز او را بشنوم

كمال نفسانى انسان در سايه ارتباط با خدا و دعا کردن است  و خداوند نيز اراده دارد كه انسان را به كمالات بيشترى برساند. لذا، اجابت دعا را به تأخير مى‌اندازد. در واقع، كمال حقيقى انسان در ارتباط او با خداست، نه در استجابت دعاى او، مثلاً، كسى كه گرفتار بيمارى شده و از درد شديد خود به خدا پناه مى‌برد و به درگاه او دعا مى‌كند و از او شفا مى‌طلبد. دعايش موجب كمال معنوى و تقرّب او به خدا مى‌شود و روحش تعالى پيدا مى‌كند. در صورتى كه اگر همان روز اوّل شفا پيدا مى‌كرد. دعاى او قطع مى‌شد و به خدا توجّه نمى‌كرد، يا توجهش به خدا ضعيف مى‌گشت.[2]

2- دادن چیز بهتر به مومن

إِنَّ أَبَا جَعْفَرٍ صَلَوَاتُ اَللَّهِ عَلَيْهِ كَانَ يَقُولُ إِنَّ اَلْمُؤْمِنَ يَسْأَلُ اَللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ حَاجَةً فَيُؤَخِّرُ عَنْهُ تَعْجِيلَ إِجَابَتِهِ حُبّاً لِصَوْتِهِ وَ اِسْتِمَاعِ نَحِيبِهِ ثُمَّ قَالَ وَ اَللَّهِ مَا أَخَّرَ اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَنِ اَلْمُؤْمِنِينَ مَا يَطْلُبُونَ مِنْ هَذِهِ اَلدُّنْيَا خَيْرٌ لَهُمْ مِمَّا عَجَّلَ لَهُمْ فِيهَا وَ أَيُّ شَيْءٍ اَلدُّنْيَا[3]

همانا امام باقر عليه السلام مى‌فرمود: هر آينه مؤمن حاجتى از خدا بخواهد و اجابت آن پس افتد براى محبوبيت آوازش (نزد خداوند) و شنيدن صداى گريه‌اش، سپس فرمود: بخدا سوگند آنچه خداى عز و جل براى مؤمنين از آنچه خواهند پس اندازد، بهتر است براى ايشان از آنچه زود بآنها عطا فرمايد، و دنيا چيست‌؟

3- رابطه اش با خدا حفظ شود وبیشتر دعا کند

عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ اَلْحَكَمِ عَنْ مَنْصُورٍ اَلصَّيْقَلِ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اَللَّهِ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ رُبَّمَا دَعَا اَلرَّجُلُ بِالدُّعَاءِ فَاسْتُجِيبَ لَهُ ثُمَّ أُخِّرَ ذَلِكَ إِلَى حِينٍ قَالَ فَقَالَ نَعَمْ قُلْتُ وَ لِمَ ذَاكَ لِيَزْدَادَ مِنَ اَلدُّعَاءِ قَالَ نَعَمْ .[4]

منصور صيقل گويد: بحضرت صادق عليه السّلام عرض كردم: بسا هست كه مردى دعا كند و دعايش مستجاب گرديده، ولى تا مدتى (اثر آن استجابت ظاهر نگردد و) تاخیر افتد؟ فرمود: آرى (چنين است) عرض كردم: اين براى چيست‌؟ آيا براى اينست كه بيشتر دعا كند؟ فرمود: آرى.

4. به صلاح ما نیست

ممكن است از خداوند درخواستى داشته باشيم و صلاح خود را در استجابت آن دعا بپنداريم و آن را براى خود موجب كسب كمالى بدانيم؛ اما در واقع، در تشخيص مصداق دچار اشتباه شده باشيم. نمى‌دانيم كه اگر خواست ما تحقّق پيدا كند چه لوازمى دارد، آيا لوازم آن نيز به حال ما مفيد است يا نه؟ اگر ما به لوازم آن آگاهى داشتيم، قطعاً دعاى ما به شكل ديگرى اظهار مى‌گرديد. به عبارت ديگر، اگر خداوند به ما بفرمايد كه استجابت دعاى تو چنين لوازمى را در بر دارد، آيا باز هم حاضرى با تحقّق آن لوازم دعايت مستجاب گردد، قطعاً پاسخ منفى خواهيم داد.

اين گونه درخواستهاى ما از خداوند مانند خواست بچه اى است كه چيزى از والدين خود مى‌خواهد ولى به ضرر آن آگاه نيست و اگر از ضرر آن مطلع بود آن خواهش را نمى‌كرد.

در چنين مواقعى كه ما درخواست يك مصلحت كلّى داريم، ولى در تطبيق مصداق دچار اشتباه شده ايم، ممكن است دعاى ما مستجاب گردد؛ اما بر اساس مصلحت واقعى ما. ممكن است خداى متعال در چنين مواردى از خطاى ما چشم پوشى كند و بر اساس درخواست مصلحت كلّى كه از او داشته ايم دعاى ما را اجابت فرمايد؛ به ما چيزى عطا كند كه اگر مى‌دانستيم، همان را از او مى‌خواستيم. در اين صورت، خداوند هم ما را از لطف خويش مأيوس نساخته و هم اشتباه ما را تصحيح كرده است.[5]

امام علی علیه السلام در این باره می فرماید:

«ان کرم الله لا ینقض حکمته; فلذلک لا تقع الاجابة فی کل دعوة[6]

خداوند متعال حکمتش را نقض نمیکند و لذا هر دعایی را مستجاب نمی کند.

5. مستجاب شده ولی چندین سال بعد به ما میرسد

زمان استجابت دعا از سوى خداوند تعيين مى‌گردد. حضرت يعقوب(عليه السلام) ، پيامبر خدا، پس از آنكه دعا كرد كه خداوند يوسف را به او بازگرداند، با وجود استجابت دعايش، قريب چهل سال طول كشيد تا خدا يوسف را به او باز گرداند. در برخى از روايات آمده است كه گاهى بنده مؤمن دعا مى‌كند و خدا به فرشتگان مى‌فرمايد: دعاى او مستجاب است، ولى اجابت آن را به تأخير بيندازيد؛ زيرا من دوست دارم صداى او را بشنوم.[7]

 

انسان بدی است یا اشکالی در کار او است  :

1. مالش را حیف و میل کند

 اَلَّذِينَ لاَ يُسْتَجَابُ لَهُمْ دَعْوَةٌ رَجُلٌ أَعْطَاهُ اَللَّهُ مَالاً فَأَنْفَقَهُ فِي غَيْرِ حَقِّهِ ثُمَّ قَالَ اَللَّهُمَّ اُرْزُقْنِي فَلاَ يُسْتَجَابُ لَهُ   [8]

دعايشان مستجاب نشود:(يكى) آن مردى است كه خداوند مالى باو بدهد و آن را در غير مورد شايسته‌اش خرج كند، سپس بگويد: خدايا بمن بده (كه چنين كسى) دعايش مستجاب نشود.

2. مردی که میتواند طلاق دهد ولی دعا میکند

رَجُلٌ يَدْعُو عَلَى اِمْرَأَتِهِ أَنْ يُرِيحَهُ مِنْهَا وَ قَدْ جَعَلَ اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ أَمْرَهَا إِلَيْهِ[9]

مردى كه در بارۀ زن خود دعا كند كه خدا او را از آن زن راحت كند با اينكه خداى عز و جل كار طلاق آن زن را باو واگذار كرده (و ميتواند او را طلاق دهد و بدين وسيله راحت شود).

3. دعا بر علیه همسایه

رَجُلٌ يَدْعُو عَلَى جَارِهِ وَ قَدْ جَعَلَ اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَهُ اَلسَّبِيلَ إِلَى أَنْ يَتَحَوَّلَ عَنْ جِوَارِهِ وَ يَبِيعَ دَارَهُ[10]

مردى كه بر همسايۀ خود نفرين كند (و از همسايه آزارى او بخدا شكايت كند) با اينكه خداى عز و جل براى او راهى قرار داده، و آن اينست كه خانۀ خود را بفروشد و از همسايگى او بجاى ديگر رود..

4. کسی که در خانه بنشیند و دعا کند

رجل جالس فی بیته یقول: اللهم ارزقنی، فیقال له ا لم آمرک بالطلب؟[11]

کسی که در خانه خود نشسته و می گوید: خداوندا! مرا روزی ده، به او گفته می شود: آیا به تو دستور تلاش و کوشش ندادم؟

درخانه نشسته و دعا میکند یا دنبال یاد گرفتن مهارت نمیرود تا بتواند در آینده به توسط آن کسب درآمد کند و تمام توجه خودش را به درسی که میخواند معطوف کرده

نقل شده است كه حضرت موسى(عليه السلام) بيمار شده بود بنى اسرائيل به او گفتند اگر از فلان گياه استفاده كنى خوب مى‌شوى موسى گفت:

من خود را مداوا نمى‌كنم تا خداوند مرا شفا دهد. چندى گذشت اثرى از بهبودى آشكار نشد. از جانب خداوند به او وحى شد: به عزّت و جلالم سوگند، شفايت نمى‌دهم مگر اينكه از همان گياه استفاده كنى. اى موسى، تو مى‌خواستى با توكل خود حكمت مرا باطل سازى؟ به جز من چه كسى خاصيت شفا بخشى را به ريشه گياهان داده است؟

پس بايد از آنچه در اختيار ما قرار داده به شكل مطلوب استفاده كنيم و تدبير و حكمت او را بپذيريم. خداوند به گزاف و بدون حكمت كارى انجام نمى‌دهد. اسباب و وسايلى كه در عالم قرار داده بر اساس اقتضاى حكمت اوست؛ همه به نفع ماست و در حل مشكلات ما مؤثّر مى‌باشد. لذا، نبايد آنها را كنار بگذاريم و بخواهيم كه رزق ما را از راه ديگرى برساند.

5. قرض دهد ولی شاهد نگیرد

و رجلٌ کانَ له مالٌ فادانَه بغیرِ بینةٍ، فیقال له: ا لم آمُرک بالشهادةِ ؟![12]

کسی که مالی داشته و بدون شاهد و گواه به دیگری وام داده، (اما وام گیرنده منکر شده، او دعا می کند خداوندا قلبش را نرم کن، و وادار به اداء دین فرما) به او گفته می شود: مگر به تو دستور ندادم به هنگام وام دادن شاهد و گواه بگیر؟»

6. کسی که بر سر جنازه ای بخندد

مَنْ ضَحِكَ عَلَى جِنَازَةٍ أَهَانَهُ اللَّهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ عَلَى رُءُوسِ الْأَشْهَادِ وَ لَا يُسْتَجَابُ دُعَاؤُهُ [13]

هر کس بر جنازه ای بخندد خدا او را در روز قیامت جلوی دیگران مورد اهانت قرار میدهد و دعایش نیز مستجاب نمی شود.

7.خانه ای که در آن شراب یا دف یا … باشد.

عَنْهُ صلی الله علیه و آله : أَنَّهُ قَالَ لَا تَدْخُلُ الْمَلَائِكَةُ بَيْتاً فِيهِ خَمْرٌ أَوْ دَفٌّ أَوْ طُنْبُورٌ أَوْ نَرْدٌ وَ لَا يُسْتَجَابُ دُعَاؤُهُمْ وَ يَرْفَعُ اللَّهُ عَنْهُمُ الْبَرَكَةَ [14]

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله  فرمودند :

ملائکه به خانه ای که در آن شراب یا دف یا طنبور یا نرد باشد داخل نمی شودند و دعای آنها مستجاب نمی شود و برکت از آن خانه می رود.

8. طبل زن ونوازنده طنبور و سخن چین

إن الله عز و جل أوحى إلى عيسى ابن مريم ع قل للملإ من بني إسرائيل لا يدخلوا بيتا من بيوتي إلا بقلوب طاهرة و أبصار خاشعة و أكف نقية و قل لهم اعلموا :

أني غير مستجيب لأحد منكم دعوة و لأحد من خلقي‏قبله مظلمة يا نوف إياك أن تكون عشارا أو شاعرا أو شرطيا أو عريفا أو صاحب عرطبة و هي الطنبور أو صاحب كوبة و هو الطبل فإن نبي الله ص خرج ذات ليلة فنظر إلى السماء فقال إنها الساعة التي لا ترد فيها دعوة إلا دعوة عريف أو دعوة شاعر أو دعوة عاشر أو شرطي أو صاحب عرطبة أو صاحب كوبة

خداي عز و جل بعيسي بن مريم وحي فرمود كه به جامعه بني اسراييل بگو كه نبايد به هيچ يك از خانه هاي من داخل شوند مگر با دلهايي پاك و ديدگاني ترسناك و دست هايي نيالوده بگناه و آنان را بگو كه من دعاي هيچ كس از شما را مستجاب نكنم مادامي كه يك نفر از مخلوقات مرا بر ذمه او حقي است اي نوف مبادا كه باج بگير و يا شاعر و يا عضو شهرباني و يا سر شمار و يا طنبور زن و يا طبل نواز باشي كه پيغمبر خدا شبي بيرون آمد و بآسمان نگاه كرد و فرمود همان ساعتي است كه هيچ دعايي بر نميگردد مگر دعاي سر شمار قومي و يا دعاي شاعر و يا دعاي باج بگير و يا طنبور زن و يا طبل نواز.

9. شناخت ناقص از خداوند

قَالَ قَالَ قَوْمٌ لِلصَّادِقِ علیه السلام  نَدْعُو فَلَا يُسْتَجَابُ لَنَا قَالَ لِأَنَّكُمْ تَدْعُونَ مَنْ لَا تَعْرِفُونَهُ

گروهی به امام صادق (علیه السلام ) گفتند :

ما دعا کردیم ولی دعایمان مستجاب نشد . امام فرموند : بخاطر این است که شما کسی را دعا می کنید که نمیشناسید.

این را باید درک کنیم که ما بنده ایم نه خدا ، قرار بر این نیست که ما هر چه از خدا خواستیم او  بدون چون و چرا به ما بدهد بدهد بلکه اگر خواست به ما تفضّل و لطف کرده است .

بنابر صراحت قرآن، براى خداوند الزام آور نيست. اگر قرار بود كه هر كس دعايش مستجاب شود، اجتماع نقيضين پيش مى‌آمد و نظام جهان بر هم مى‌خورد. خداوند مى‌فرمايد:

«وَ لَوِاتَّبَعَ الْحَقُّ اَهْوائَهُمْ لَفَسَدَتِ السَّماواتُ وَالاَْرضُ وَ مَنْ فيهِنَّ» [15]

اگر حق تابع هواى نفس آنان شود آسمانها و زمين و هر آنچه در آنهاست فاسد خواهد شد.

10. لقمه حرام

الف ) وَ عَنِ النَّبِيِّ صلی الله علیه و آله :  مَنْ أَحَبَّ أَنْ يُسْتَجَابَ دُعَاؤُهُ فَلْيُطَيِّبْ مَطْعَمَهُ وَ مَكْسَبَه[16]

پیامبر اکرم فرمودند :

هر کس دوست دارد دعایش مستجاب شود پس باید غذا و لباسش از حلال باشد .

ب) وَ رُوِيَ أَنَّ مُوسَى ع رَأَى رَجُلًا يَتَضَرَّعُ تَضَرُّعاً عَظِيماً وَ يَدْعُو رَافِعاً يَدَيْهِ وَ يَبْتَهِلُ فَأَوْحَى اللَّهُ إِلَى مُوسَى لَوْ فَعَلَ كَذَا وَ كَذَا لَمَا اسْتَجَبْتُ دُعَاءَهُ لِأَنَّ فِي بَطْنِهِ حَرَاماً وَ عَلَى ظَهْرِهِ حَرَاماً وَ فِي بَيْتِهِ حَرَاماً

روایت شده که حضرت موسی (علیه السلام) مردی را دید که به شدت به درگاه خدا تضرع می کند . در آن وقت خدا به موسی وحی کرد : اگر همچنان دعا کند باز دعایش را مستجاب نمی کنم چون درشکمش و بر ظاهرش و در منزل مال حرام وجود دارد.

ج) در روایتی از رسول اکرم صلی الله علیه و آله آمده است: هر کس که بخواهد دعایش مستجاب شود، باید کار و غذایش را پاکیزه کند. و در نصایحی که خداوند متعال به حضرت عیسی علی نبینا و آله و علیه السلام فرمود، از جمله این بود: یَا عیسی! قُل لِظَلَمَةِ بنی اسرائیل: لا تَدعُونی و السحتُ تَحتَ اَحضَانِکُم و الاَصنِامُ فی بُیُوتِکُم، فَانّی آلیت أن اُجیبَ مَن دَعَانی، و أن اجعَلَ اِجَابَتی لَعَناً عَلَیهِم حَتّی یَتَفَرّقوا

به ستمکاران بنی اسرائیل بگو مرا نخوانید و حال آنکه در زیر گام هایتان رشوه و در خانه هایتان بت وجود دارد و به درستی که من سوگند یاد کرده ام دعای کسی را اجابت می کنم که مرا بخواند. از این رو، اجابت من در حق آنها «لعن» است تا زمانی که پراکنده شوند.

11. دعای شخص عجول

وَ لِيَكُنْ مُوَاظِباً عَلَى الدُّعَاءِ وَ الْمَسْأَلَةِ لَا يَسْأَمُ الْإِنْسَانُ مِنْهُمَا لِقَوْلِ النَّبِيِّ صلی الله علیه و آله يُسْتَجَابُ لِلْعَبْدِ مَا لَمْ يَعْجَلْ يَقُولُُ قَدْ دَعَوْتُ فَلَمْ يُسْتَجَبْ لِي‏ [17]

‏از دعا کردن نامید نشو چون مستجاب میشود دعا بنده تا زمانی که عجله نکند ونگوید : من دعا کردم و مستجاب نشد.

12. دعا میکند ولی یقین به قدرت خدا ندارد

نقل شده كه بنى اسرائيل دچار قحطى طولانى شده بودند. حضرت موسى(عليه السلام) همراه جمعى جهت نماز استسقاء (طلب باران) از شهر خارج شدند وحى آمد:

«كَيْفَ اَستَجيبُ لَهُمْ وَ قَدْ اَظْلَمَتْ عَلَيْهِمْ ذُنُوبُهُمْ… يَدْعُونَنى عَلى غَيْرِ يَقين» ؛

خداوند فرمود: چگونه دعاى اين جماعت را اجابت كنم در حالى كه گناهان بر آنها سايه افكنده و مرا مى‌خوانند در حالى كه يقين ندارند (باور ندارند كه خدا توانايى انجام خواسته هاى آنان را دارد).

13. امید به غیر خدا

از حضرت صادق علیه السلام نقل شده است که فرمود:

«اذا اراد احدکم ان لا یسال ربه شیئا الا اعطاه فلییاس من الناس کلهم، ولا یکون له رجاء الا عند الله، فاذا علم الله عزوجل ذلک من قلبه لم یسال الله شیئا الا اعطاه »[18]

هرگاه یکی از شما بخواهد که هر چه از خداوند درخواست کند به او بدهد; باید از همه مردم چشم امید قطع کرده و جز به امید خدا امید نبندد . پس، چون خدای عزوجل دانست که او به راستی چنین است، هر چه از خدا بخواهد به او عطا کند .»

14. ترک امر به معروف و نهی از منکر

در برخى از روايات آمده است مردمى كه «امر به معروف» و «نهى از منكر» را ترك كنند، خداوند آنها را به دو بلا گرفتار مى‌سازد: نخست، دعاى آنان مستجاب نمى‌گردد؛ دوم، بدترين و فاسدترين افراد را بر آنان مسلّط مى‌گرداند.

15. انجام گناهان

الف ) دعای کمیل : اللهم اغفر لی الذنوب التی تحبس الدعا

خدایا آن گناهانی که سبب حبس شدن گناهان من شده را ببخش.

ب ) شخصى نزد اميرالمؤمنين(عليه السلام) از عدم اجابت دعاهايش شكوه كرد. حضرت(عليه السلام) علت آن را چنين بيان فرمود:

«اِنَّ قُلُوبَكُمْ خَانَتْ بِثَمانِ خِصال: اَوَّلُها اِنَّكُمْ عَرَفْتُمْ اللّهَ فَلَمْ تُؤَدُّوا حَقَّهُ كَما اَوْجَبَ عَلَيْكُمْ فَما اَغْنَتْ عَنْكُمْ مَعْرِفَتُكُمْ. اَلثّانِيَةُ…»

دلهاى شما در هشت چيز خيانت كرده‌اند (لذا دعايتان مستجاب نمى‌شود.)

1ـ خدا را شناختيد؛ ولى حق او را چنانكه بايد ادا نكرديد.

2ـ به رسول او ايمان آورديد، سپس با سنّتش مخالفت كرديد.

3ـ كتاب او را خوانديد ولى بدان عمل نكرديد.

4 مى‌گوييد از كيفر و عقاب خدا مى‌ترسيد، اما همواره اعمالى مرتكب مى‌شويد كه شما را به آن نزديك مى‌كند.

5 مى‌گوييد به پاداش الهى مشتاقيد، لكن همواره كارى مى‌كنيد كه شما را از آن دور مى‌سازد.

6ـ از نعمتهاى خدا بهره مى‌بريد و شكر او را بجا نمى‌آوريد.

7ـ به شما گفته شده دشمن شيطان باشيد، ولى شما با او دوستى مى‌كنيد.

ج) إِنَّ الْعَبْدَ یَسْأَلُ اللَّهَ الْحَاجَةَ فَیَکُونُ مِنْ شَأْنِهِ قَضَاؤُهَا إِلَى أَجَلٍ قَرِیبٍ أَوْ إِلَى وَقْتٍ بَطِی‏ءٍ فَیُذْنِبُ الْعَبْدُ ذَنْباً فَیَقُولُ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى لِلْمَلَکِ لَا تَقْضِ حَاجَتَهُ وَ احْرِمْهُ إِیَّاهَا فَإِنَّهُ تَعَرَّضَ لِسَخَطِی وَ اسْتَوْجَبَ الْحِرْمَانَ مِنِّی[19]

«هرگاه بنده، حاجتی از حوائج دنیایی را از خدا درخواست کرد، از شأن خدای تعالی است که آن را دیر یا زود اجابت فرماید. اما بنده در آن وقت مرتکب گناهی می‌شود؛ لذا خداوند به مَلَک موکّل حاجتش می‌فرماید: دعایش را برآورده مکن. زیرا او کاری کرد که موجب خشم من و محرومیت از ناحیه‌ی من شد.

16. قاطع رحم

قطیعةُ الرّحِم تَحجُبُ الدّعَاءَ[20]

رسول خاتم می‌فرمایند: قطع رابطه با خویشان، سبب محجوب شدن دعا می‌گردد

17. عاق والدین

اَلذُّنوبُ الَّتى … تَرُدُّ الدُّعاءَ وَ تُظلِمُ الهَواءَ عُقوقُ الوالِدَینِ[21]

گناهى كه مانع استجابت دعا مى‌شود و زندگى را تیره و تار مى‌كند، نافرمانى عاق والدین شدن است.

18. غفلت و عدم توجّه

إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ لَا یسْتَجِیبُ دُعَاءً بِظَهْرِ قَلْبٍ سَاهٍ، فَإِذَا دَعَوْتَ فَأَقْبِلْ بِقَلْبِكَ ثُمَّ اسْتَیقِنْ بِالْإِجَابَةِ[22]

«خداوند، دعایی را که از دل غافل و بی‌خبر برخیزد، مستجاب نمی‌کند. بنابراین، زمانی که دعا می‌کنی، با توجه و حضور قلب درخواست کن، سپس به اجابت آن، یقین داشته باش.»

[1] الکافي , ج 2 , ص 489

[2] آیت الله مصباح ، بحثی در دعا ، ص 53

[3] ،الکافي , ج 2 , ص 488

[4] الکافي , ج 2 , ص 489

[5] آیت الله مصباح ، بحثی در دعا ص 55

[6] غررالحکم، ح 3478

[7]  محمد باقر مجلسى، بحارالانوار، ج 93، ص 374 روايت 16.

[8] الکافي , ج 2 , ص 510

[9] الکافي , ج 2 , ص 510

[10] الکافي , ج 2 , ص 510

[11] اصول ج2حديث 2

[12] اصول كافى ج2حديث 2

[13] (وسائل ‏الشيعة     3     233ُ)

[14] (مستدرك‏الوسائل ، 5  ، 279)

[15]  مؤمن /71.

[16] (بحارالأنوار ج : 90 ص : 372)

[17] (بحارالأنوار ج : 90 ص : 371)

[18] کافی، ج 2، ص 148

[19] بحارالانوار، ج 70، ص 329

[20]  مستدرک الوسائل، ج 15، ص 185.

[21] بحارالانوار، ج 70، ص 374

[22] بحارالانوار، ج 90، ص 323