شرایط کسانی که مستحق زکات اند
فهرست این نوشتار:
شاید این مطالب را هم بپسندید:
شرایط کسانی که مستحق زکات اند
2-برای مصارف هشتگانه زکات از اینجا کلیک کنید و در تکمیل نوشتار حاضر مطالعه نمایید.
1940 مسأله 1942 کسی که زکات می‌گیرد باید شیعه دوازده امامی باشد، و اگر از راه شرعی شیعه بودن کسی ثابت شود و به او زکات بدهد، و زکات تلف شود بعد معلوم شود شیعه نبوده، لازم نیست دوباره زکات بدهد.
(اراکی): مسأله کسی که زکات می‌گیرد باید شیعه دوازده امامی باشد و اگر شیعه بودن کسی ثابت شود و به او زکات بدهد، و بعد معلوم شود شیعه نبوده، باید دوباره زکات بدهد.
(خوئی)، (گلپایگانی)، (صافی)، (تبریزی): اگر انسان کسی را شیعه بداند..
(زنجانی): مسأله به کسی می‌توان زکات داد که شیعه دوازده امامی باشد، ولی در مصرف سوم (کارگزاران زکات) و مصرف چهارم (تقویت ایمان مسلمانان) و نیز در جهاد مشروع، شیعه دوازده امامی بودن ِ گیرنده زکات لازم نیست؛ بنا بر این کارگزاران زکات می‌توانند غیر شیعه بلکه غیر مسلمان بوده و نیز در جهاد مشروع ممکن است از غیر شیعه یا غیر مسلمان بهره گرفته شود که در این صورت هزینه این افراد را می‌توان از زکات پرداخت کرد، ولی در تحصیل حج ّ باید زکات را به شیعه دوازده امامی داد تا حج ّ بجا آورد.
(مکارم): مسأله مستحقین زکات باید شرائط زیر را داشته باشند: اوّل: ایمان به خدا و پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم و ائمه دوازده گانه علیهم السلام. [fusion_builder_container hundred_percent=”yes” overflow=”visible”][fusion_builder_row][fusion_builder_column type=”1_1″ background_position=”left top” background_color=”” border_size=”” border_color=”” border_style=”solid” spacing=”yes” background_image=”” background_repeat=”no-repeat” padding=”” margin_top=”0px” margin_bottom=”0px” class=”” id=”” animation_type=”” animation_speed=”0.3″ animation_direction=”left” hide_on_mobile=”no” center_content=”no” min_height=”none”][بقیه شرایط در ذیل مسائل بعد آمده است] (بهجت): مسأله مستحق ّ زکات باید مؤمن (شیعه) باشد مگر مورد چهارم و هفتم از مصارف زکات، که شرایط خاص خود را دارد.
(سیستانی): مسأله کسی که مالک می‌تواند زکات خود را به او بدهد باید شیعه دوازده امامی باشد، و اگر انسان کسی را شیعه بداند و به او زکات بدهد، بعد معلوم شود شیعه نبوده، باید دوباره زکات بدهد حتّی اگر تحقیق کرده باشد یا به حجّت شرعی استناد کرده باشد، بنا بر احتیاط واجب.
[طفل یا دیوانه فقیر]
مسأله 1943 اگر طفل یا دیوانه‌ای از شیعه فقیر باشد، انسان می‌تواند به ولی ّ او زکات بدهد (1) به قصد این که آنچه را می‌دهد ملک طفل یا دیوانه باشد (2).
(1) (بهجت): که به مصرف او برساند.
(2) (سیستانی): و می‌تواند خودش یا به وسیله یک نفر امین، زکات را به مصرف طفل یا دیوانه برساند و باید موقعی که زکات به مصرف آنان می‌رسد، نیّت زکات کند.
(مکارم): مسأله به اطفال یا دیوانگانی که از مسلمانان شیعه فقیر باشند می‌توان زکات داد، منتها باید زکات را به دست ولی آنها بدهند، خواه به نیّت تملیک به طفل یا دیوانه باشد یا به قصد مصرف کردن درباره آنها و اگر به ولی ّ دسترسی ندارد می‌تواند به خودش یا بوسیله یک نفر امین زکات را برای احتیاجات آنها صرف کند.
(زنجانی): مسأله در مصرف زکات، طفل یا دیوانه همچون عاقل بالغ می‌باشد، پس چنانچه طفل و دیوانه از مصارف زکات باشند، انسان می‌تواند به ولی ّ آنها زکات بدهد، به قصد این که آنچه می‌دهد مِلک طفل یا دیوانه باشد، یا ولی ّ آن را به مصرف طفل یا دیوانه برساند یا با احراز رضایت ولی ّ، خودش آن را به مصرف طفل یا دیوانه برساند.
[ولی طفل در دسترس نباشد]
مسأله 1944 اگر به ولی ّ طفل و دیوانه دسترسی ندارد، می‌تواند خودش یا به وسیله یک نفر امین، زکات را به مصرف طفل یا دیوانه برساند و باید موقعی که زکات به مصرف آنان می‌رسد نیّت زکات کنند (1)
(1) (گلپایگانی)، (خوئی)، (فاضل)، (صافی)، (تبریزی): نیّت زکات کند.
(بهجت): و اگر طفل ممیّز است و اطمینان دارد که در همان مواردی صرف می‌کند که ولی ّ او صرف می‌کرد، می‌توان به خودِ طفل نیز داد و همچنین به سفیه، با اطّلاع ولی ّ او، می‌توان زکات داد.
(مکارم)، (سیستانی): رجوع کنید به ذیل مسأله
[فقیری که زکات را در معصیت خرج می کند]
1943 مسأله 1945 به فقیری که گدایی می‌کند (1) می‌شود زکات داد (2) ولی به کسی که زکات را در معصیت مصرف می‌کند نمی‌شود زکات داد (3)
این مسأله، در رساله آیت اللّه (بهجت) نیست
(1) (سیستانی): اگر فقر او ثابت باشد..
(2) (زنجانی): البتّه کسانی که گدائی را شغل خود قرار داده‌اند، غالباً مرتکب معصیت کبیره می‌شوند که در این صورت بنا بر احتیاط نمی‌توان زکات داد.
(3) (خوئی)، (تبریزی): نباید زکات داد.
(سیستانی): نباید زکات داد، بلکه احتیاط واجب آن است به کسی که دادن زکات موجب ترغیب او در معصیت می‌شود هر چند خود آن را در معصیت صرف نمی‌نماید زکات داده نشود.
(مکارم): مسأله دوم: دادن زکات باید مایه کمک به گناه نشود بنا بر این زکات را به کسی که آن را در معصیت صرف می‌کند نمی‌توان داد و احتیاط واجب آن است به شرابخوار نیز زکات ندهند. در زکات عدالت شرط نیست همچنین عدم ارتکاب گناهان کبیره.
[کسی که معصیت کبیره را آشکارا انجام می دهد]
مسأله 1946 به کسی که معصیت کبیره را آشکارا بجا می‌آورد (1) احتیاط واجب آن است که زکات ندهند (2) (1) (تبریزی): یا نماز نمی‌خواند یا شرابخوار است هر چند آشکارا نباشد احتیاط واجب آن است برای امر او به معروف و نهی از منکر زکات ندهند.
(2) (فاضل): و همچنین است به شارب الخمر. (مکارم): رجوع کنید به ذیل مسأله 1945.
(اراکی): مسأله به کسی که معصیت کبیره را بجا می‌آورد می‌شود زکات داد ولی احتیاط مستحب ّ است که به او زکات ندهند.
(خوئی): مسأله به کسی که شرابخوار است نمی‌توان زکات داد بلکه کسی که معصیت کبیره را آشکارا بجا می‌آورد یا نماز نمی‌خواند هر چند آشکارا نباشد احتیاط واجب آن است که زکات ندهند.
(زنجانی): مسأله به کسی که معصیت کار است اگر زکات دادن کمک به معصیت او باشد نمی‌شود زکات داد، همچنین بنا بر احتیاط واجب به شراب خوار و کسی که معصیت کبیره بجا می‌آورد، زکات ندهند.
(سیستانی): مسأله به کسی که شرابخوار است یا نماز نمی‌خواند، همچنین به کسی که معصیت کبیره را آشکارا بجا می‌آورد، احتیاط واجب آن است که زکات ندهند.
(بهجت): مسأله به کسی که معصیت کبیره و اموری که در اسلام منکر و قبیح هست مرتکب می‌شود، مخصوصاً کسی که آشکارا معصیت انجام می‌دهد بنا بر احتیاط واجب نباید زکات بدهند، مگر به قدر ضروریات او و خانواده‌اش.
[شخص بدهکار]
مسأله 1947 به کسی که بدهکار است و نمی‌تواند بدهی خود را بدهد اگر چه مخارج او بر انسان واجب باشد، می‌شود زکات داد (1) ولی اگر زن برای خرجی خودش قرض کرده باشد شوهر نمی‌تواند بدهی او را از زکات بدهد، بلکه اگر کس دیگری هم که مخارج او بر انسان واجب است برای خرجی خود قرض کند احتیاط واجب آن است که بدهی او را از زکات ندهد.
این مسأله، در رساله آیت اللّه (بهجت) نیست
(1) (اراکی)، (تبریزی): بقیّه مسأله ذکر نشده.
(گلپایگانی)، (صافی): که بدهی خود را بپردازد. [پایان مسأله] (فاضل): تا قرضش را بدهد. ولی اگر زن یا کس دیگری که مخارجش بر انسان واجب است برای خرجی خود قرض کند انسان نمی‌تواند بدهی او را از زکات بدهد.
(خوئی)، (سیستانی): می‌شود قرضش را از زکات داد. [پایان مسأله] (مکارم): مسأله سوم: واجب النفقه نبودن، یعنی زکات را نمی‌توان به فرزند و همسر و پدر و مادر داد، ولی اگر آنها بدهکار باشند و نتوانند بدهی خود را بپردازند زکات را به مقدار اداء دین می‌توان به آنها داد.
(زنجانی): مسأله انسان می‌تواند بدهی کسی را که نمی‌تواند بپردازد از زکات بدهد (اگر چه مخارج او بر انسان واجب باشد) مگر در صورتی که پرداخت بدهی کسی بر انسان واجب باشد که نمی‌توان از بابت زکات بدهی را پرداخت کرد، مثلًا اگر پدر بدهی داشته باشد و به جهت عدم پرداخت آن در مشقّت شدید قرار گرفته است، بر فرزند وی لازم است بدهی او را بپردازد که در این صورت نمی‌تواند از بابت زکات بدهی او را پرداخت کند.
[دادن زکات به واجب النفقه]
مسأله 1948 انسان نمی‌تواند مخارج کسانی را که مثل اولاد، خرجشان بر او واجب است از زکات بدهد، ولی دیگران می‌توانند به آنان زکات بدهند (1)
(1 (گلپایگانی)، (خوئی)، (تبریزی)، (بهجت)، (صافی)، (نوری): اگر مخارج آنان را ندهد، دیگران می‌توانند به آنان زکات بدهند.
(سیستانی): اگر مخارج آنان را ندهد، دیگران می‌توانند به آنان زکات بدهند. و اگر متمکّن از پرداخت نفقه واجب افراد واجب النّفقه اش نباشد و زکات بر او واجب باشد، می‌تواند از زکات، نفقه آنها را بدهد.
(زنجانی): اگر مخارج آنها را ندهد، دیگران می‌توانند به آنان زکات بدهند و بنا بر احتیاط واجب کسی که عرفاً به انسان پیوسته بوده و خرجی او را می‌دهد همچون کسانی هستند که پرداخت مخارج آنها بر انسان لازم است و نمی‌توان از باب زکات مخارج آنها را داد.
در این مسأله فرقی نیست که بخواهد زکات را به خاطر فقیر بودن بدهد یا مصارف دیگر.
(مکارم): مسأله اگر کسی نمی‌تواند مخارج افراد واجب النفقه خود را بپردازد، مثلًا قادر نیست خرج زن و بچه خود را بدهد، یا توانایی دارد و نمی‌دهد، دیگران می‌توانند به آنها زکات دهند.
(فاضل): مسأله انسان نمی‌تواند مخارج کسانی را که خرجشان بر او واجب است مانند زن دائمی و اولاد و نوه‌ها و پدر و مادر و اجداد از زکات بدهد. ولی اگر مخارج آنان را ندهد دیگران می‌توانند به آنان زکات بدهند.
[پرداخت زکات به فرزند]
مسأله 1949 اگر انسان زکات به پسرش بدهد که خرج زن و نوکر و کلفت خود نماید (1) اشکال ندارد.
این مسأله، در رساله آیت اللّه (مکارم) نیست
(1) (بهجت): خرج زن و خدمتکار خود نماید..
(سیستانی): یا دَین خود را ادا کند، با داشتن سایر شرایط..
(زنجانی): مسأله انسان می‌تواند مخارج غیر واجب کسانی را که مثل اولاد خرجشان بر او واجب است از زکات بدهد، لذا انسان می‌تواند زکات را به پسرش بدهد که خرج زن یا خدمتکار خود نماید.
[پرداخت کتاب برای خرید کتاب]
مسأله 1950 اگر پسر به کتابهای علمی دینی احتیاج داشته باشد پدر می‌تواند برای خریدن آنها به او زکات بدهد (1)
این مسأله، در رساله آیت اللّه (بهجت) نیست
(1) (خوئی): پدر می‌تواند آنها را از زکات خریده و در معرض استفاده پسر قرار دهد.
(سیستانی): مسأله پدر نمی‌تواند از سهم سبیل اللّه کتابهای علمی و دینی که مورد احتیاج پسر است بخرد و در معرض استفاده او قرار دهد، مگر آنکه مصلحت عامه اقتضای این کار را داشته باشد و از حاکم شرع بنا بر احتیاط اجازه بگیرد.
[پرداخت زکات برای ازدواج]
مسأله 1951 پدر می‌تواند به پسرش (1) زکات بدهد که برای خود زن بگیرد پسر هم می‌تواند برای آنکه پدرش زن بگیرد زکات خود را به او بدهد.
این مسأله، در رساله آیات عظام: (مکارم) و (بهجت) نیست
(1 (صافی): که متمکّن از مخارج ازدواج نباشد..
(خوئی): مسأله پدری که تمکّن تزویج پسرش را ندارد، می‌تواند از زکات برای پسرش زن بگیرد و همچنین است پسر نسبت به پدر.
(زنجانی): مسأله پدری که فرزندش نیاز به ازدواج دارد و نمی‌تواند ازدواج کند اگر تمکّن داشته باشد که برای پسرش زن بگیرد نمی‌تواند از بابت زکات به او زن بدهد و اگر تمکّن نداشته باشد می‌تواند از بابت زکات برای او زن بگیرد، و همچنین است پسر نسبت به پدر.
(سیستانی): مسأله پدر می‌تواند از زکات برای پسر فقیرش زن بگیرد و همچنین است پسر نسبت به پدر.
[مسأله 1952]
مسأله 1952 به زنی که شوهرش مخارج او را می‌دهد، (1) یا خرجی نمی‌دهد، ولی زن می‌تواند (2) او را به دادن خرجی مجبور کند (3) نمی‌شود زکات داد.
این مسأله، در رساله آیت اللّه (بهجت) نیست
(1) (خوئی)، (تبریزی): و زنی که شوهرش خرجی او را نمی‌دهد ولی ممکن است او را به دادن خرجی مجبور کنند نمی‌شود زکات داد.
(سیستانی): و زنی که شوهرش خرجی او را نمی‌دهد ولی می‌تواند هر چند به مراجعه به حاکم جور او را به دادن خرجی مجبور کند، نمی‌شود زکات داد.
(2) (زنجانی): می‌تواند بدون مشقّت غیر قابل تحمّل..
(3) (گلپایگانی)، (فاضل)، (صافی): ولی ممکن است او را به دادن خرجی مجبور کنند..
(مکارم): مسأله هرگاه شوهر مخارج همسرش را نمی‌پردازد، ولی زن می‌تواند از طریق حاکم شرع یا غیر او حق خود را بگیرد، چنین زنی نمی‌تواند از زکات استفاده کند.
[همسر فقیر]
مسأله 1953 زنی که صیغه شده اگر فقیر باشد، شوهرش و دیگران می‌توانند به او زکات بدهند. ولی اگر شوهرش (1) در ضمن عقد شرط کند که مخارج او را بدهد، یا به جهت دیگری دادن مخارجش بر او واجب باشد، در صورتی که بتواند مخارج آن زن را بدهد (2) یا زن بتواند او را مجبور کند، نمی‌شود به آن زن زکات داد (3)
این مسأله، در رساله آیت اللّه (مکارم) نیست
(1) (سیستانی): اگر بر شوهرش.. (2) (اراکی)، (گلپایگانی) (صافی): نمی‌شود به آن زن زکات داد ((گلپایگانی)، (صافی): مگر آن که مخارجش را شوهر ندهد هر چند از روی معصیت باشد).
(خوئی)، (تبریزی)، (سیستانی): در صورتی که مخارج آن زن را بدهد، نمی‌شود به آن زن زکات داد.
(زنجانی): در صورتی که نتواند مخارج زن را بدهد، می‌تواند به او زکات بدهد، و اگر بتواند مخارج آن زن را بدهد نمی‌تواند به او زکات بدهد، در این صورت اگر شوهر مخارج زن را ندهد و زن نتواند بدون مشقّت غیر قابل تحمّل، او را به دادن خرجی وادار کند، دیگران می‌توانند به آن زن زکات دهند.
(فاضل): یا بتوان شوهر را مجبور کرد نمی‌شود به آن زن زکات داد.
(3) (بهجت): نمی‌شود به آن زن از سهم فقرا زکات داد.
[پرداخت زکات به شوهر فقیر]
مسأله 1954 زن می‌تواند به شوهر فقیر خود زکات بدهد، اگر چه شوهر، زکات را صرف مخارج خود آن زن نماید (1)
(1) (فاضل): صرف مخارج آن زن و اولادش کند.
[دریافت زکات از غیر سید برای سادات]
مسأله 1955 سیّد نمی‌تواند (1) از غیر سیّد زکات بگیرد، ولی اگر خمس و سایر وجوهات، کفایت مخارج او را نکند و از گرفتن زکات ناچار باشد، می‌تواند از غیر سیّد زکات بگیرد (2) ولی احتیاط واجب آن است که اگر ممکن باشد، فقط به مقداری که برای مخارج روزانه‌اش ناچار است بگیرد (3).
(1) (فاضل): سیّد می‌تواند از سیّد زکات بگیرد ولی سیّد نمی‌تواند.. (2) (خوئی)، (گلپایگانی)، (تبریزی)، (صافی): بقیّه مسأله ذکر نشده.
(3) (بهجت): فقط به مقداری که برای مخارج سالانه‌اش ضروری باشد بگیرد و اگر در اثناء سال از زکات بی نیاز شد آن را عودت یا با اذن زکات دهنده به مصرف مستحقین زکات برساند و خودش از خمس استفاده کند.
(مکارم): مسأله چهارم: زکات گیرنده از سادات نباشد، مگر اینکه زکات دهنده هم از سادات باشد، ولی اگر خمس و سایر وجوهات کفایت مخارج آنها را نکند و ناچار به گرفتن زکات باشند، می‌توانند از غیر سید زکات بگیرند، اما احتیاط واجب آن است که فقط به مقدار مخارج روزانه بگیرند.
(زنجانی): مسأله سیّد می‌تواند از غیر سیّد زکات مستحبّی بگیرد ولی نمی‌تواند از غیر سیّد زکات واجب بگیرد، البتّه اگر خمس و سایر وجوهات کفایت مخارج او را نکند و ناچار باشد که از زکات واجب غیر سیّد استفاده کند، مانعی ندارد.
(سیستانی): مسأله سیّد نمی‌تواند از غیر سیّد زکات بگیرد، مگر در حال اضطرار و بنا بر احتیاط واجب باید اضطرار بحدّی باشد که نتواند از خمس و سایر وجوهات، مخارج خود را تأمین کند. و همچنین بنا بر احتیاط واجب در صورت امکان باید در هر روز اکتفا کند به گرفتن مخارج ضروری همان روز.
[کسی که معلوم نیست سید است]
مسأله 1956 به کسی که معلوم نیست سیّد است یا نه، می‌شود زکات داد (1).
این مسأله، در رساله آیات عظام: (مکارم)، (فاضل) و (بهجت) نیست
(1) (تبریزی): ولی اگر دعوی سیادت کند نمی‌شود به او زکات داد.
(سیستانی): ولی اگر خود، ادّعای سیادت کند و مالک به او زکات بدهد، ذمّه‌اش برئ نمی‌شود.
(زنجانی): مسأله کسی که در محل ّ خود به سیادت مشهور است سیّد به شمار می‌آید و کسی که در محل ّ خود به عدم سیادت مشهور است غیر سیّد می‌باشد، همچنین است اگر به دلیلی عرفاً به سیّد نبودن وی یا عدم اشتهار وی به سیادت اطمینان پیدا شود، مثل کسی که خود می‌گوید من سیّد نیستم و انگیزه ویژه‌ای برای این سخن ندارد. در این مسأله داشتن یا نداشتن شجره نامه و مانند آن تأثیری ندارد، همچنین راههای دیگر همچون خواب نما شدن که برخی از مردمان عوام به آنها اعتماد می‌کنند، هیچ اعتباری ندارد. و به کسی که سیادت یا عدم سیادت وی از راه معتبر ثابت نشده است نمی‌شود از زکات واجب غیر سیّد داد، بلکه از زکات واجب سادات یا زکاتهای مستحبّی و یا سایر وجوهی که اختصاص به سادات یا غیر سادات ندارد، داده می‌شود.
[زکات فقیر]
مسأله 1986 اگر فقیر شتر و گاو و گوسفند و طلا و نقره را بابت زکات بگیرد، چنانچه شرطهایی که برای واجب شدن زکات گفته شد در آنها جمع شود (1) باید زکات آنها را بدهد.
این مسأله، در رساله آیت اللّه (بهجت) نیست
(1) (فاضل): یعنی به مقدار نصاب باشد و اتفاقاً سال بر آن بگذرد..
(زنجانی): چنانچه در ملک وی شرایط واجب شدن زکات را دارا گردند..
(مکارم): مسأله هرگاه کسی گوسفند و گاو و شتر یا طلا یا نقره را از باب زکات به اندازه نیازش بگیرد، اگر به مقدار نصاب باشد و اتفاقاً سال بر آن بگذرد باید زکات آن را بدهد.
[خرید زکات از مستحق]
مسأله 1979 مکروه است انسان از مستحق ّ در خواست کند که زکاتی را که از او گرفته به او بفروشد، ولی اگر مستحق ّ بخواهد چیزی را که گرفته بفروشد (بعد از آن که به قیمت رساند (1) کسی که زکات را به او داده در خریدن آن بر دیگران مقدم است (2).
(1) [قسمت داخل پرانتز در رساله آیت اللّه (زنجانی) نیست]
(2) (اراکی): و کراهت ندارد.
(فاضل): بعد از آن که به قیمت رساند، باز کسی که زکات را به او داده مکروه است خریداری کند.
- توضیح المسائل مراجع مطابق با فتاوای سیزده نفر از مراجع معظم تقلید/ متن اصلی از رساله امام خمینی و مُحشی حضرات آیات: سیستانی، صافی گلپایگانی، مکارم شیرازی، نوری همدانی، شبیری زنجانی، بهجت،فاضل، اراکی، خویی، گلپایگانی، تبریزی.
لینک کوتاه مطلب: http://goo.gl/1lZDZc
کلید: شرایط کسانی که مستحق زکات اند شرایط کسانی که مستحق زکات اند شرایط کسانی که مستحق زکات اند شرایط کسانی که مستحق زکات اند شرایط کسانی که مستحق زکات اند شرایط کسانی که مستحق زکات اند شرایط کسانی که مستحق زکات اند شرایط کسانی که مستحق زکات اند شرایط کسانی که مستحق زکات اند شرایط کسانی که مستحق زکات اند شرایط کسانی که مستحق زکات اند شرایط کسانی که مستحق زکات اند شرایط کسانی که مستحق زکات اند شرایط کسانی که مستحق زکات اند شرایط کسانی که مستحق زکات اند شرایط کسانی که مستحق زکات اند[/fusion_builder_column][/fusion_builder_row][/fusion_builder_container]
