حضرت آيت الله بهجت (رضوان الله تعالی علیه)

 

1 ذکر الله حدی ندارد

هر عمل خیری، حدی از آن مطلوب است که اگر از آن حد گذشت، ضدش حاصل می شود، یعنی اگر انسان پایین تر از حد مطلوب انجام داد قاصر و یا مقصر است، و اگر بالاتر از حد مطلوب بود، به صعوبت مبتلا می شود، تا این که به حدی می رسد که غیر ممکن و غیر مقدور بشر می گردد. مانند نماز که بدن انسان طاقت زیاد نماز خواندن را ندارد، و یا مزاحم خیراتی است که به سبب نماز از انسان فوت می شوند، به گونه ای که دیگر انسان نمی تواند آن ها را مثل گذشته انجام دهد. سایر خیرات و طاعات نیز این گونه است، به جز ذکر الله چنان که در روایت دارد که حدی برای آن نیست.(2)

البته مقصود ذکر لسانی نیست، زیرا در اثر آن نیز اعضا و جوارح انسان به ملالت و ضعف و عجز و سستی دچار می شوند، بلکه ذکر الله که حدی ندارد اعم از ذکر قلبی و لسانی، بلکه اعم از ذکر بدنی است، چون تمام طاعات و همه ی آن چه مرضی خداست ذکر الله است، و این گونه با همه ی طاعات جمع، و با هر نوع طاعت پیاده می شود، نظیر قضای حوایج، ادای واجبات، ادای واجبات، بلکه به جا آوردن مستحبات، که نزد اهلش ذکر الله است، بلکه ترک مکروهات و محرمات هم ذکر الله است.

در آن روایت از امام صادق علیه السلام – آمده است:

من اشد ما فرض الله علی خلقه، ذکر الله کثیرا. ثم قال: لا اعنی سبحان الله و الحمدلله و لا اله الا الله و الله اکبر و ان کان منه، و لکن ذکر الله عند ما احل و حرم. (3)

از سخت ترین چیزهایی که خداوند بر خلق واجب نموده، ذکر بسیار خداوند است. سپس فرمود: مقصودم سبحان الله و الحمدلله و لا اله الا الله و الله اکبر نیست، هر چند این ها نیز از یاد خداست؛ بلکه منظورم یاد خدا هنگام حلال و حرام او است.

یعنی ذکر قلبی محض. آیا واقعا سبحان الله است و اشد تذکیرا؛ (بیشتر انسان را به ی اد خدا می آورد) است، و یا این گفتار حضرت یوسف – علیه السلام – که:

معاذ الله انه، ربی احسن مثوای انه، لا یفلح الظلمون (4)

پناه بر خدا! او پروردگار من است، و جایگاهم را نیکو قرار داده است، و ستمکاران هرگز رستگار
نمی شوند.

بسم الله بفرمایید، کار گذشته بود که قرآن می فرماید:

و هم بها لولآ ان رءا برهن ربه (5)

حضرت یوسف – علیه السلام – نیز آهنگ او را می کرد، اگر برهان و نشانه ی روشن پروردگارش را نمی دید.

آیا همه اش به اختیار او بود، یا خدا حفظ کرد؟ چه کار کرد؟ آیا کاری کرد جز این که برهان رب را دید. البته قطعا هزارها کار پیش از آن انجام داده بود تا اسباب برهان رب را در اوقات خلوت تحصیل کرده بود، که در آن موقعیت حساس برهان رب را دید.

• 2.ر.ک: اصول کافی، ج۲، ص۴۹۸؛ وسائل‌الشیعة، ج۷، ص۱۵۴؛ عدةالداعی، ص۲۴۸.
• 3.اصول کافی، ج۲، ص۸۰؛ وسائل‌الشیعة، ج۱۵، ص۲۵۲؛ بحارالانوار، ج۶۸، ص۲۰۴؛ ج۹۰، ص۱۶۳.
• 4.یوسف: ۲۳.
• 5.یوسف: ۲۴.

منبع: سایت هدانا برگرفته از کتاب در محضر آیت الله بهجت.

ویژه نامه اخلاق و کلام علما