حكم معاينه توسط دكتر
فهرست این نوشتار:
حكم معاينه توسط دكتر
در نوشتار قبل حكم«نگاه به عورت» مطرح شد، در ادامه نظرات مراجع تقليد را در باره معاينه بدن توسط پزشك را مطالعه نماييد.
س 1296: کلمه «ضرورت» به عنوان شرط جواز لمس زن یا نظر به او توسط پزشک، زیاد تکرار میشود، «ضرورت» چه معنایی دارد و حدود آن کدام است؟
ج: مراد از ضرورت در فرض سؤال اين است که تشخيص بيماری و درمان آن متوقف بر لمس و نظر باشد و حدود ضرورت هم بستگی به مقدار، نياز دارد.
س 1297: آیا برای پزشک زن نگاه‌کردن و لمس عورت زن برای معاینه و تشخیص بیماری جایز است؟
ج: جايز نيست مگر در موارد ضرورت.
س 1298: آیا لمسِ بدن زن و نگاه‌کردن به آن توسط پزشک مرد هنگام معاینه، جایز است؟
ج: درصورتی که درمان منوط به برهنه کردن بدن زن در برابر پزشک مرد و لمس و نگاه‌کردن به آن باشد و معالجه با مراجعه به پزشک زن امکان نداشته باشد، اشکال ندارد.
س 1299: نگاه‌کردن پزشک زن به عورت زن دیگر و لمس آن در صورتی که معاینه آن به وسیله آینه امکان داشته باشد، چه حکمی دارد؟
ج: در صورتی که نگاه‌کردن با آينه ممکن باشد و نگاه‌کردن مستقيم و لمس ضرورتی نداشته باشد، جايز نيست.
س 1300: اگر برای پرستار غیر مماثل (غیر همجنس با بیمار) هنگام گرفتن نبض (فشارخون) و چیزهای دیگری که احتیاج به لمس بدن بیمار دارند، دست کردن دستکش امکان داشته باشد، آیا انجام آن اعمال بدون دستکش‌هایی که پزشک هنگام درمان بیمار ازآنها استفاده میکند، جایز است؟
ج: با امکان لمس از روی لباس يا با دست کردن دستکش هنگام معالجه، ضرورتی به لمس بدن مريض غير مماثل (غير هم جنس) وجود ندارد و بنا بر اين جايز نيست.
س 1301: در صورتی که عمل جراحی زیبایی برای زنان توسط پزشک مرد مستلزم نگاه‌کردن و لمس باشد آیا انجام آن جایز است؟
ج: عمل جراحی زيبايی، درمان بيماری محسوب نمیشود و نگاه‌کردن و لمسِ حرام به خاطر آن جايز نيست مگر در مواردی که برای درمان سوختگی و مانند آن باشد و پزشک مجبور به لمس و نگاه‌کردن باشد.
س 1302: آیا غیر از شوهر، نگاه‌کردن افراد دیگر به عورت زن حتّی پزشک، به‌طور مطلق حرام است؟
ج: نگاه‌کردن غير از شوهر حتّی پزشک و بلکه پزشک زن به عورت زن حرام است، مگر هنگام اضطرار و برای درمان بيماری.
س 1303: آیا مراجعه زنان به پزشک مرد که متخصص بیماریهای زنان است در صورتی که تخصص او از پزشکان زن بیشتر باشد و یا مراجعه به پزشک زن مشقّت داشته باشد، جایز است؟
ج: اگر معاينه و درمان منوط به نظر و لمسِ حرام باشد، جايز نيست به پزشک مرد مراجعه کنند، مگر در صورتی که مراجعه به پزشک زن حاذق و متخصّص غيرممکن و يا خيلی سخت باشد.
آموزش پزشکی
س 1308: دانشجویان دانشگاه پزشکی (دختر یا پسر) برای آموزش چارهای جز معاینه فرد اجنبی از طریق لمس و نظر ندارند و چون این معاینات جزء برنامه درسی است و برای کارآموزی و آمادگی آنان برای معالجه بیماران در آینده مورد نیاز است و عدم انجام آن باعث میشود از تشخیص بیماری افراد مریض عاجز باشند و این امر منجر به طولانی شدن دوران بیماری افراد بیمار و گاهی فوت آنان میشود، بنا بر این آیا این معاینات جایز است یا خیر؟
ج: اگر از موارد ضروری برای کسب تجربه و آگاهی از نحوه درمان بيماران و نجات جان آنان باشد، اشکال ندارد.
س 1309: در صورتی که هنگام ضرورت، معاینه بیمارانی که محرم نیستند، توسط دانشجویان رشته پزشکی جایز باشد، مرجع تشخیص این ضرورت چه کسی است؟
ج: تشخيص ضرورت موکول به نظر دانشجو با ملاحظه شرايط است.
س 1310: گاهی در هنگام آموزش با مسأله معاینه غیرمحارم مواجه میشویم و نمیدانیم این کار برای آینده ضرورت دارد یا خیر؟ ولی بهر حال جزئی از روش درسی دانشگاهها و وظیفه دانشجویی رشته پزشکی و یا حتّی تکلیفی از طرف استاد است با توجه به این مطالب آیا انجام معاینات مزبور برای ما جایز است؟
ج: مجّرد اين که معاينه پزشکی، از برنامه های آموزشی و يا از تکاليف استاد به دانشجو است، مجوّز شرعی برای ارتکاب امر خلاف شرع محسوب نمی شود بلکه ملاک دراين زمينه فقط نياز آموزشی برای نجات جان انسان و يا اقتضاء ضرورت میباشد.
س 1311: آیا در معاینه نامحرم که به‌خاطر ضرورت آموزش پزشکی وکسب تجربه و مهارت صورت میگیرد، بین معاینه اعضای تناسلی و سایر اعضای بدن تفاوت وجود دارد؟ بعضی از دانشجویان که بعد از اتمام تحصیل برای معالجه بیماران به روستاها و نقاط دوردست میروند، گاهی مجبور به زایمان زن و یا درمان آثار آن از قبیل خونریزی شدید میشوند، این کار چه حکمی دارد؟ بدیهی است که اگر این خونریزی و بیماریهای دیگر بسرعت درمان نشود حیات زنی که تازه زایمان کرده، در خطر خواهد بود، با علم به اینکه شناخت راههای معالجه این بیماریها مستلزم کارآموزی در هنگام تحصیل علم پزشکی میباشد؟
ج: هنگام ضرورت فرقی، بين حکم معاينه اعضای تناسلی و غير آنها نيست و ملاک کلی، احتياج به تمرين و فراگيری علم پزشکی برای نجات جان انسان میباشد و در اين موارد بايد به مقدار ضرورت اکتفا شود.
س 1312: غالباً در معاینه اعضای تناسلی اعم از اینکه توسط فرد مماثل صورت بگیرد یا خیر، احکام شرعی مانند نگاه‌کردن پزشک یا دانشجو از طریق آینه، رعایت نمیشود و چون ما برای فراگیری چگونگی تشخیص بیماریها از آنان تبعیت میکنیم، وظیفه ما چیست؟
ج: تحصيل و فراگيری علم پزشکی از طريق معايناتی که فی‌نفسه حرام هستند، در مواردی که يادگرفتن اين علم و شناخت راههای درمان بيماريها متوقف بر آن باشد، اشکال ندارد، مشروط بر اينکه دانشجو اطمينان داشته باشد که توانايی نجات جان انسانها در آينده متوقف بر اطلاعاتی است که از اين طريق بدست میآيد و همچنين مطمئن باشد که در آينده درمعرض مراجعه بيماران بوده و مسئوليت نجات جان آنان را بر عهده خواهد داشت.
س 1313: آیا نگاه‌کردن به عکس مردان و زنان غیرمسلمان که در کتابهای اختصاصی رشته درسی ما به‌صورت نیمه عریان وجود دارد جایز است؟
ج: اگر به قصد ريبه نباشد و خوف ترتّب مفسده هم در آن وجود نداشته باشد، اشکال ندارد.
س 1314: دانشجویان رشته پزشکی در خلال تحصیل، عکسها و فیلمهای مختلفی را از اعضای تناسلی بدن به قصد آموزش میبینند، آیا این عمل جایز است یا خیر؟ دیدن عورت غیر مماثل چه حکمی دارد؟
ج: نگاه‌کردن به فيلمها و تصاوير فی‌نفسه اشکال ندارد به شرط اينکه به قصد لذت نبوده و خوف ارتکاب حرام هم وجود نداشته باشد. آنچه حرام است نگاه به بدن غير مماثل و لمس آن است و نگاه به فيلم يا عکس عورت ديگران هم خالی از اشکال نيست.
س 1315: زن در هنگام وضع حمل چه تکلیفی دارد؟ و زنان پرستار که به زنهای دیگر در هنگام وضع حمل کمک میکنند، نسبت به کشف عورت و نگاه‌کردن به آن چه تکلیفی دارند؟
ج: جايز نيست زنان پرستار عمداً و بدون اضطرار، به عورت زنان در هنگام وضع حمل نگاه کنند و همچنين پزشک هم بايد از نگاه‌کردن و لمس بدن زنی که بيمار است، تا زمانی که اضطرار پيدا نکرده، خودداری کند و بر زنان واجب است که در صورت توجه و توانايی، بدن خود را بپوشانند و يا از کس ديگری بخواهند اين کار را انجام دهد.
س 1316: در خلال تحصیلات دانشگاهی، برای آموزش از دستگاههای تناسلی مصنوعی که از مواد پلاستیکی ساخته شده‌اند استفاده میکنند، نگاه‌کردن و لمس آنها چه حکمی دارد؟
ج: آلت و عورت مصنوعی حکم عورت واقعی را ندارد و نگاه‌کردن و لمس آنها اشکال ندارد مگر آنکه به قصد ريبه بوده و يا موجب تحريک شهوت گردد.
س 1317: مباحث من راجع به تحقیقاتی است که در محافل علمی غرب راجع به تسکین درد از طریق معالجه با موسیقی، معالجه با لمس، معالجه با رقص، معالجه با دارو و معالجه از طریق الکتریسیته مطرح است و مباحث آنان در این زمینه نتیجه هم داده است، آیا شرعاً مبادرت به این تحقیقات جایز است؟
ج: تحقيق راجع به امور مذکور و آزمايش مقدار تأثير آنها در درمان بيماريها شرعاً اشکال ندارد به شرطی که مستلزم ارتکاب اعمالی که شرعاً حرام هستند نباشد.
س 1318: آیا در صورتی که آموزش اقتضا کند، جایز است زنان پرستار به عورت زن دیگر نگاه کنند؟
ج: اگر درمان بيماريها و يا نجات نفس محترمی متوقف بر درسی باشد که ياد گرفتن آن مستلزم نگاه به عورت ديگران است، اشکال ندارد. اجوبه الاستفتائات .
پرسش: موی سر برخی بانوان در شرایطی می ریزد آیا آنان می توانند به پزشک مرد مراجعه کنند و به قصد درمان، موهای خود را به او نشان دهند اعم از آنکه ریزش مو برایشان زحمت داشته باشد و یا فقط به نیت زیبایی مراجعه کنند؟
پاسخ: با وجود زحمت طاقت فرسا جایز است والا جایز نمی باشد.
پرسش: گاهی پزشک معالج، لازم می بیند که بخشی از بدن زن نامحرم را باز کند و احیاناً ممکن است آنجا، از جاهای حساس باشد جز آلت تناسلی آیا باز کردن بدن نامحرم به هنگام معاینه و یامعالجه جایز است؟
اولاً: با وجود پزشک زن هر چند با پرداخت ویزیت گران؟
ثانیاً: بیماری چندان مهم نیست ولی به هرحال او مریض شده و به پزشک مراجعه کرده است.
ثالثاً: اگر پزشک بخواهد به آلت تناسلی نگاه کند حکم آن چیست؟
پاسخ: ۱ـ با وجود پزشک زن، مراجعه به پزشک مرد جایز نیست مگر آنکه حق ویزیت آنقدر زیاد باشد که او از عهده پرداخت آن نتواند بیرون آید.
۲ـ و اگر در آن صورت ترک معالجه به ضرر و زیان افتد و یا به رنجی گرفتار شود که تحمل پذیر نیست، جایز است.
۳ـ به هر تقدیر باید به اندازه ضرورت و ناچاری اکتفا شود و اگر معالجه بدون نگاه مستقیم میسر باشد مانند نگاه در صفحه مانیتور و یا در آینه،احتیاط ترک نشود.
پرسش: کار طبابت ایجاب می کند که پزشکان بعضی خانمهای بیمار را با دقت معاینه کنند و چون در کشورهای اروپایی در آوردن لباسهای رویی به هنگام معاینه،معمولی است آیا پرداختن به شغل پزشکی در آنجاها و به این صورت جایز است؟
پاسخ: با اجنتاب از نگاه کردن و دست زدن که حرام می باشند جایز است، مگر به مقداری که تشخیص بیماری به آن بستگی دارد.
پرسش: در مورد زنی که پزشک است و مجبور به معاینه مردان و لمس انها میشود و با نام اینکه پزشک است مجبور به صحبت با پزشکان دیگر مرد می باشد آیا اشکال دارد ؟
پاسخ: اگر ضرورت باشد اشکال ندارد.
پرسش: پرستاری مسلمان، در یک کلینیک کار می کند و به مقتضای شغلش به اندام مردان اعم از مسلمان و غیر مسلمان دست می زند آیا چنین عملی جایز است؟ با علم به اینکه او ناگزیر است کار کند و کار، کمتر پیدا می شود وانگهی آیا فرقی میان لمس اندام مسلمان و غیر مسلمان، هست؟
پاسخ: جایز نیست زن به اندام مرد نامحرم دست بزند اعم از مسلمان و غیر مسلمان مگر آنکه ضرورتی پیش آید که برطرف کننده حرمت باشد.
پرسش: شغل اینجانب پرستاری است و در بیمارستان کار می کنم آیا معاینه و لمس بدن نامحرم اشکال شرعی دارد؟
پاسخ: بدون پوشش مانند دستکش جایز نیست مگر این که نشود کار را انجام داد و بیمار مضطر به معالجه متوقف بر لمس باشد و مردی که این کار را بتواند انجام دهد نباشد. استفتائات آيت الله سيستاني.
معاینه دستگاه تناسلی توسط سازمان های نظامی
پرسش :در سازمانهاى نظامى کشور، اعمّ از ارتش، سپاه پاسداران، نیروى انتظامى و برخى دیگر از سازمانهاى دولتى از این قبیل، براى استخدام نیروى جدید، ابتدا بایستى شخص را از هر جهت معاینه کامل بدنى نمایند، تا از سلامت جسمى شخص اطمینان حاصل گردد. در این آزمایشات تمامى اعضاى بدن، از جمله دستگاه تناسلى، مورد معاینه قرار مى گیرد. آیا پزشک همجنس اجازه دیدن و لمس آن قسمت از بدن را جهت معاینه و احراز سلامتى دارد؟
پاسخ :در مواردى که ضرورت دارد مجاز است. و منظور از ضرورت این است که معاینه بدنى براى آن کار لازم است، و بدون معاینه بدنى استخدام نمى کنند، و شخص هم نیاز به استخدام دارد.
معاینه بکارت عروس
پرسش :اگر از باب احتیاط، عروس برای بررسی بکارت به دکتر زن و در صورت نبودن زن به دکتر مرد مراجعه کند با توجه به لزوم لمس، آیا این کار جایز است؟
پاسخ :هرگاه ترک این کار مظّنه مفاسد و اختلافات مهمّى بوده باشد جایز است در این صورت باید حتى الامکان از طبیب زن اگرممکن است از غیر طریق رویت مثلا بااستفاده از لمس غیرمستقیم به وسیله دستکش و مانند آن انجام گیرد.
معاینه توسط نامحرم در مقام آموزش علمی
پرسش :لمس و تماس دست دانشجوى پسر با دست زن موقع گرفتن نبض و معاینه و معالجه در مقام آموزش علمى که از نظر استاد الزامى است در هر دو صورت ضرورت و غیر ضرورت چه حکمى دارد؟پاسخ :تنها در مورد ضرورت جایز است و اگر امکان داشته باشد که از روى پیراهن بگیرد مقدّم است.
خودداری پزشک از معاینه بیمار غیر همجنس
پرسش :آیا پزشک مى تواند از معاینه بیمار غیر همجنس، که به او مراجعه کرده، خوددارى کند؟
پاسخ :در صورتى که بیمار بتواند به وسیله طبیب همجنس مشکل خود را حل کند، باید به او مراجعه نماید.
معاینه بیماران غیر همجنس با دستکش
پرسش :مراجعه زنان نامحرم به دندان پزشکانى که با دستکش پلاستیکى کار مى کنند، و تماس دست آنان با صورت به وسیله دستکش است، چه حکمى دارد؟
پاسخ :در صورتى که همجنس یافت نشود، جایز است.استفتائات آيت الله مكارم شيرازي.
مسأله ـ هر گاه پرستار یا طبیب ناچار باشد دست به عورت بیمار بزند باید دستکش یا مانند آن بپوشد؛ همچنین اگر طبیب و پرستار مرد ناچار باشد دست به بدن زن بزند، یا طبیب و پرستار زن دست به بدن مرد بزند، باید دستکش یا مانند آن در دست داشته باشد؛ ولى در صورت ضرورت و ناچارى اشکالى ندارد.
سؤال ـ لمس و تماسّ دست دانشجوى پسر، با دست زن بیمار موقع گرفتن نبض و معاینه و معالجه، در مقام آموزش علمى که از نظر استاد الزامى است، در دو صورت ضرورت و عدم ضرورت، چه حکمى دارد؟
جواب : تنها در مورد ضرورت جایز است. و اگر امکان داشته باشد که از روى پیراهن بگیرد مقدّم است.
سؤال ـ آیا معاینه و لمس مردان غیر بیمار براى دانشجویان پزشکى دختر، در مقام آموزش پزشکى جهت کنترل سلامتى، استخدام، سربازى و مانند آن، جایز است؟
جواب : در امورى که براى جامعه ضرورت دارد جایز است.
سؤال ـ تزریق آمپول به بیمار زن، توسطّ مرد نامحرم، چگونه است؟
جواب : در غیر صورت ضرورت جایز نیست.
سؤال ـ مراجعه بیمار زن به دکتر مرد، در صورتى که دکتر حاذق زن نباشد، یا وجود دارد، ولى دکتر حاذق مرد سهل الوصول‌تر است، چه حکمى دارد؟ و بطور کلّى در چه صورتى زن مى‌تواند به دکتر مرد مراجعه کند، با توجّه به این که غالبآ لمس لازم است؟
جواب : تنها در موارد ضرورت، یعنى عدم دسترسى به دکتر زن، جایز است.
سؤال ـ اگر عروس از باب احتیاط، براى بررسى بکارت به دکتر زن، و در صورت نبودن متخصّص زن، به متخصّص مرد مراجعه کند، آیا این کار با توجّه به لزوم لمس جایز است؟
جواب : هر گاه ترک این کار مظنّه مفاسد و اختلافات مهمّى بوده باشد جایز است؛ و در این صورت باید حتّى الامکان از طبیب زن، و اگر ممکن است از غیر طریق رؤیت، مثلا با استفاده از لمس غیر مستقیم به وسیله دستکش و مانند آن، انجام گیرد.
سؤال ـ لمس و نظر به بیماران غیر همجنس تا چه سنّى جایز است؟
جواب : مادامى که ممیّز نباشند، لمس و نظر جایز است. و هنگامى که به حدّ تمییز رسیدند، نگاه کردن قبل از بلوغ، اگر مفسده خاصّى نداشته باشد، اشکالى ندارد.
سؤال ـ آیا مراجعه زن بیمار به پزشک مرد، در صورتى که بتواند پزشک زن بیابد، جایز است؟ (با توجّه به این که معمولا پزشکان مرد، به دلیل سابقه زیادتر، از مهارت بیشترى برخوردار بوده، و در امر طبابت از بانوان پزشک موفّق‌تر و حاذق‌تر هستند). ضمنآ فرض سؤال در جائى است که از او معاینه جسمى به عمل مى‌آید.
جواب : در صورتى جایز است که تفاوت آگاهى آن دو در حدّى باشد که بیم آن برود پزشک زن موفّق به معالجه نشود و بیمارى ادامه یابد، یا تشدید شود، یا بهبودى به تأخیر افتد.
سؤال ـ با توجّه به این که در کارهاى مربوط به زایمان، دانشجویان زن (اعمّ از پزشکى و مامایى) به حدّ کفایت تربیت شده‌اند، آیا ضرورتى براى حضور مردان در بخشهاى زایمان، که موجب نظر یا تماس با بدن زنان مى‌شود، وجود دارد؟
جواب : در صورت وجود زنان لایق، حضور مردان در این موارد جایز نیست.
سؤال ـ تشریح جسد مردان، براى دانشجویان پزشکى دختر، چه حکمى دارد؟
جواب : مادام که ضرورت قطعى نباشد جایز نیست.
سؤال ـ در صورت وجود پزشک زن و مرد به تعداد کافى، آیا ملاک مراجعه بیماران، همجنس بودن پزشک است، یا حاذق بودن؟
جواب : در صورتى که در عدم مراجعه به حاذق‌تر، بیم خطر و ضرر باشد، باید حاذق‌تر را مقدّم بدارد. و اگر بیم ضرر و خطرى نباشد، معیار همجنس بودن است؛ البتّه در مواردى که معاینات بدنى لازم است.
سؤال ـ آیا مى‌توان بیماران را به مراجعه به پزشک همجنس، حتّى با ادّعاى اضطرار و مجوّز شرعى، ملزم کرد؟
جواب : در صورتى که بیمار خود را ناگزیر از مراجعه به غیر همجنس ببیند، مراجعه به غیر همجنس مجاز است.
سؤال ـ بسیارى از احکام شرع در مسائل پزشکى مشروط به عدم لمس و نظر جنس مخالف شده است،آیامنظورازلمس،لمس مستقیم بابدن بیماراست،یاحتّى درصورتى که دست پزشک با پوششهایى نظیر دستکش طبّى پوشیده شده باشد، نیز اشکال دارد؟
جواب : در صورتى که بدن مستقیمآ تماس پیدا نکند، براى نیازهاى پزشکى اشکالى ندارد.
سؤال ـ دانشجویان دختر مجبور هستند که در کلاس تشریح، به عورت میّت مرد نگاه کنند، و گذراندن این کلاسها الزامى است، حکم چنین نگاههایى چیست؟
جواب : تنها در صورت اجبار و اضطرار جایز است، همچنین اگر با ترک این کار، معلومات طبّى آنها ناقص شود، و براى مداواى بیماران مشکلى ایجاد شود، نگاه کردن جایز است.
سؤال ـ نگاه به جسد غیر همجنس، مسلمان یا غیر مسلمان، در مقام آموزش پزشکى براى معاینه، کالبد شکافى، تشریح، پیوند و قطع اعضا چه حکمى دارد؟
جواب : تنها در صورت ضرورت جایز است.
سؤال ـ نگاه کردن به عکسهاى عریان موجود در کتابهاى پزشکى، که آموزش آن براى دانشجویان دختر ضرورى است، و در عین حال خوف وقوع در گناه مى‌رود، چه حکمى دارد؟
جواب : بدون قصد لذّت و ریبه اشکالى ندارد، و هر گاه چنین حالتى خود به خود حاصل شود، تنها در موارد ضرورت و به مقدار ضرورت نگاه کنند.
سؤال ـ افعال و مشاغلى وجود دارد که مستلزم نظر و لمس بدن غیر همجنس مى‌باشد، مثل دندان پزشکى، زایمان، جرّاحى و مانند آن، در این گونه موارد تکلیف چیست؟ آیا فرقى بین حال ضرورت و غیر آن هست؟ ملاک ضرورت چیست؟
جواب : این گونه امور فقط در صورت ضرورت جایز است، و معیار ضرورت تشخیص عرف عام و صالح است. > احکام بانوان (جدید) > معاینات پزشکى.آيت الله مكارم شيرازي .
لينك كوتاه مطلب: https://hadana.ir/?p=24270
