حكم خريد و فروش و معاوضه طلا

حكم خريد و فروش و معاوضه طلا

هرگاه طلا را به طلا، یا نقره را به نقره بفروشند (خواه سکّه ‏دار باشد یا بى ‏سکّه) در صورتى که وزن یکى از آنها زیادتر باشد معامله حرام و باطل است هرچند یکى طلاى ساخته شده باشد و دیگرى نساخته، یا ساخت آنها از نظر مرغوبیّت تفاوت داشته باشد، یا عیار آنها مختلف باشد. ولى فروختن طلا به نقره اشکالى ندارد، چه وزن آنها مساوى باشد یا غیر مساوى.

برای تعویض طلا باید به صورت دو معامله جدا صورت پذیرد در این صورت  اشکالی ندارد یعنی اول طلای کهنه را به قیمت معین بفروشد و بعد طلای نو را به قیمت بالاتر بخرد یا اینکه اول طلای نو را بخرد و بعد طلای کهنه را بفروشد.

فروش طلا و نقره به طلا و نقره

مسأله 2119 اگر طلا را به طلا یا نقره را به نقره بفروشد (سکه دار باشند یا بی سکه (1) در صورتی که وزن یکی از آنها زیادتر از دیگری باشد معامله حرام و باطل است (2)

(1) [قسمت داخل پرانتز در رساله آیت اللّه (زنجانی) نیست]

(2) (مکارم): هر چند یکی طلای ساخته شده باشد و دیگری نساخته، یا ساخت آنها از نظر مرغوبیّت تفاوت داشته باشد، یا عیار آنها مختلف باشد، مثلًا یک گرم طلای 18 عیار را به یک گرم و نیم طلای 14 عیار بدهد، همه اینها حرام و باطل است ولی فروختن طلا به نقره اشکالی ندارد، چه وزن آنها مساوی باشد یا غیر مساوی.

(زنجانی): ولی سکه طلای کنونی را که با وزن معامله نمی‌شود، می‌توان با سکه طلا با وزن بیشتر معامله کرد.

[طلا به نقره یا بلعکس]

مسأله 2120 اگر طلا را به نقره، یا نقره را به طلا بفروشد (1) معامله صحیح است و لازم نیست وزن آنها مساوی باشد (2)

(1) (سیستانی): نقداً بفروشد..

(2) (سیستانی): ولی اگر معامله با مدّت باشد باطل است.

(مکارم): رجوع کنید به ذیل مسأله

[تحویل طلا یا نقره]

مسأله 2121 اگر طلا یا نقره را به طلا یا نقره بفروشند (1) باید فروشنده و خریدار پیش از آن که از یکدیگر جدا شوند، جنس و عوض آن را به یکدیگر تحویل دهند (2) و اگر هیچ مقدار از چیزی را که قرار گذاشته‌اند تحویل ندهند معامله باطل است (3).

(1) (زنجانی): اگر طلا را به طلا یا نقره بفروشند، یا نقره را به طلا یا نقره بفروشند..

(2) (فاضل): و اگر قبل از جدا شدن ثمن و مثمن را تحویل ندهند، معامله باطل است.

(3) (مکارم): و اگر فقط مقداری از آن را تحویل دهند معامله فقط به همان مقدار صحیح است و طرف مقابل می‌تواند معامله را فسخ کند.

(سیستانی): و اگر بعضی از آن را تحویل دهند، نسبت به همان مقدار صحیح است.

(بهجت): و اگر مقداری تحویل داده شد، معامله نسبت به آن مقدار صحیح و ثابت است.

[تحویل مقداری از مال ]

مسأله 2122 اگر فروشنده یا خریدار، تمام چیزی را که قرار گذاشته تحویل دهد و دیگری مقداری از آن را تحویل دهد (1) و از یکدیگر جدا شوند، اگر چه معامله به آن مقدار صحیح است (2) ولی کسی که تمام مال به دست او نرسیده می‌تواند معامله را به هم بزند.

(1) (فاضل): اگر فروشنده یا خریدار تمام چیزی را که قرار گذاشته تحویل ندهد و تنها مقداری از آن را تحویل دهد.

(2) (بهجت): ولی اختیار فسخ معامله برای کسی که حق ّ خود را بطور ناقص دریافت کرده، ثابت است.

(مکارم): رجوع کنید به ذیل مسأله 2121).

[خاک طلا و نقره و طلا و نقره خالص]

مسأله 2123 اگر مقداری خاک نقره معدن را به همان مقدار نقره خالص و یا مقداری خاک طلای معدن را به همان مقدار طلای خالص بفروشند، معامله باطل است (1) ولی فروختن خاک نقره به طلا و خاک طلا به نقره به هر صورت اشکال ندارد.

(1) (بهجت): بنا بر أظهر.. این مسأله، در رساله آیت اللّه (مکارم) نیست (اراکی)، (گلپایگانی)، (خوئی)، (تبریزی)، (صافی): مسأله اگر خاک نقره معدن را به نقره خالص و خاک طلای معدن را به طلای خالص بفروشند معامله باطل است ولی فروختن خاک نقره به طلا و خاک طلا به نقره اشکال ندارد.

(زنجانی): مگر معلوم باشد مقدار نقره موجود در خاک نقره با مقدار نقره خالص یا مقدار طلای موجود در خاک طلا مساوی است و اگر در جایی خاک خودش ارزش مالی داشته باشد نیز معامله صحیح است..

(سیستانی): مگر آنکه بداند مثلًا مقدار نقره خاک با مقدار نقره خالص مساوی می‌باشد ولی فروختن خاک نقره را به طلا و خاک طلا را به نقره همانطوری که سابقاً گفته شد اشکال ندارد.

• توضیح المسائل مراجع مطابق با فتاوای سیزده نفر از مراجع معظم تقلید/ متن اصلی از رساله امام خمینی و مُحشی حضرات آیات: سیستانی، صافی گلپایگانی، مکارم شیرازی، نوری همدانی، شبیری زنجانی، بهجت،فاضل،  اراکی، خویی، گلپایگانی، تبریزی.

---

س 1601: اگر شمش طلا به قیمت روز به مبلغ معیّنی به‌طور نقدی فروخته شود، آیا جایز است که با رضایت دو طرف یک ماهه به مبلغی بیشتر از قیمت امروزی آن فروخته شود؟ و آیا سود حاصل از فروش این شمش، حلال است یا خیر؟

ج: تعيين قيمت در عقد بيع اعم از اينکه نقدی باشد يا نسيه، وابسته به توافق دو طرف است، بنا بر اين معامله مذکور و سود حاصل از آن، اشکال ندارد، بله معامله طلا در برابر طلا، بصورت نسيه و يا گرفتن اضافه در برابر آن، جايز نيست.

س 1602: طلاسازی چه حکمی دارد؟ و در معامله طلا چه اموری شرط است؟

ج: ساخت و فروش طلا اشکال ندارد ولی در معامله طلا در برابر طلا شرط است که به‌صورت نقد بوده و ثمن و مثمن مساوی باشند و قبض هم در مجلس معامله صورت بگيرد.

س 1607: شغل صرّافی و خرید و فروش ارزهای کمیاب چه حکمی دارد؟

ج: فی‌نفسه اشکال ندارد.اجوبه الاستفتائات.

---

حضرت آیت الله مکارم شیرازی

حکم خريد و فروش طلا با طلا و نقره با نقره

پرسش : فروش طلا به طلا و یا نقره به نقره چه حکمی دارد؟
پاسخ : هرگاه طلا را به طلا، یا نقره را به نقره بفروشند (خواه سکّه ‏دار باشد یا بى ‏سکّه) در صورتى که وزن یکى از آنها زیادتر باشد معامله حرام و باطل است هرچند یکى طلاى ساخته شده باشد و دیگرى نساخته، یا ساخت آنها از نظر مرغوبیّت تفاوت داشته باشد، یا عیار آنها مختلف باشد، مثلًا یک گرم طلاى 18 عیار را به یک گرم و نیم طلاى 14 عیار بدهد، همه اینها حرام و باطل است، ولى فروختن طلا به نقره اشکالى ندارد، چه وزن آنها مساوى باشد یا غیر مساوى.

معامله طلا با طلا بصورت نسیه

پرسش : معامله طلا با طلا و یا سکه با سکه بصورت نسیه چه حکمی دارد؟
پاسخ : معامله طلا با طلا بصورت نسیه حرام است .

معاوضه طلای کهنه با طلای نو بعد از مدت طولانی 

پرسش : در شهر ما رسم است که وقتی می خواهند طلا را عوض کنند طلاهای کهنه را به طلا فروش می دهند و آنها را وزن می کنند و 9 ماه بعد به طلا فروش مراجعه می کنند و معادل وزن طلاهای کهنه قبلی طلای نو می گیرند . آیا این کار صحیح است؟
پاسخ : این معامله صحیح نیست و بهترین کار آن است که طلاهای کهنه را به طلا فروش به مبلغی بفروشند و بعد هم نه ماه دیگر طلای موجود را به همان مبلغ خریداری کنند.

تعویض نیم سکه با ربع سکه و پرداخت ما به التفاوت

پرسش : یک عدد نیم سکه را با دو عدد ربع سکه معامله کردم و تفاوت آن را ده هزار تومان دادم. حکم چیست؟
پاسخ : احتیاط واجب آن است که از این کار بپرهیزید.

حکم خرید و فروش سکه و ارز در شرایط بحران و التهاب بازار

پرسش : خرید و فروش ارز و سکه و طلا در شرایط کنونی چه حکمی دارد؟
پاسخ : بهتر این است که در شرایط کنونی احتیاط شود زیرا معاملات ناسالم به نظر می رسد.

خرید طلای قسطی به قیمت روز تسویه

پرسش : طلای قسطی بخریم و فروشنده به قیمت روز حساب کند آیا ربا محسوب میشه؟
پاسخ : این معامله باطل است ولی می تواند طلا را قرض دهد و مثلا هر ماه یک گرم از آن را به قیمت روز به او بفروشد.

روش صحیح معامله طلال با طلا 

پرسش : معامله طلا با طلا با افزایش قیمت چه حکمى دارد؟ راه حلّ شرعى این نوع معاملات چیست؟
پاسخ : بهترین راه براى معامله طلا در این گونه موارد این است که دو معامله جداگانه انجام شود مثلا یک کیلو طلا را با پول نقد یک میلیون و یک صد هزار تومان بفروشند و در مجلس ردّ و بدل شود سپس یک کیلو طلا را که در راس یک سال تحویل داده شود به یک میلیون از او خریدارى کند، نتیجه آن مى شود که صاحب طلا با این دو معامله طلاى خود را در راس سال خواهد گرفت به اضافه یک صد هزار تومان.

معامله طلا با طلا در صورت تفاوت وزن

پرسش : آیا معامله طلا با طلا در صورت تفاوت وزن اشکال دارد؟
پاسخ : معامله طلا با طلا با تفاوت وزن جایز نیست هرچند یکى از نوع مرغوب و دیگرى از نوع نامرغوب باشد، راه صحّت معامله آن است که نوع مرغوب را تبدیل به پول کنند و بخرند و سپس نوع دوّم را به همین طریق بفروشند.

معاوضه طلای 21 عیار با طلای 18 عیار

پرسش : معاوضه طلا با عیار 21، به طلاى 18 عیار، با تفاوت و زن چه حکمى دارد؟ مثلا ده مثقال طلاى 21 عیار را، به هشت مثقال طلاى 18 عیار معامله کنند. آیا جایز است؟
پاسخ : در فرض سوال جایز نیست; بهتر است دو معامله جداگانه انجام دهند.

حکم اجاره طلا

پرسش : لطفا راه صحیح اجاره طلا را بفرمایید و اینکه آیا در اجاره طلا حتما باید عین همان طلاها را بازگرداند؟
پاسخ : در صورتی که عین همان طلاها را باز نگرداند اجاره مفهوم ندارد. بنابراین، راه صحیح برای آنچه معمول میباشد، آن است که شخص خواهان اجاره، یک کیلو طلا از طلا فروش به قیمت مثلا یک میلیون و دویست هزار تومان در ذمه خود خریداری کند و طلا را تحویل بگیرد و بدهی در ذمه اوست، سپس یک کیلو طلا به صورت تحویل یک سال (سلف) به طلا فروش در مقابل یک میلیون از آنچه در ذمه اوست را بفروشد، که در راس سال یک کیلو طلا به او بدهد و دویست هزار تومان باقیمانده در ذمه را نیز بپردازد.

روش صحیح تعویض طلا

پرسش : لطفا راهکار صحیح تعویض طلا را بیان فرمایید؟
پاسخ : چنانچه به صورت دو معامله جداگانه انجام شود اشکالی ندارد یعنی طلای کهنه را به قیمت معین بفروشد و طلای نو را به قیمت بالاتر بخرد. استفتائات آیت الله مکارم شیرازی.

---

فروش طلا و نقره، به طلا و نقره

مسأله ۲۱۲۹ ـ اگر طلا را به طلا، و نقره را به نقره بفروشد، سکه‌دار باشند یا بی‌سکه، در صورتی که وزن یکی از آنها زیادتر باشد، معامله حرام و باطل است.

مسأله ۲۱۳۰ ـ اگر طلا را به نقره، یا نقره را به طلا نقداً بفروشد، معامله صحیح است و لازم نیست وزن آنها مساوی باشد، ولی اگر معامله با مدت باشد باطل است.

مسأله ۲۱۳۱ ـ اگر طلا یا نقره را به طلا یا نقره بفروشند، باید فروشنده و خریدار پیش از آنکه از یکدیگر جدا شوند، جنس و عوض آن را به یکدیگر تحویل دهند، و اگر هیچ مقدار از چیزی را که قرار گذاشته‌اند تحویل ندهند معامله باطل است، و اگر بعضی از آن را تحویل دهند، نسبت به همان مقدار صحیح است.

مسأله ۲۱۳۲ ـ اگر فروشنده یا خریدار، تمام چیزی را که قرار گذاشته تحویل دهد، و دیگری مقداری از آن را تحویل دهد و از یکدیگر جدا شوند، اگرچه معامله نسبت به آن مقدار صحیح است، ولی کسی که تمام مال بدست او نرسیده می‌تواند معامله را به هم بزند.

مسأله ۲۱۳۳ ـ اگر خاک نقره معدن را به نقره خالص، و خاک طلای معدن را به طلای خالص بفروشند، معامله باطل است ـ مگر آنکه بداند مثلاً مقدار نقره خاک با مقدار نقره خالص مساوی است ـ ولی فروختن خاک نقره را به طلا، و خاک طلا را به نقره، همان طوری که سابقاً گفته شد اشکال ندارد. رساله توضيح المسائل.

پرسش: آیا معاوضه ۱۰ کیلو برنج درجه ۳ با قیمت ۱۰۰ تومان با ۱کیلو برنج درجه یک با قیمت ۱۰۰۰ تومان حکم ربا دارد ؟

---

زياده در معامله طلا به طلا يا نقره به نقره

مسأله ۲۱۴۷ ـ اگر طلا را به طلا و نقره را به نقره بفروشد ، سكّه دار باشند يا بى سكّه ، در صورتى كه وزن يكى از آنها زيادتر باشد ، معامله حرام و باطل است.

زياده در معامله طلا به نقره يا نقره به طلا

مسأله ۲۱۴۸ ـ اگر طلا را به نقره يا نقره را به طلا بفروشد ، معامله صحيح است ، و لازم نيست وزن آنها مساوى باشد.

تحويل جنس و عوض در معامله طلا يا نقره به طلا يا نقره

مسأله ۲۱۴۹ ـ اگر طلا يا نقره را به طلا يا نقره بفروشند ، بايد فروشنده و خريدار پيش از آن كه از يكديگر جدا شوند ، جنس و عوض آن را به يكديگر تحويل دهند ، و اگر هيچ مقدار از چيزى را كه معامله كرده اند تحويل ندهند ، معامله باطل است.

عدم تحویل فروشنده يا خريدار، تمام چيزى را كه معامله كرده

مسأله ۲۱۵۰ ـ اگر فروشنده يا خريدار تمام چيزى را كه معامله كرده تحويل دهد و ديگرى مقدارى از آن را تحويل دهد و از يكديگر جدا شوند ، معامله نسبت به آن مقدار كه تحويل داده شده صحيح است ، ولى كسى كه تمام مال به دست او نرسيده ، مى تواند معامله را به هم بزند.

معامله خاك طلا و نقره معدن را به طلا و نقره خالص

مسأله ۲۱۵۱ ـ اگر خاك نقره معدن را به نقره خالص ، و خاك طلاى معدن را به طلاى خالص بفروشند ، معامله باطل است ، مگر آن كه بدانند مقدار طلا يا نقره اى كه در خاك است با مقدار طلا يا نقره خالص برابر است ، ولى فروختن خاك نقره به طلا و خاك طلا به نقره اشكال ندارد.

تعريف معامله سلف

مسأله ۲۱۳۸ ـ معامله سلف آن است كه مشترى به پول نقد جنسى را كه در ذمّه است بخرد ، كه بعد از مدّتى آن جنس را تحويل بگيرد ، و اين معامله عكس نسيه است.
و اگر بگويد: اين پول را مى دهم كه مثلا بعد از شش ماه فلان جنس در ذمّه را بگيرم ، و فروشنده بگويد: قبول كردم ، يا فروشنده پول را بگيرد و بگويد: فلان جنس در ذمّه را فروختم كه بعد از شش ماه تحويل بدهم ، معامله صحيح است.

معامله سلف در طلا يا نقره

مسأله ۲۱۳۹ ـ اگر طلا يا نقره را ـ چه پول باشد و چه غير پول ـ سلف بفروشد و عوض آن را طلا يا نقره بگيرد ـ چه پول باشد و چه غير پولـ معامله باطل است ، ولى اگر جنس يا پولى را كه از جنس طلا و نقره نيست ، سلف بفروشد و عوض آن را جنس يا طلا يا نقره بگيرد ـ چه پول باشد و چه غير پول ـ معامله صحيح است. رساله توضيح المسائل آيت الله وحيد خراساني.

---