حديث ثقلين

 

حديث ثقلين چه مى گويد و نقش آن در اثبات امامت حضرت على و ديگر امامان چيست؟

 

حديث به تعبير ديگر احاديث ثقلين از روايات متواتر و مورد اتفاق شيعه و سنى است.118 اين روايت بيانگر استراتژى جاودان و پايدار يعنى راهبرد پيروى از قرآن و اهل بيت است. تأكيدات پيامبر صلى الله عليه و آله و نحوه سخن گفتن در اين باره كمترين ترديدى بر كسى باقى نمى گذارد. با توجه به نقل گسترده اين حديث در منابع اهل سنت، به ذكر آن از همان منابع بسنده مى كنيم.

 

در صحيح مسلم آمده است پيامبر فرمود: اى مردم همانا من بشرى هستم كه نزديك است پيك الهى مرا رسد و دعوت حق را اجابت كنم، پس در ميان شما دو چيز گرانبها مى گذارم: «اول آنها كتاب خدا و ديگرى اهل بيتم».

 

در مسند احمد حنبل آمده است: «همانا من در ميان شما دو جانشين قرار مى دهم كه يكى عظيم تر از ديگرى است: كتاب خدا، ريسمان كشيده شده ما بين آسمان و زمين و عترت خود يعنى اهل بيتم. اين دو از يكديگر جدايى ناپذيرند تا در كنار حوض كوثر بر من وارد شوند».

 

در صحيح ترمذى از پيامبر نقل شده است: «اى مردم در ميان شما چيزى مى گذارم كه اگر به آن تمسك كنيد هرگز گمراه نخواهيد شد و آن عبارت است از: كتاب خدا و عترتم».
از اين سخن پيامبر چنين نتيجه مى گيريم:

 

1. گرانبها بودن اهل بيت

ابن حجر مكى مى نويسد: «رسول خدا قرآن و عترت را ثَقَلين ناميد».
ثَقَل هر چيز گرانبها و پر ارج را گويند و كتاب و عترت اين گونه اند زيرا هر يك از آن دو گنجينه علوم لدنى و اسرار و حكمت هاى الهى اند. از اين رو پيامبر به آن دو فراخوانده و سفارش نموده است.119

 

 

2. عصمت و حجيت اهل بيت

قرار دادن قرآن و اهل بيت در كنار يكديگر و تأكيد بر لزوم پيروى و انفكاك ناپذيرى آن دو آشكارا بر عصمت اهل بيت دلالت دارد؛ چرا كه قرآن كتاب معصوم خداست و ابتلا به هر گناه و آلودگى انفكاك و جدايى از قرآن مى باشد و هماهنگى و انطباق كامل با كتاب معصوم الهى مساوى با عصمت است.

استاد توفيق ابو اعلم نويسنده و دانشمند مصرى مى نويسد: «پيامبر صلى الله عليه و آله اهل بيت خود را به كتاب عزيز خداوند مقرون ساخته است. كتابى كه هرگز در او باطل نفوذ نخواهد كرد و هرگز از يكديگر جدا نخواهند شد. واضح است كه صدور هر نوع مخالفت با احكام دين افتراق و جدايى از قرآن محسوب مى گردد، در حالى كه پيامبر خبر از عدم جدايى اين دو داده است. از همين رو حديث دلالتى آشكار بر عصمت اهل بيت دارد و پيامبر كه اين حديث را در مواقف بسيارى ذكر كرده در پى اين هدف است كه امت خود را صيانت كرده و آنان را سفارش به استقامت بر تمسك به اين دو نموده تا در امور مختلف اعم از اعتقادات و فروع به ضلالت و گمراهى گرفتار نشوند»120.

 

آيه اللّه مكارم شيرازى نيز بر آن است كه: «اهل بيت معصومند زيرا جدايى ناپذير بودن آنها از قرآن از يك سو و لزوم پيروى بى قيد و شرط از آنان از سوى ديگر، دليل روشنى بر معصوم بودن آنها از خطا و اشتباه و گناه است. چرا كه اگر آنها گناه يا خطايى داشتند از قرآن جدا مى شدند و پيروى از آنان مسلمانان را از ضلالت و گمراهى بيمه نمى كرد و اينكه مى فرمايد با پيروى از آنان در برابر گمراهى ها مصونيت داريد دليل روشنى بر عصمت آنهاست»121.

 

 

3. پايندگى تا قيامت
جدايى ناپذيرى تا حوض كوثر نشانگر اين است كه پيامبر در صدد تعيين يك استراتژى جاودانه و دائمى براى امت بوده و نشانگر آن است كه همواره هاديان و پيشوايانى از اهل بيت در ميان وجود دارند.
ابن حجر آورده است: «اين حديث نشانگر وجود كسانى از اهل بيت همراه قرآن است كه همچون قرآن شايستگى تمسك و پيروى تا قيامت را دارا باشند»122.

 

آيه اللّه مكارم شيرازى نيز مى نويسد:
«اين به خوبى نشان مى دهد كه در تمام طول تاريخ اسلام فردى از اهل بيت وجود دارد و همان گونه كه قرآن هميشه چراغ هدايت است آنها نيز هميشه چراغ هدايتند. پس بايد كاوش كنيم و در هر عصر و زمان آنها را پيدا كنيم»123.

 

4. لزوم پيروى از هر دو
اينكه پيامبر فرمود تا به آن دو چنگ زنيد گمراه نخواهيد شد و برخى از ديگر تعابير آن حضرت لزوم پيروى از هر دو را نمايان ساخته و هر حركت و شعارى كه به گسست آن دو انجامد را انحرافى و ضلالتبار معرفى مى كند.
علامه مناوى مى گويد: «در اين حديث اشاره بلكه تصريح به اين است كه قرآن و عترت دو قلويى را مى مانند كه رسول خدا آن دو را پس از خود معرفى فرموده و از امت خواسته است كه به خوبى با آن دو برخورد نموده و آنها را بر خود مقدم دارند و در دين خود به آنها چنگ زنند»124.

 

نكات ديگرى نيز از حديث ثقلين قابل استفاده است كه به جهت اختصار از ذكر آنها خوددارى مى شود125. آنچه اهميت ويژه دارد اين است كه پيامبر صلى الله عليه و آله براى هميشه امت را به پيروى از قرآن و عترت دانسته اند. نيز پيامبر اهل بيت را همچون كتاب الهى، معصوم و مصون از هر كژى و ناراستى دانسته و بر آن شده اند كه هميشه هاديانى از اهل بيت عليهم السلام در كنار قرآن براى راهنمايى امت وجود دارند.

 

5. كيستى اهل بيت
پيامبر در مواقع مختلف اهل بيت و امامان ايشان را معرفى كرده اند عمرخطاب از پيامبر پرسيد: آيا بايد به همه اهل بيت تمسك كنيم؟
پيامبر فرمود: «خير، بلكه به اوصياى اهل بيتم، اول آنها برادر و وزير و وارث و خليفه ام در ميان امت و آن كسى كه ولى هر مؤمنى است (امام على عليه السلام)، پس از او فرزندم حسن و بعد از او فرزندم حسين است، آنگاه نه نفر از فرزندان حسين يكى پس از ديگرى»126.

بنابراين حديث فوق به خوبى ولايت و لزوم تبعيت از اهل بيت عليهم السلام و در رأس آنان اميرمؤمنان عليه السلام را اثبات و آنان را براى هميشه بزرگترين مرجع دينى در كنار قرآن و همسنگ و همسوى و همراه آن معرفى مى كند.

 

منبع: هدانا برگرفته از پرسمان، امـام شناسى.

ویژه نامه امامت پژوهی و فرقه های مذهبی

ویژه نامه اعتقادات و پاسخ به شبهات