تکامل در برزخ
آيا تکامل در عالم برزخ امکان دارد؟ اگر جواب مثبت است، اين تکامل چگونه است؟
«نظام برزخى»، هرچند نتيجه اى از حرکت آدمى در دنيا است؛ ولى دنباله و تداوم آن، به شمار مى رود و اين حرکت، در جهت سير به سوى خداوند است؛ به طورى که چه بسا بر اثر سختى هاى مرحله برزخ و يا باقيات صالحات، برخى معايب و نقايص از بين رود و يا برخى کمالات، قابليت ها و خصوصيات جديد به دست آيد. علاوه بر اينکه با گذراندن دوران برزخ، آدمى لياقت ورود به عالم حشر و قيامت را مى يابد. از اين حقيقت با عنوان «تکامل برزخى» ياد مى شود که بيانگر تداوم حرکت و تحوّل در «نظام برزخى» است.
جهت فهم بهتر حرکت و تکامل در برزخ، توجّه به چند نکته لازم و بايسته است:
يکم . همه انسان ها ـ چه خوب و چه بد ـ براساس بازگشت کلّى هستى به سوى خدا، در حرکت اند و اين براساس سنن حاکم بر عوالم وجود و مقتضاى آن است؛ چه اين حرکت براساس عشق به خداوند و طلب و خواستن باشد و چه با ردّ و انکار کمال بى نهايت و يا با لجاجت، مخالفت، عصيان و طغيان در برابر خداوند همراه باشد.
دوم . براى ورود به هر عالمى، بايد روح و بدن متحول شده و قابليت و لياقت ورود به نظام بعدى را کسب کنند و اين تحول بايد در حدّى باشد که سنخيت پذيرش احکام، آثار و قوانين آن نظام را پيدا کند.
شاید این مطالب را هم بپسندید:
سوم . آنچه از آيات و روايات استفاده مى شود، دلالت بر اين دارد که روح پس از ورود به «عالم برزخ»، براساس نظام برزخى و مسيرى که در نظام دنيايى داشته، به سير و حرکت خود ادامه مى دهد؛ البته تحمّل فشارها و سختى ها در نظام برزخى موجب تزکيه و طهارت روح مؤمن است و تا حدودى که عالم برزخى اقتضا مى کند، قسمت مهمى از حجاب ها از چهره روح کنار زده مى شود و اين همان تکامل روح است.
به عنوان مثال مؤمنى که مسيرش در دنيا به سوى خداوند است، ولى در عين حال سخن چين نيز هست؛ اين صفت ناپسند و زشت در نظام برزخى، برايش تمثّل مى يابد و بر او مسلّط مى شود؛ چرا که اين عمل ناروا در دنيا بر روح، عقل و فکر او مسلّط بوده و در واقع بر او تسلط داشته و انسانيت او را تحقير مى کرده است. باطن اين کردار، در برزخ ظاهر مى شود؛ آن هم به شکل خاصى که به طور مداوم او را تهديد مى کند.
براى رهايى از اين صفت بد، بايد در «نظام برزخى» در حدّ آن عالم و به اقتضاى احکام و آثار آن نظام، فشارها و سختى ها را تحمل کند تا پاک شود. براى شخص کافر و معاند نيز، فرو رفتن بيشتر در ضلالت، عناد و طرد و دورى از خداوند است و حرکت او به سوى «لقاى خداوند با اسماى غضب» خواهد بود [170].
[170]. ر.ک: عروج روح، صص 113 ـ 132، معاد يا بازگشت به سوى خدا، ج 1، صص 329 ـ 348.
منبع: هدانا برگرفته از پرسمان، فرجام شناسی/ مؤلف محمدرضا كاشفى
