امامت در قرآن کریم
قرآن و امامت
آيا قرآن به مسأله امامت پرداخته است؟ در مهندسى فكرى قرآن امامت چه جايگاهى دارد؟
امامت از امورى است كه قرآن مجيد بر آن اهتمام ويژه اى داشته و در موارد مختلفى به آن پرداخته است. آموزه هاى قرآن در اين باره فراوان و داراى ابعاد مختلفى است، از جمله مسائلى كه قرآن بر آن اهتمام ورزيده عبارتند از: مشروعيت الهى امام، منبع قانون گذارى، شرايط امام، مسائل مربوط به چگونگى ايجاد، كاربست و هزينه كرد قدرت سياسى، اهداف و غايات حكومت و جامعه دينى، اصول سياست داخلى و خارجى و…35.
برخى از آموزه هاى قرآن در اين باب عبارت است از:
يك. امامت برتر از نبوت
امامت در قرآن جايگاه رفيع و بلندى دارد. از قرآن به دست مى آيد كه مقام امامت بالاتر از نبوت است. زيرا خداوند حضرت ابراهيم را پس از آنكه داراى مقام نبوت و رسالت بود مورد آزمون هاى ويژه اى قرار داد و چون در همه آنها فراز آمد او را به امامت برگزيد.«وَ إِذِ ابْتَلى إِبْراهِيمَ رَبُّهُ بِكَلِماتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قالَ إِنِّي جاعِلُكَ لِلنّاسِ إِماماً»36.
آزمودن و برگزيدن ابراهيم پس از رسالت به مقام امامت نشانگر برترى امامت از نبوت است. اين مسأله در روايات نيز مورد توجه قرار گرفته است.
در حديثى از امام صادق عليه السلام آمده است: خداوند تبارك و تعالى ابراهيم را به بندگى گرفت پيش از آنكه او را به نبوت برگزيند، و او را به نبوت رساند پيش از آنكه به رسالت برگزيند، و او را رسول خود ساخت پيش از آنكه به دوستى برگزيند، و او را دوست و خليل خود گرداند پيش از آنكه امامش قرار دهد. و چون همه مقامات را در او گرد آورد فرمود: «من تو را امام مردم قرار دادم»37.
دو. امامت شرط تحقق رسالت
امامت شايسته و بر حق در نگاه قرآن چنان جايگاهى دارد كه مغفول نهادن آن مساوى با عدم اجراى اصل رسالت است. از اين رو در رابطه با اعلام امامت اميرمؤمنان در بازگشت از حجه الوداع مى فرمايد: «يا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ»38؛ «اى پيامبر آنچه را كه از جانب پروردگارت نازل شده است ابلاغ كن و اگر چنين نكنى رسالت الهى را انجام نداده اى».
سه. امامت شرط كمال و جامعيت دين
در نگاه قرآن دين بدون امام حق ناقص و نعمتى ناتمام و نزد خدا غيرمقبول است. از اين رو پس از معرفى امامت و جانشينى حضرت على عليه السلام در غدير خم خداوند مى فرمايد: «الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَ رَضِيتُ لَكُمُ الاْءِسْلامَ دِيناً»39؛ «امروز دين شما را كامل نمودم و نعمت خود را بر شما تمام گردانيدم و به دين اسلام براى شما رضايت يافتم».
براساس اين آيه دين اسلام و لطف و نعمت الهى به واسطه امامت به سر حد كمال مطلوب خود رسيده و بدون آن گرفتار نقصى جبران ناپذير و ناخشنودكننده است.
چهار. امام و فراخوان قيامت
شاید این مطالب را هم بپسندید:
در نگاه قرآن هر كسى در قيامت با امام و پيشواى خود خوانده مى شود: «يَوْمَ نَدْعُوا كُلَّ أُناسٍ بِإِمامِهِمْ»40.
اين آيه نشانگر اهميت و تأثير بى بديل پيشوايان در زندگى و سرنوشت انسان در سراى جادوان آخرت مى باشد. پيشواى حق و شايسته پيشاهنگ سعادت جاودان و پيشوايان نابكار راهروان و راهبران به سوى سقوط و هبوط در آتش دوزخند.41
35. جهت آگاهى بيشتر بنگريد: حميدرضا شاكرين، حكومت دينى، ص 35-24، قم: معارف، چهارم، 1385.
36. بقره2، آيه 124.
37. اصول كافى، ج 1، ص 175 و ج 2، ص 178.
38. مائده 5، آيه 67. در شأن نزول آيه بنگريد:
الف. الغدير، ج 1، ص 223-214.
ب. غاية المرام، ج 3، ص 327-320.
ج. مجمع البيان، ج 3، ص 223.
د. الدرالمنثور، ج 3، ص 109.
39. مائده 5، آيه 3.
40. اسراء 17، آيه 71.
41. جهت آگاهى بيشتر بنگريد: على ربانى گلپايگانى، امامت در بينش اسلامى، ص 41-37.
منبع: هدانا برگرفته از پرسمان، امـام شناسى.
