اسراف در نفس و نا اميدي از رحمت خدا

سوال : سلام درباره آیه 53 سوره زمر، میخاستم بدونم که اولا منظور از عباد بندگان خاص خداست یا همه رو شامل میشه و آیا با توبه و بازگشت به سوی خدا اثر وضعیه گناه باز هم وجود دارد؟

پرسش كننده: آقاي عباس نوازاني.

قرآن كريم:

۞ قُلْ يَٰعِبَادِىَ ٱلَّذِينَ أَسْرَفُوا۟ عَلَىٰٓ أَنفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُوا۟ مِن رَّحْمَةِ ٱللَّهِ ۚ إِنَّ ٱللَّهَ يَغْفِرُ ٱلذُّنُوبَ جَمِيعًا ۚ إِنَّهُۥ هُوَ ٱلْغَفُورُ ٱلرَّحِيمُ-زمر،53. «بگو ای بندگان من که بر خود اسراف و ستم کرده‌اید! از رحمت خداوند نومید نشوید که خدا همه گناهان را می‌آمرزد، زیرا او بسیار آمرزنده و مهربان است. ترجمه آيت الله مكارم شيرازي.

جواب:

خطاب آيه همگاني است و تمام انسانها را در برمي گيرد . اعمال انسان در سرنوشتش تاثير دارند و همين اعمال ما هستند كه آينده ما را ترسيم مي كنند. چون معصوم نيستيم گاهي اشتباهاتي از ما سر مي زند ، قبل از اينكه كسي ضرر كند اين خود ما هستيم كه آسيب ديده ايم.

دين و عقل براي ما ترسيم مي كنند كه بر اين جهان يك «نظام آثار عمل» حكم فرما ست. اگر كسي واقعا اين مطلب را با تفكر و فلسفه الهي درك كرد، چنين انسان انديشمندي از برخي از اعمال گذشته خويش پشيمان ميشود، چون تاثيرات اعمال را مي بيند. مي بيند كه چه ضررهايي كرده ، از چه مقاماتي دور افتاده !. لازم نيست كه گناه كرده باشد بلكه كوتاهي در اعمال گذشته براي انسان انديشمند سبب ناراحتي و نا اميدي است. او مي داند كه در نظام آثار عمل قطعا اين كوتاهي ها و گناهان تاثير گذار بر آينده اش شده اند. همين موجب افسوس او خواهد شد .

كوتاهي در اعمال  گذشته براي انسان انديشمند سبب ناراحتي و نا اميدي است. او مي داند كه در نظام آثار عمل قطعا اين كوتاهي ها و گناهان تاثير گذار بر آينده اش شده اند. همين موجب افسوس او خواهد شد .

در دعاي كميل بخوبي مي توانيد برخي از آثار اعمال را همراه با اشاره به نظام تاثير اعمال ببينيد.

اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِيَ الذُّنُوبَ الَّتِي تَهْتِكُ الْعِصَمَ‏ اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِيَ الذُّنُوبَ الَّتِي تُنْزِلُ النِّقَمَ‏ اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِيَ الذُّنُوبَ الَّتِي تُغَيِّرُ النِّعَمَ‏ اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِيَ الذُّنُوبَ الَّتِي تَحْبِسُ الدُّعَاءَ اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِيَ الذُّنُوبَ الَّتِي تُنْزِلُ الْبَلاَءَ،اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِي كُلَّ ذَنْبٍ أَذْنَبْتُهُ وَ كُلَّ خَطِيئَةٍ أَخْطَأْتُهَا. دايا!

بيامرز براى من آن گناهانى را كه پرده حرمتم میدرد،خدايا!بيامرز براى من آن گناهانى را كه كيفرها را فرو میبارند،خدايا! بيامرز برايم گناهانى را كه نعمتها را دگرگون میسازند،خدايا!بيامرز برايم آن گناهانى را كه دعا را باز میدارند،خدايا! بيامرز برايم گناهانى كه بلا را نازل میكند،خدايا!بيامرز برايم همه گناهانى را كه مرتكب شدم،و تمام خطاهايى كه به آنها آلوده گشتم،اعمالي كه سبب مي شود نعمت هاي ما و خوشي هاي ما از بين بروند، اعمالي كه سبب مي شود دعاي انسان مستجاب نشود و در گرفتاري ها باقي بماند ، همه اين ها نشان دهده اين است كه اعمال ما در اين نظام داراي آثاري است كه به خود ما بر مي گردد كه از آن به عنوان «نظام آثار عمل» ياد مي كنيم. ترجمه دعاي كميل ترجمه استاد انصاريان

چه چيز مي تواند آدمي را آرام نمايد و از ظلمات تنهايي و شكست برهاند؟

باور كنيم تنها دست غيبي قدرتمند خداوند است كه مي تواند فراتر از اين نظام آثار عمل كار كند.

تنها چيزي كه مي تواند ما را اميد وار نمايد اينست كه باور كنيم تنها، دست غيبي قدرتمند خداوند متعال است كه مي تواند فراتر از اين نظام آثار عمل كار كند. شخص اگر واقعا به اين نكته برسد كه هيچ چيزي خداي قادر متعال را نمي تواند محدود كند ديگر از چيزي نااميد نخواهد شد. اين شخص موحد است و ايمان او، او را نجات مي بخشد. او يقين مي كند كه خداوند قادر متعال نه تنها مي تواند آثار سوء عمل را بردارد و رفع كند بلكه حيرت آور تر اينكه بدي ها را به خوبي تبديل كند. إِلَّا مَن تَابَ وَآمَنَ وَعَمِلَ عَمَلًا صَالِحًا فَأُوْلَئِكَ يُبَدِّلُ اللَّهُ سَيِّئَاتِهِمْ حَسَنَاتٍ وَكَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَّحِيمًا.سوره : الفرقان آیه : 70.

مگر كسى كه توبه كند و ايمان آورد و كار شايسته كند. پس خداوند بديهايشان را به نيكيها تبديل مى‏كند، و خدا همواره آمرزنده مهربان است.(ترجمه فولادوند).

پس با توبه يعني بازگشت به مسير الهي آثار اعمال نيز از سوي خداوند به نيكي تبديل مي شود و نه تنها خداوند سبب تغيير مي گردد بلكه به رحمت واسعه اش  اراده كرده است كه خوبي ها آثار بدي هارا از بين ببرند.(… إِنَّ الْحَسَناتِ یُذْهِبْنَ السَّیِّئات…). سوره مبارکه هود آیه114. آنچه هست اينست كه انسان عزم بر بازگشت از گناه را داشته باشد. از شرايط بخشش، توبه با شرايط آنست كه خود بحث مفصلي مي طلبد.

در مقابل اگر كسي بدي اعمال خود و ضررهايي را كه كرده ببيند و كار را در اينجا ختم شده دانست، اين فرد دو ضرر و گناه كرده يك اينكه آثار اعمال بدش براي او باقي خواهد ماند و دوم اينكه قدرت و رحمت خداي متعال را نمي بيند. اين خودش از تمام گناهان بزرگتر است چون خداوند را بدرستي نشناخته و با وصف عدم قدرت نعوذ باالله براي خود توصيف كرده، چنين شخصي درگير محدوديت ها مي شود و قطعا نمي تواند از مشكلات بزرگ زندگي برهد.

قدرت و رحمت خداي متعال را نمي بيند. اين خودش از تمام گناهان بزرگتر است چون خداوند را بدرستي نشناخته و با وصف عدم قدرت نعوذ باالله براي خود توصيف كرده، چنين شخصي درگير محدوديت ها مي شود و قطعا نمي تواند از مشكلات بزرگ زندگي برهد. 

 برهمين اساس برخي چون توحيد ناب را فاقد اند در افسردگي ها غوطه ورند و دست به خود كشي مي زنند!.خداي متعال در حديثي شريف براي کساني که از رحمت او نااميدند اظهار تأسف کرده، مي‌فرمايد: «فَيَابُؤْساً لِلْقَانِطِينَ مِنْ رَحْمَتِي وَ يَا بُؤْساً لِمَنْ عَصَانِي وَ لَمْ يُرَاقِبْنِي‏؛ بدا به حال نااميدان از رحمت من! و بدا به حال کسي که از من نافرماني کرد و مراقب من نبود!» کافي، ج2 ص66 ح7.

قرآن كريم ريشه نااميدي را در تحليلي زيبا اينگونه مي داند كه : … وَلَا تَا۟يْـَٔسُوا۟ مِن رَّوْحِ ٱللَّهِ ۖ إِنَّهُۥ لَا يَا۟يْـَٔسُ مِن رَّوْحِ ٱللَّهِ إِلَّا ٱلْقَوْمُ ٱلْكَٰفِرُونَ.يوسف 87.از رحمت خدا مأیوس نشوید؛ که تنها گروه کافران، از رحمت خدا مأیوس می‌شوند!.

اين آيه مباركه به درستي ريشه را مطرح كرده كه علت نااميدي كفر و عدم شناخت و باور به خداي متعال است. گناه هراندازه بزرگتر باشد بزرگتر از آن نيست كه خداوند نتواند آن را ببخشد ، حال اگر كسي خدا را نديد و بزرگي گناه خويش را ديد اين شخص دچار گناهي بزرگتر از گناه خود شده است.

نكته ديگر آنكه برداشت ظاهري و اوليه از آيه اين است كه ما تصور مي كنيم ، آيه فقط به افراد گنه كار اختصاص دارد، افرادي كه گناهان بزرگ دارند، و اينها هستند كه نبايد از رحمت خدا نا اميد شوند.فهم آيه در اين سطح درست است، اما محدود به اين قسمت نمي شود و مراتب ديگري را نيز شامل مي شود.  بيشتر بايد در قسمت اسرفوا علي انفسهم فكر كرد…
نوعا همه ما را شامل مي شود!!!
ما در يك حجابيم نمي فهميم كه عمر ارزشمند چگونه مي گذرد و چطور به اندك بهايي آن را مي فروشيم و يا خداي ناكرده ضرر مي كنيم … .

اسراف در نفس ، گفتاري از آيت الله جوادي آملي

اسراف هم در مورد نعمتهاي بيروني مطرح است و هم درباره نعمتهاي دروني؛ مثلاً، اولين لحظه‌ي كه ارتكاب گناه در فكر انسان خطور كند، قبل از ارتكاب، اسراف در نفسش پيدا مي‏شود؛ يعني، او اين پديده فكري و علمي و نيز اين پديده عملي يعني عزم و اراده را بيجا مصرف مي‏كند.
خداوند مي‏فرمايد: وقتي شما به جان خودتان اسراف كرده‌يد، نا اميد نباشيد. چون درهاي رحمت، همواره باز است. سپس مي‏فرمايد: (وأنيبوا إليربّكم وأسلموا له)[fusion_builder_container hundred_percent=”yes” overflow=”visible”][fusion_builder_row][fusion_builder_column type=”1_1″ background_position=”left top” background_color=”” border_size=”” border_color=”” border_style=”solid” spacing=”yes” background_image=”” background_repeat=”no-repeat” padding=”” margin_top=”0px” margin_bottom=”0px” class=”” id=”” animation_type=”” animation_speed=”0.3″ animation_direction=”left” hide_on_mobile=”no” center_content=”no” min_height=”none”][سوره زمر، آيه 54.] و اين انابه و تسليم شدن، تغييري در صحنه نفس است. پس اول، اسراف بر نفس است برخي نفسِ غير مسرِف را مسرِف و آنگاه نفس مسرِف و مُترف را منيب، تائب و مطيع مي‏كنند و اين، تحوّل دو جانبه در نفس است.
بسياري از آيات نشانه آن است كه اين تغيير، سخت و يا آسان است؛ چنان كه طي راه سخت و يا آسان است؛ يعني اين دو مطلب با هم ارتباط دارند: يكي اين كه اصل تغيير، گاهي سخت و گاهي آسان است؛ مطلب ديگر اين كه طي راه، گاهي سخت و گاهي آسان است و منشأ اين سختي و يا آساني، اين است كه اگر وصفي به صورت «ملكه» در دل رسوخ كرده باشد، تغييرش سخت ولي ادامه راهِ مناسب با آن، سهل است كه به اين ترتيب، هر دو مطلب به رسوخ وصفي نفساني وابسته است؛ به اين معنا، كه در اوايل امر، همان طور كه فراگيري علم، ثابت و آسان است و مي‏فهمند، فراگيري مسائل اخلاقي مثل متخلق كردن كودكان هم سهل است. چون مسائل اخلاقي هم با فطرت اينها سازگار است و هم ضد اخلاق و ارزش در جان اينها جايي پيدا نكرده است؛ ولي اگر اخلاقي نفساني در دراز مدت به صورت ملكه در آمده باشد طي راه مناسب با آن ملكه، آسان ولي تغيير آن سخت است،
تفسير موضوعي – ج 10 – مبادي اخلاق در قرآن صفحه 97

احاديث

*_قال الامام علی – علیه السلام – : اَلحَمدُ لِلَّهِ غَیرَ مَقنُوطٍ مِن رَحمَتِهِ، وَلا مَخلُوٍّ مِن نِّعمَتِهِ، وَلا مَأیُوسٍ مِن مَغفِرَتِهِ.«نهج البلاغه، خطبه 45»

امام علی – علیه السلام – فرمود: سپاس و ستایش خدایی را که نه از رحمت او نومیدم و نه از نعمت او بی بهره و نه از آمرزش او مأیوس.

*_قال الامام الصادق – علیه السلام – : أَروَحُ الرَّوحِ اَلیَأسُ مِنَ النَّاسِ.
«بحار الأنوار، ج 78، ص 249»

امام صادق – علیه السلام – فرمود: آساینده ترین آسایش، ناامیدی از مردم است.

*_قال الامام علی – علیه السلام – : اَلفَقِیهُ کلُ الفَقِیهِ مَن لم یَقنَطِ النَّاسَ مِن رَحمَةِ اللهِ، ولم یُؤیِسهُم مِن رَوحِ اللهِ، وَلم یُؤمِنهُم مِن مَکرِ اللهِ.
«نهج البلاغه، حکمت 90»

امام علی – علیه السلام – فرمود: فقیه به تمام معنا، کسی است که مردم را از رحمت خدا نومید نگرداند و از فضل و بخشایش خدا مأیوسشان نسازد و از مکر و عذاب خدا هم، آسوده خاطرشان نکند.

*_قال الامام علی – علیه السلام – : لاتَیأَس مِنَ الزَّمَانِ إِذَا مَنَعَ، وَلا تَثِق بِهِ إِذَا أَعطَی، وَکن مِنهُ عَلَی أَعظَمِ الحَذَرِ.امام علی – علیه السلام – فرمود: نومید مشو از زمانه, هرگاه دریغ کرد، و هرگاه عطا کرد به آن اعتماد مکن و از آن سخت برحذر باش.
«غرر الحکم، ح 10302»

*_ قال الامام علی – علیه السلام – : کلُّ قَانِطٍ آیِسٌ.
«غرر الحکم، ح 6842»

امام علی – علیه السلام – فرمود: هر ناامیدی, ناکام است.

 

---

---

كليد: اسراف در نفس و نا اميدي از رحمت خدا اسراف در نفس و نا اميدي از رحمت خدا اسراف در نفس و نا اميدي از رحمت خدا اسراف در نفس و نا اميدي از رحمت خدا اسراف در نفس و نا اميدي از رحمت خدا اسراف در نفس و نا اميدي از رحمت خدا اسراف در نفس و نا اميدي از رحمت خدا اسراف در نفس و نا اميدي از رحمت خدا اسراف در نفس و نا اميدي از رحمت خدا اسراف در نفس و نا اميدي از رحمت خدا اسراف در نفس و نا اميدي از رحمت خدا اسراف در نفس و نا اميدي از رحمت خدا اسراف در نفس و نا اميدي از رحمت خدا اسراف در نفس و نا اميدي از رحمت خدا اسراف در نفس و نا اميدي از رحمت خدا اسراف در نفس و نا اميدي از رحمت خدا اسراف در نفس و نا اميدي از رحمت خدا اسراف در نفس و نا اميدي از رحمت خدا اسراف در نفس و نا اميدي از رحمت خدا اسراف در نفس و نا اميدي از رحمت خدا اميد به خدا نا اميدي از خدا ترجمه و تفسير آيه لاتقنطوا من رحمه الله ایمان به خدا و امید به زندگی  توکل به خدا بهترین روش در برابر مشکلا ت امید به رحمت خداوند اعتماد و اميد به خدا[/fusion_builder_column][/fusion_builder_row][/fusion_builder_container]