هبه
فهرست این نوشتار:
حضرت آیت الله مکارم شیرازی
تملک مراتع بدون اجازه دولت [إحیای زمین ]
پرسش :زمین هایى که قبلا مرتع عمومى بوده، دولت اسلامى آنها را تقسیم نموده و به کسانى که واجد شرایط هستند واگذار مى کند ولى عدّه اى بدون اجازه دولت خودسرانه آنها را شخم زده و تملّک مى کنند، آیا مجاز هستند؟
پاسخ :در فرض سوال؛ شرعاً اشکال دارد.
احیاء زمین موات با آب وقفی [إحیای زمین ]
پرسش :اگر زمین موات را با آب قنات یا چاه وقفی احیاء نمایند آیا زمین احیاء شده جزء موقوفات می باشد؟
پاسخ :زمینی که با آب وقف احیاء شده جزو موقوفات نمی شود ولی باید معادل قیمت آب را بدهد.
احیاء موات بلاد مسلمین توسط کافر [إحیای زمین ]
پرسش :اگر کافرى، زمین مواتى را در بلاد مسلمین احیا کند، آیا مالک آن مى شود؟
پاسخ :در صورتى که با موافقت حکومت اسلامى باشد، و لطمه اى به مسلمین نزند، مالک مى شود.
تردید در اباحه زمین قبرستان [إحیای زمین ]
پرسش :شهردارى، قطعه زمینى را در یکى از شهرستان ها که در طرح جامع شهرسازى به عنوان فضاى سبز در نظر گرفته شده است، طبق قانون خریدارى کرده و تملّک نموده است، نظر به مجاورت زمین فوق با گلزار شهداى شهرستان،پس از کسب مجوّز قانونى، قسمتى از آن مکان به مدفن آنان اختصاص یافته و تاکنون قریب به 50 شهید دفاع مقدّس در آن جا مدفون گردیده است، بعضى در اباحه آن مکان ایجاد تردید مى کنند، حکم شرع در این مسأله چگونه است؟
پاسخ :چنانچه زمین مزبور موات بوده اشکالى ندارد و چنانچه زمین آبادى بوده که مالک داشته، اگر شهردارى طبق موازین شرع آن را تملّک کرده است اشکالى نیست، در غیر این صورت دفن اموات در آن جایز نیست.
زمین هایی که چگونگی تملک آنها معلوم نیست [إحیای زمین ]
پرسش :آیا زمینی را پدران ما احیا کرده اند و یا خریداری کرده باشند و هیچ سندى نسبت به سابقه این زمین در دست نیست طبق قانون ارث به ورثه آنها مى رسد؟
پاسخ :اگر زمین را پدران شما احیا کرده اند و قبلا موات بوده، طبق قانون ارث به ورثه آنها مى رسد و همچنین اگر خریدارى کرده باشند، و اگر هیچ سندى نسبت به سابقه این زمین در دست نیست و شاهد و گواهى نیز وجود ندارد، ملک از آن کسى است که در دست اوست یعنى ملک اجداد شما بوده و باید به قانون ارث عمل کنید.
معنی اراضی موات و اراضی ملی [إحیای زمین ]
پرسش :ملاک و معیار تشخیص اراضی موات از اراضی ملی چیست؟
پاسخ :اراضی موات، زمین هایی است که هرگز کسی آن را آباد نکرده است. و زمین ملی چیزی جز اراضی موات نیست.
حکم احیای موات در زمان وجود حکومت اسلامی یا غیر آن [إحیای زمین ]
شاید این مطالب را هم بپسندید:
پرسش :آیا احیای موات در زمان حال و قبل از انتقلاب تفاوتی دارد؟
پاسخ :در زمان حکومت اسلامى، احیاء موات مى بایست با اجازه حکومت باشد و نمىتوان خودسرانه عمل کرد. پس ما فرق مىگذاریم بین زمین هاى مواتى که در زمان شاه احیاء شده که مالک مىشوند و بین زمین هائى که الآن مخفیانه احیاء مىشود، چون اراضى موات جزء انفال محسوب مىشود که از اموال امام است و زمانى که نائب امام مسلّط باشد نمىتوان بدون اجازه او اقدام کرد.
احیای زمین موات به واسطه اجیر [إحیای زمین ]
پرسش :اگر زمین موات را من پیدا و مشخص کنم ولی احیا و آباد کردن آن زمین به امر من و توسط مستاجر و یا ورعیت من باشد وحق الزحمه اش را بگیرد شرعا مالک زمین من هستم یا رعیت؟
پاسخ :اگر برای شما آباد کرده باشد نه برای خودش مانعی شما مالک آن می باشید
بایر شدن زمین مات بعد از احیاء [إحیای زمین ]
پرسش :اگر فردي زمين مواتي را احيا کند ولي بعد از مدّتي مجدداً باير شود و ساليان طولاني بگذرد، آيا از ملکيت مالک خارج مي¬شود؟
پاسخ :در اینجا زمین، بایر محسوب می¬شود و در ملک او باقی می¬ماند، مگر این که اعراض کرده باشد یعنی از زمین صرف نظر کند یا اعراض عملی ثابت شود؛ ولی اگر اعراض نکند هر چند مدّت طولانی بگذرد مالک است و زمان دخالتی ندارد.
اختلاف بین کشاورزان و مدعیان مالکیت زمین موات [إحیای زمین ]
پرسش :در هندوستان فرمانروایان از كشاورزان ماليات هاى زيادى بابت زمين هاى كشاورزى مىگيرند در حالى كه اين زمين ها متعلّق به كشاورزان بوده و از اجدادشان به آنها رسيده است. مرقوم بفرماييد مالك زمينها كيست؟
پاسخ :ظاهر آنچه بیان شد این است که فرمانروایان ید مالکانه بر زمین ها داشته و به عنوان مزارعه به رعایا واگذار کردهاند، حال کسانى که معتقدند آنها غاصب بوده یا اراضى موات را به دست مردم دادهاند، چنانچه دلیل کافى براى اثبات مطلب خود اقامه کنند و ثابت شود مال پدران خودشان بوده از راجهها خلع ید به عمل مىآید.
احیاء حریم موقوفه توسط مستأجر و ادعای ملکیت آن قسمت [إحیای زمین ]
پرسش :شخصى، قطعه زمين موقوفهاى را از متولّى اجاره مىكند، بعد از اجاره، قسمتى از زمينهاى موات حريم آن را نيز احيا مىكند. آيا متولّى مىتواند زمين مزبور را كه مستأجر احيا كرده است جزء وقف محسوب دارد يا مستأجر مالك آن مىشود؟
پاسخ :چنانچه حريمشرعى بوده مستاجر حقّ احیا نداشته و مالک نمىشود و مادام که مدّت اجاره زمین تمام نشده مستاجر حقّ استفاده از آن را دارد و باید اجاره آن را بدهد و متولّى نمىتواند از او بگیرد ولى بعد از اتمام مدّت اجاره، حقّى براى مستاجر باقى نیست.
مالکیت زمین مصادره ای توسط آباد کننده آن [إحیای زمین ]
پرسش :زمينى كه حدود صد سال زراعت نشده و به نام يكى از درباريان زمان طاغوت بوده با صلاحديد عدّه اى از مسئولين دولت جمهورى اسلامى بين افراد واجد شرايط تقسيم شده است، و به جاى ساختمان به آنها داده اند، آيا تملّك زمين هاى مذكور مجاز است؟
پاسخ :اگر زمین موات بوده است کسى مالک آن مىشود که آن را آباد کند (مثلًا خانه بسازد) و اگر سابقاً آباد بوده تعلّق به مالک سابق دارد و اجازه او لازم است؛ مگر این که او از طریق غصب بر آن مسلّط شده باشد و صاحب اصلى معلوم نباشد، که باید با اجازه حاکم شرع به نیازمندان داد.
حکم واگذاری مقداری از زمین قبرستان متروکه به اشخاص توسط شهرداری [إحیای زمین ]
پرسش :مطابق تبصره 6 ماده 96 قانون شهرداري ها، كوچه ها و پياده روها و خيابان ها و گورستان هاى عمومى ملك عمومى محسوب شده و در مالكيّت شهردارى قرار دارد؛ شهردارى به علّت متروکه شدن گورستان، مقدارى از آن را طبق ضوابط قانونى به افراد واجد شرايط واگذار نموده است، با عنايت به اين كه دليلى بر وقفيّت زمين گورستان نيست، بفرماييد كه اراضى مذكور وقف است، يا مالكيّت شهردارى طبق قانون فوق صحيح است؟
پاسخ :هرگاه زمین مزبور سابقه ملکى نداشته باشد، یا احتمال موات بودن آن از روز اوّل برود حکم وقف بر آن جارى نمىشود؛ امّا اگر سابقه ملکیّت داشته و براى قبرستان واگذار شده است حکم وقف بر آن جارى است.
منبع: سایت هدانا برگرفته از استفتائات آیت الله العظمی مکارم شیرازی .
