احكام فقهي رویت و ثبوت هلال ماه
فهرست این نوشتار:
در نوشتار قبل نظر مراجع پیرامون روزیت هلال مطرح شد از اینجا کلیک کنید و مطالعه نمایید.
مطابق نظر آيت الله خامنه اي
در اين قسمت احكام جامع رويت هلال ماه را براي شما در چند بخش آماده كرده ايم. اين احكام مطابق با نظر آيت الله خامنه اي دامت بركاته است كه بخش استفتائات جديد پيرامون اين موضوع ، يكي از اين موارد است.
بخش اول: رساله آموزشي
راههای ثابت شدن اول ماه
۱. رؤیت شخص مکلف.
۲. شهادت دو فرد عادل.
۳. شهرتی که مفید علم باشد.
۴. گذشت سی روز.
۵. حکم حاکم.
۱. رویت هلال برای اثبات حلول ماه قمری از شبی که پس از رویت است کفایت میکند.
توجه:
رؤیت با وسیله، فرقی با رؤیت به طریق عادی ندارد و معتبر است. ملاک آن است که عنوان رؤیت محفوظ باشد، پس رؤیت با چشم و با عینک و با تلسکوپ محکوم به حکم واحدند. بلی رؤیت تصویر هلال از طریق انعکاس به رایانه که در آن صدق عنوان رؤیت معلوم نیست محل اشکال است.
استهلال (دیدن هلال) فی نفسه واجب شرعی نیست.
صرف کوچکی و پایین بودن هلال یا بزرگی و بالا بودن و یا پهن یا باریک بودن آن و مانند آن، دلیل شرعی شب اول یا دوم بودن نیست، ولی اگر مکلف از آن علم به چیزی پیدا کند باید به مقتضای علم خود در این زمینه عمل نماید.
اول ماه به وسیله‌ی تقویمها و محاسبات علمی منجمین ثابت نمی‌شود مگر این که از گفته‌ی آنها یقین حاصل شود.
۲. اگر در شهری اول ماه ثابت شود برای شهرهای دیگر در افق با هم متحد هستند کفایت میکند.
توجه:
منظور از اتحاد افق، شهرهایی است که از جهت احتمال رویت و عدم احتمال رویت هلال یکسان باشند.
۳. تا حاکم حکم به رؤیت هلال نکند، صرف ثبوت هلال نزد او، برای تبعیت دیگران از وی کافی نیست، مگر آن که اطمینان به ثبوت هلال حاصل نمایند.
توجه:
اگر شخصی هلال ماه را ببیند و بداند که رؤیت هلال برای حاکم شرع شهر او به هر علتی ممکن نیست، واجب نیست رؤیت هلال را به حاکم اطلاع دهد مگر آن که ترک آن مفسده داشته باشد.
اگر حاکم حکم نماید که فردا عید است و این حکم، شامل همه‌ی کشور باشد حکم او شرعاً برای همه‌ی شهرها معتبر است.
در تبعیت از اعلام رؤیت هلال توسط یک حکومت، اسلامی بودن آن حکومت شرط نیست، بلکه ملاک در این مورد، حصول اطمینان به رؤیت در منطقه‌یی است که نسبت به مکلف کافی محسوب می‌شود.
اگر هلال ماه در شهری دیده نشود ولی تلویزیون و رادیو از حلول آن خبر دهند، در صورتی که مفید اطمینان به ثبوت هلال گردد یا صدور حکم به هلال از طرف ولی فقیه باشد کافی است و نیازی به تحقیق نیست.
۴. اگر اول ماه از طریق رؤیت هلال حتی در افق شهرهای مجاوری که یک افق دارند و یا از طریق شهادت دو فرد عادل و یا از طریق حکم حاکم ثابت نشود باید احتیاط کرد تا اول ماه ثابت شود.
۵. اگر اول ماه رمضان ثابت نشود روزه واجب نیست، ولی اگر بعداً ثابت شود که آن روزی را که روزه نگرفته اول ماه بوده باید آن را قضا کند.
۶. روزی که انسان شک دارد آخر رمضان است یا اول شوال باید روزه بگیرد، اما اگر در اثنا‌ی روز ثابت شود که اول شوال است باید افطار کند، هر چند نزدیک مغرب باشد. رساله آموزشي .
بخش دوم: اجوبه الاستفتائات
رؤيت هلال
س 834: همانطور که مىدانيد، وضعيت هلال در آخر يا اول ماه به يکى از حالت‌هاى زير است:
1. غروب هلال قبل از غروب خورشيد باشد.
2. غروب هلال مقارن با غروب خورشيد باشد.
3. غروب هلال بعد از غروب خورشيد باشد.
لطفاً بيان فرماييد کدام يک از حالات سه گانه فوق را مىتوان براى تعيين اول ماه به حساب آورد؟
ج: در هر سه فرض، رؤيت هلال براى اثبات حلول ماه قمرى جديد از شبى که پس از رؤيت است کفايت مىکند.
س 835: آيا رؤيت تصوير هلال ماه با استفاده از دوربين CCD و انعکاس نور و بازخوانى اطلاعات ضبط شده توسط رايانه، براى اثبات اول ماه کفايت مىکند؟
ج: رؤيت با وسيله، فرقى با رؤيت به طريق عادى ندارد و معتبر است. ملاک آن است که عنوان رؤيت محفوظ باشد. پس رؤيت با چشم و با عينک و با تلسکوپ محکوم به حکم واحدند. اما در مورد انعکاس به رايانه که درآن صدق عنوان رؤيت معلوم نيست محل اشکال است.
س 836: اگر هلال ماه شوال در يک شهر ديده نشود، ولى تلويزيون و راديو از حلول آن خبر دهند، آيا کافى است يا تحقيق بيشترى واجب است؟
ج: اگر مفيد اطمينان به ثبوت هلال گردد يا صدور حکم به هلال از طرف ولى فقيه باشد، کافى است و نيازى به تحقيق نيست.
س 837: اگر تعيين اول ماه رمضان و عيد سعيد فطر به علت عدم امکان رؤيت هلال اول ماه به سبب وجود ابر در آسمان يا اسباب ديگر، ممکن نباشد و سى روز ماه شعبان يا ماه رمضان کامل نشده باشد، آيا براى ما که در ژاپن زندگى مىکنيم، جايز است که به افق ايران عمل کرده و يا به تقويم اعتماد کنيم؟ وظيفه ما چيست؟
ج: اگر اول ماه از طريق رؤيت هلال حتى در افق شهرهاى مجاورى که اتحاد افق دارند، و يا از طريق شهادت دو فرد عادل و يا از طريق حکم حاکم ثابت نشود، بايد احتياط کرد تا اول ماه ثابت شود.
س 838: آيا اتحاد افق در رؤيت هلال شرط است يا خير؟
ج: بلى شرط است.
س 839: مقصود از اتحاد افق چيست؟
ج: منظور از آن، شهرهايى است که از جهت احتمال رؤيت و عدم احتمال رؤيت هلال يکسان باشند.
س 840: اگر روز بيست و نهم ماه در تهران و خراسان عيد باشد، آيا براى افرادى هم که در شهرى مانند بوشهر مقيم هستند، جايز است افطار کنند؟ با توجه به اينکه افق تهران و خراسان با افق بوشهر يکى نيست.
ج: به‌طور کلّى اگر اختلاف بين افق دو شهر به مقدارى باشد که با فرض رؤيت هلال در يکى، هلال در ديگرى قابل رؤيت نباشد، رؤيت آن در شهرهاى غربى براى مردم شهرهاى شرقى که احتمال رؤيت در آن به‌طور قطع و يقين منتفى باشد، کفايت نمىکند.
س 841: اگر بين علماى يک شهر راجع به ثبوت هلال يا عدم آن اختلاف رخ دهد و عدالت آنها هم نزد مکلّف ثابت بوده و به دقت همه آنها در استدلال خود مطمئن باشد، وظيفه واجب مکلّف چيست؟
ج: اگر اختلاف دو بيّنه به‌صورت نفى و اثبات باشد، يعنى يکى مدعى ثبوت هلال و ديگرى مدعى عدم ثبوت آن باشد، اين اختلاف موجب تعارض دو بينه و تساقط هر دو است، و وظيفه مکلّف اين است که هر دو نظر را کنار گذاشته و درباره افطار کردن يا روزه گرفتن به آنچه که مقتضاى اصل است، عمل نمايد. ولى اگر بين ثبوت هلال و عدم علم به ثبوت آن اختلاف داشته باشند، به اين صورت که بعضى از آنها مدعى رؤيت هلال باشند و بعضى ديگر مدعى عدم مشاهده آن، قول کسانى که مدعى رؤيت هلال هستند، در صورت عادل بودن، حجت شرعى براى مکلّف است و بايد از آن متابعت کند، و همچنين اگر حاکم شرعى حکم به ثبوت هلال نمايد، حکم وى حجت شرعى براى همه مکلفين است و بايد از آن پيروى کنند.
شاید این مطالب را هم بپسندید:
س 842: اگر شخصى هلال ماه را ببيند و بداند که رؤيت هلال براى حاکم شرع شهر او به هر علتى ممکن نيست، آيا او مکلّف است که رؤيت هلال را به حاکم اطلاع دهد؟
ج: اعلام بر او واجب نيست مگر آنکه ترک آن مفسده داشته باشد.
س 843: همانگونه که مىدانيد اکثر فقهاى بزرگوار پنج راه براى ثبوت اول ماه شوال در رسالههاى عمليه خود بيان کردهاند که ثبوت نزد حاکم شرع در ضمن آنها نيست، بنا بر اين چگونه بيشتر مؤمنين به مجرد ثبوت اول ماه شوال نزد مراجع، روزه خود را افطار مى‌کنند؟ شخصى که از اين راه اطمينان به ثبوت هلال پيدا نمىکند، چه تکليفى دارد؟
ج: تا حاکم حکم به رؤيت هلال نکرده، مجرد ثبوت هلال نزد او، براى تبعيّت ديگران از وى کافى نيست، مگر آنکه اطمينان به ثبوت هلال حاصل نمايند.
س 844: اگر ولى امر مسلمين حکم نمايد که فردا عيد است و راديو و تلويزيون اعلام کنند که هلال در چند شهر ديده شده است، آيا عيد براى تمامى نواحى کشور ثابت مىشود يا فقط براى شهرهايى که ماه در آنها ديده شده و شهرهاى هم افق با آنها، ثابت مىگردد؟
ج: اگر حکم حاکم شامل همه کشور باشد، حکم او شرعاً براى همه شهرها معتبر است.
س 845: آيا کوچکى هلال و باريک بودن و اتصاف آن به خصوصيات هلال شب اول، دليل بر اين محسوب مىشود که شب قبل شب اول ماه نبوده، بلکه شب سى‌ام ماه قبلى بوده است؟ اگر عيد براى شخصى ثابت شود و از اين راه يقين پيدا کند که روز قبل عيد نبوده، آيا قضاى روزه روز سى‌ام ماه رمضان را بايد به جا آورد؟
ج: مجرد کوچکى و پائين بودن هلال يا بزرگى و بالا بودن و يا پهن يا باريک بودن آن دليل شرعى شب اول يا دوم بودن نيست، ولى اگر مکلّف از آن علم به چيزى پيدا کند بايد به مقتضاى علم خود در اين زمينه عمل نمايد.
س 846: آيا استناد به شبى که در آن ماه به‌صورت قرص کامل است (شب چهاردهم) و اعتبار آن به عنوان دليل براى محاسبه اول ماه جايز است تا از اين راه وضعيت يوم الشک معلوم شود که مثلاً روز سى ام ماه رمضان است و احکام روز ماه رمضان بر آن مترتب شود، مثلاً بر کسى که اين روز را بر اساس بيّنه روزه نگرفته، حکم به وجوب قضاى روزه شود و کسى هم که به دليل استصحاب بقاى ماه رمضان روزه گرفته، برىء الذمّه باشد؟
ج: امر مذکور حجت شرعى بر آنچه ذکر شد، نيست، ولى اگر مفيد علم به چيزى براى مکلّف باشد، واجب است که طبق آن عمل نمايد.
س 847: آيا استهلال در اول هر ماه واجب کفايى است يا احتياط واجب؟
ج: استهلال فى‌نفسه واجب شرعى نيست.
س 848: آيا اول ماه مبارک رمضان و آخر آن با رؤيت هلال ثابت مىشود يا با تقويم، هرچند ماه شعبان سى روز نباشد؟
ج: اول يا آخر ماه رمضان با رؤيت شخص مکلّف يا با شهادت دو فرد عادل يا با شهرتى که مفيد علم است يا با گذشت سى روز و يا به وسيله حکم حاکم ثابت مىشود.
س 849: اگر تبعيت از اعلام رؤيت هلال توسط يک دولت جايز شد، و آن اعلام معيارى علمى براى ثبوت هلال سرزمين‌هاى ديگر را تشکيل دهد، آيا اسلامى بودن آن حکومت شرط است، يا اينکه عمل به آن حتى اگر حکومت ظالم و فاجر هم باشد، ممکن است؟
ج: ملاک در اين مورد، حصول اطمينان به رؤيت در منطقه اى است که نسبت به مکلّف کافى محسوب مىشود.
س 850: خواهشمند است نظر مبارک خود را در خصوص اعتکاف در مساجد (جامع و غير جامع) غير از مساجد اربعه بيان فرماييد.
ج: رجائاً اشکال ندارد. اجوبه الاستفتائات.
بخش سوم : استفتائات
راه هاى ثبوت اول ماه
14. آيا اول ماه مبارک رمضان و آخر آن با رؤيت هلال ثابت مىشود يا با تقويم، هرچند ماه شعبان سى روز نباشد؟
ج) اول يا آخر ماه رمضان با رؤيت شخص مکلّف يا با شهادت دو فرد عادل يا با شهرتى که مفيد علم است يا با گذشت سى روز و يا به وسيله حکم حاکم ثابت مىشود.
15. در محل سكونت من بدون رويت هلال ماه و به صِرف گذشتن 30 روز از شعبان جمعه را اول ماه رمضان اعلام نمودند، در حالى كه اول شعبان هم به تحقيق معلوم نبود. لذا استدعا دارد تكليف حقير و ساير دوستان در استفاده از شبهاى پر فيض قدر و قرائت دعاى روزانه و اعمال مخصوص برخى شبها و روزها را معيّن فرماييد.
ج) بعد از گذشتن سى روز از ماه شعبان حکم به اول ماه رمضان مىشود هرچند هلال ماه رمضان را نديده باشند، ليکن به شرط آنکه اول ماه شعبان به طريق شرعى ثابت شده باشد وگرنه گذشت سى روز اعتبار ندارد. ليالى متبرّکه‌ى قدر وجود واحد مستمرّ است و در درک فضيلت شب قدر و درک فضيلت ادعيه‌ى خاصه‌ى زمانهاى خاصى از ماه مبارک رمضان، اگر خصوصيت زمان براى مکلّف محرز نباشد، مىتواند با احتياط و تکرار عمل، آن فضيلت را درک کند.
ج) بعد از گذشتن سى روز از ماه شعبان حکم به اول ماه رمضان مىشود هرچند هلال ماه رمضان را نديده باشند، ليکن به شرط آنکه اول ماه شعبان به طريق شرعى ثابت شده باشد وگرنه گذشت سى روز اعتبار ندارد. ليالى متبرّکه‌ى قدر وجود واحد مستمرّ است و در درک فضيلت شب قدر و درک فضيلت ادعيه‌ى خاصه‌ى زمانهاى خاصى از ماه مبارک رمضان، اگر خصوصيت زمان براى مکلّف محرز نباشد، مىتواند با احتياط و تکرار عمل، آن فضيلت را درک کند.
علم به حلول ماه رمضان در ميان روز
16. اگر پيش از ظهر اعلام كردند كه امروز اول ماه رمضان است؛ تكليف روزه آن روز چه مىشود؟
ج) اگر مبطلات روزه را مرتكب نشده، بنابر احتياط واجب بايد نيّت روزه کند و روزه بگيرد و بعداً نيز آن روز را قضا کند و اگر يكى از آنها را مرتكب شده، روزه او باطل است؛ ولى (به احترام ماه رمضان) بايد تا اذان مغرب از كارى كه روزه را باطل مىكند، خوددارى نموده و بعد از ماه رمضان آن روز را قضا كند.
ج) اگر مبطلات روزه را مرتكب نشده، بنابر احتياط واجب بايد نيّت روزه کند و روزه بگيرد و بعداً نيز آن روز را قضا کند و اگر يكى از آنها را مرتكب شده، روزه او باطل است؛ ولى (به احترام ماه رمضان) بايد تا اذان مغرب از كارى كه روزه را باطل مىكند، خوددارى نموده و بعد از ماه رمضان آن روز را قضا كند.
روزه در صورت عدم ثبوت اول ماه
17. اگر تعيين اول ماه رمضان و عيد سعيد فطر به علت عدم امکان رؤيت هلال اول ماه به سبب وجود ابر در آسمان يا اسباب ديگر، ممکن نباشد و سى روز ماه شعبان يا ماه رمضان کامل نشده باشد، آيا براى ما که در ژاپن زندگى مىکنيم، جايز است که به افق ايران عمل کرده و يا به تقويم اعتماد کنيم؟ وظيفه ما چيست؟
ج) اگر اول ماه از طريق رؤيت هلال حتى در افق شهرهاى مجاورى که اتحاد افق دارند، و يا از طريق شهادت دو فرد عادل و يا از طريق حکم حاکم ثابت نشود، بايد احتياط کرد تا اول ماه ثابت شود.
اختلاف نظر مراجع تقليد در ثبوت عيد فطر
18. اگر بين مراجع تقليد در ثبوت عيد فطر، اختلاف پيش آيد، وظيفه مكلف چيست؟ آيا هر مقلّد بايد به نظر مرجع تقليد خود مراجعه كند؟
ج) در ثبوت اول ماه تقليد راه ندارد، بلكه اگر شخص از گفته و اعلام نظر مرجع تقليد، اطمينان به رؤيت ماه پيدا كند، بايد روزه خود را افطار كند و اگر شك داشت، بايد آن روز را روزه بگيرد. لينك منبع.
………………………………………………
رؤيت هلال
اطمينان به تولد ماه نو
19. اگر يقين و اطمينان به تولد هلال و قابل رؤيت بودنش پيدا شود، آيا تکيه و اعتماد بر آن حتى اگر در حال حاضر رؤيت نشود، امکان دارد؟
ج) اگر يقين به تولد هلال و قابل رؤيت بودن آن حاصل شود ـ يعنى به وجود ماه و امکان رؤيتش ـ علم به حلول ماه حاصل شده و آثار اول ماه بر آن مترتب مىشود، هر چند خود شخص فعلاً هلال را نديده باشد.
ملاک داخل شدن ماه جديد
20. ملاک داخل شدن در ماه جديد چيست؟ آيا خارج شدن قمر از تحت‌الشعاع يا خارج شدن آن از محاق است يا اين که با شرط رؤيت هلال با چشم غيرمسلح مى باشد و يا به شرط امکان رؤيتش؟
ج) معيار، خارج شدن ماه از تحت‌الشعاع و امکان رؤيتش ولو با چشم مسلح مىباشد.
ج) معيار، خارج شدن ماه از تحت‌الشعاع و امکان رؤيتش ولو با چشم مسلح مىباشد.
عدم علم به امکان رؤيت هلال
21. اگر يقين به تولد ماه داشته باشيم ولى يقين نداشته باشيم که امکان رؤيتش هست، حکم چيست؟
ج) کفايت نمىکند.
استهلال
22. آيا استهلال در اول هر ماه واجب کفايى است يا احتياط واجب؟
ج) استهلال فى‌نفسه واجب شرعى نيست.
زمان رؤيت هلال
23. همانطور که مىدانيد، وضعيت هلال در آخر يا اول ماه به يکى از حالت‌هاى زير است:
الف. غروب هلال قبل از غروب خورشيد باشد.
ب. غروب هلال مقارن با غروب خورشيد باشد.
ج. غروب هلال بعد از غروب خورشيد باشد.
لطفاً بيان فرماييد کدام يک از حالات سه‌گانه فوق را مىتوان براى تعيين اول ماه به حساب آورد؟
ج) در هر سه فرض، رؤيت هلال براى اثبات حلول ماه قمرى جديد از شبى که پس از رؤيت است کفايت مىکند.
ب. غروب هلال مقارن با غروب خورشيد باشد.
ج. غروب هلال بعد از غروب خورشيد باشد.
لطفاً بيان فرماييد کدام يک از حالات سه‌گانه فوق را مىتوان براى تعيين اول ماه به حساب آورد؟
ج) در هر سه فرض، رؤيت هلال براى اثبات حلول ماه قمرى جديد از شبى که پس از رؤيت است کفايت مىکند.
24. در برخى از کشورها (مثل سوئد) امکان رؤيت هلال ماه شوال پس از غروب خورشيد تا دو سه روز بعد از رؤيت ماه نو در ايران منتفى مىباشد چون در اين مناطق ماه قبل از خورشيد غروب مىکند حال اگر در اين مناطق امکان رؤيت هلال قبل از غروب خورشيد وجود داشته باشد آيا همين مقدار براى اثبات هلال ماه شوال کفايت مىکند يا نه؟
ج) اطمينان به امکان رؤيت هلال پيش از غروب براى اثبات حلول ماه قمرى جديد از شبى که پس از رؤيت است، کافى است.
ج) اطمينان به امکان رؤيت هلال پيش از غروب براى اثبات حلول ماه قمرى جديد از شبى که پس از رؤيت است، کافى است.
اتحاد افق و ملاك آن
25. آيا اتحاد افق در رؤيت هلال شرط است يا خير؟
ج) بلى شرط است.
26. هم افق به چه معنى مىباشد و نقاط هم افق چه نقاطى هستند؟
ج) مراد از «هم افق» مکانى است که از لحاظ امکان يا عدم امکان رؤيت با شهر مورد نظر، همسان باشد.
ثبوت هلال ماه نو در شهرهاى هم افق
27. اگر هلال ماه مبارك رمضان در شهرى ديده شود، آيا در شهرهاى ديگرى كه افق آنها يكسان بوده يا دو ساعت فرق دارند، اول ماه ثابت مىشود يا نه؟
ج) اگر ملازمه‌ى بين بلدين در امکان رؤيت هلال مُحرز باشد، براى شهرهاى ديگر نيز كافى است؛ و صِرف اختلاف در وقت غروب ميزان نيست.
اعتماد بر افق مناطق ديگر
28. اگر روز بيست و نهم ماه در تهران و خراسان عيد باشد، آيا براى افرادى هم که در شهرى مانند بوشهر مقيم هستند، جايز است افطار کنند؟ با توجه به اينکه افق تهران و خراسان با افق بوشهر يکى نيست.
ج) به‌طور کلّى اگر اختلاف بين افق دو شهر به مقدارى باشد که با فرض رؤيت هلال در يکى، هلال در ديگرى قابل رؤيت نباشد، رؤيت آن براى شهرهايى که احتمال رؤيت در آن به‌طور قطع و يقين منتفى باشد، کفايت نمىکند.
رؤيت هلال در بلاد شرقى
29. اگر ماه در انگليس ديده شود، آيا براى مردم کشورهايى که در غرب آن واقع شده است هم ثابت مىشود؟
ج) اگر رؤيت ماه در بلدى ملازم با رؤيت يا امکان رؤيت در بلد ديگر باشد، براى آن بلد ديگر هم کافى است، اما ممكن است در اثر اختلاف زياد در طول جغرافيايى، رؤيت در بلد شرقى ملازم با امكان رؤيت در بلد غربى نباشد.
30. اگر ماه در كشورهاى شرقى رؤيت شود آيا براى كشورهاى غربى خودبه‌خود ثابت مىشود يا خير؟ و حدود آن چيست؟
ج) رؤيت در بلد شرقى گرچه غالباً ملازم با امكان رؤيت به طريق اولى در بلد غربى است، ليكن گاهى به ملاحظه‌ى اختلاف زياد در طول جغرافيايى، چنين ملازمه‌اى منتفى است؛ و معيار كلّى ملازمه‌ى بين بلدين در امكان رؤيت هلال است.
هم عرض بودن مناطق در رؤيت هلال
31. شمال كانادا در عرض جغرافيايى انگليس قرار دارد، آيا با انگليس هم‌افق است؟
ج) صِرف هم‌عرض بودن كافى نيست، بلكه ميزان ملازمه بين رؤيت در يك بلد با امكان رؤيت در بلد ديگر است.
ج) صِرف هم‌عرض بودن كافى نيست، بلكه ميزان ملازمه بين رؤيت در يك بلد با امكان رؤيت در بلد ديگر است.
اشتراك دو منطقه در شب
32. اگر يقين و اطمينان به تولد هلال و قابل رؤيت بودنش در غير كشور مكلّف پيدا شود، در صورتى كه آن كشور با كشور مكلّف در بخشى از شب مشترك باشد، آيا مىتوان به اين رؤيت ترتيب اثر داد؟
ج) صِرف مشترك بودن دو كشور در بخشى از شب، براى اشتراك حكم كفايت نمى‌‌كند.
ملاك رؤيت هلال
33. رؤيت ماه نو با ابزار چه حکمى دارد و آيا رؤيت تصوير هلال ماه با استفاده از دوربين مخصوص و انعکاس نور و بازخوانى اطلاعات ضبط شده توسط رايانه، براى اثبات اول ماه کفايت مىکند؟
ج) رؤيت با وسيله، فرقى با رؤيت به طريق عادى ندارد و معتبر است. ملاک آن است که عنوان رؤيت محفوظ باشد. پس رؤيت با چشم و با عينک و با تلسکوپ محکوم به حکم واحدند. اما در مورد انعکاس به رايانه که درآن صدق عنوان رؤيت معلوم نيست محل اشکال است.لينك منبع.
………………………………………………
شهادت دو فرد عادل به رؤيت هلال
شهادت به رؤيت هلال توسط دو عادل
34. اگر چند نفر عادل شهادت بدهند كه دو نفر عادل ماه را ديدهاند؛ آيا اول ماه رمضان يا شوال ثابت مىشود؟
ج) خير، بايد دو نفر عادل خودشان براى انسان شهادت بدهند كه ماه را ديدهاند و اگر رؤيت ماه را با واسطه نقل كنند، كافى نيست؛ مگر آنكه از گفته آنان، اطمينان به رؤيت هلال پيدا شود.
اختلاف بيّنه در رؤيت هلال
35. اگر بين علماى يک شهر راجع به ثبوت هلال يا عدم آن اختلاف رخ دهد و عدالت آنها هم نزد مکلّف ثابت بوده و به دقت همه آنها در استدلال خود مطمئن باشد، وظيفه واجب مکلّف چيست؟
ج) اگر اختلاف دو بيّنه به‌صورت نفى و اثبات باشد، يعنى يکى مدعى ثبوت هلال و ديگرى مدعى عدم ثبوت آن باشد، اين اختلاف موجب تعارض دو بينه و تساقط هر دو است، و وظيفه مکلّف اين است که هر دو نظر را کنار گذاشته و درباره افطار کردن يا روزه گرفتن به آنچه که مقتضاى اصل است، عمل نمايد.
ولى اگر بين ثبوت هلال و عدم علم به ثبوت آن اختلاف داشته باشند، به اين صورت که بعضى از آنها مدعى رؤيت هلال باشند و بعضى ديگر مدعى عدم مشاهده آن، قول کسانى که مدعى رؤيت هلال هستند، در صورت عادل بودن، حجت شرعى براى مکلّف است و بايد از آن متابعت کند، و همچنين اگر حاکم شرعى حکم به ثبوت هلال نمايد، حکم وى حجت شرعى براى همه مکلفين است و بايد از آن پيروى کنند. لينك منبع.
………………………………………………
اطمينان پيدا كردن به رؤيت هلال
اعلام رؤيت هلال از راديو و تلويزيون
36. اگر هلال ماه شوال در يک شهر ديده نشود، ولى تلويزيون و راديو از حلول آن خبر دهند، آيا کافى است يا تحقيق بيشترى واجب است؟
ج) اگر مفيد اطمينان به ثبوت هلال گردد يا صدور حکم به هلال از طرف ولى فقيه باشد، کافى است و نيازى به تحقيق نيست.
حدس به رؤيت از گفته ديگران
37. اگر از گفته عدهاى حدس بزنيم كه فردا عيد فطر است، آيا مىتوانيم روزه بگيريم؟
ج) تا هنگامى كه براى شخص اطمينان پيدا نشود كه فردا عيد فطر و اول شوال است، نمىتواند روزه را افطار كند.
اطمينان به صحّت محاسبات نجومى
38. اگر اطمينان شخصى به صحّت محاسبات نجومى در تولد ماه و قابل رؤيت بودنش با چشم عادى (غيرمسلح) حاصل شود، آيا مىشود در اثبات ماه رمضان يا عيد مثلاً بر اين اطمينان اعتماد کرد؟ مخصوصاً اگر چنين گفته‌اى از متخصصين و اهل خبره در اين خصوص صادر شده باشد.
ج) صِرف اطمينان به صحت محاسبات نجومى اعتبارى ندارد؛ ولى اگر اطمينان به وجود هلالِ قابل رؤيت حاصل شود، بايد شخص بر اين علم و اطمينان خودش ترتيب اثر دهد.
تبعيت از دولت غير اسلامى در رؤيت هلال
39. اگر تبعيت از اعلام رؤيت هلال توسط يک دولت جايز شد، و آن اعلام معيارى علمى براى ثبوت هلال سرزمين‌هاى ديگر را تشکيل دهد، آيا اسلامى بودن آن حکومت شرط است، يا اينکه عمل به آن حتى اگر حکومت ظالم و فاجر هم باشد، ممکن است؟
ج) ملاک در اين مورد، حصول اطمينان به رؤيت در منطقهاى است که نسبت به مکلّف کافى محسوب مىشود.
تبعيت از اهل سنت در رؤيت هلال
40. آيا تبعيت از عربستان سعودى در تعيين روز دهم ذى حجه (عيد قربان) واجب است؟ يا اين که مىشود در اين مسأله مخالفت کرد؟
ج) براى حجّاج، عمل طبق ثبوت هلال نزد قاضى اهل سنت و حکم به رؤيت آن، مجزى است.
تعيين اول ماه با خصوصيات هلال در شبهاى بعد
41. آيا کوچکى هلال و باريک بودن و اتصاف آن به خصوصيات هلال شب اول، دليل بر اين محسوب مىشود که شب قبل شب اول ماه نبوده، بلکه شب سى‌ام ماه قبلى بوده است؟ اگر عيد براى شخصى ثابت شود و از اين راه يقين پيدا کند که روز قبل عيد نبوده، آيا قضاى روزه روز سى‌ام ماه رمضان را بايد به‌جا آورد؟
ج) مجرّد کوچکى و پايين بودن هلال يا بزرگى و بالا بودن و يا پهن يا باريک بودن آن دليل شرعى شب اول يا دوم بودن نيست، ولى اگر مکلّف از آن علم به چيزى پيدا کند بايد به مقتضاى علم خود در اين زمينه عمل نمايد.
42. آيا استناد به شبى که در آن ماه به‌صورت قرص کامل است (شب چهاردهم) و اعتبار آن به عنوان دليل براى محاسبه اول ماه جايز است تا از اين راه وضعيت يوم‌الشک معلوم شود که مثلاً روز سى‌ام ماه رمضان است و احکام روز ماه رمضان بر آن مترتّب شود، مثلاً بر کسى که اين روز را بر اساس بيّنه روزه نگرفته، حکم به وجوب قضاى روزه شود و کسى هم که به دليل استصحاب بقاى ماه رمضان روزه گرفته، برىءالذمّه باشد؟
ج) امر مذکور حجت شرعى بر آنچه ذکر شد، نيست، ولى اگر مفيد علم به چيزى براى مکلّف باشد، واجب است که طبق آن عمل نمايد. لينك منبع.
………………………………………………
حكم حاكم در اعلام اول ماه
حکم حاکم
43. اينكه گفته مىشود مجتهد بايد در مورد رؤيت هلال حكم دهد تا براى همگان لازم‌الاجرا باشد منظور چيست؟ و چه كسانى را شامل مىشود؟
ج) منظور اظهار نظر و رأى راجع به اول ماه است و صِرف ثبوت ماه نزد وى حكم نيست. و منظور از حاكم، مجتهد جامع‌الشرايط و در درجه اول ولىّ فقيه است.
تبعيت از ولى فقيه بر ثبوت هلال
44. اگر ولىّ امر مسلمين حکم نمايد که فردا عيد است و راديو و تلويزيون اعلام کنند که هلال در چند شهر ديده شده است، آيا عيد براى تمامى نواحى کشور ثابت مىشود يا فقط براى شهرهايى که ماه در آنها ديده شده و شهرهاى هم افق با آنها، ثابت مىگردد؟
ج) اگر حکم حاکم شامل همه کشور باشد، حکم او شرعاً براى همه شهرها معتبر است.
45. همانگونه که مىدانيد اکثر فقهاى بزرگوار پنج راه براى ثبوت اول ماه شوال در رسالههاى عمليه خود بيان کردهاند که ثبوت نزد حاکم شرع در ضمن آنها نيست، بنا بر اين چگونه بيشتر مؤمنين به مجرد ثبوت اول ماه شوال نزد مراجع، روزه خود را افطار مى‌کنند؟
ج) تا حاکم حکم به رؤيت هلال نکرده، مجرد ثبوت هلال نزد او، براى تبعيّت ديگران از وى کافى نيست، مگر آنکه اطمينان به ثبوت هلال حاصل نمايند.
ج) تا حاکم حکم به رؤيت هلال نکرده، مجرد ثبوت هلال نزد او، براى تبعيّت ديگران از وى کافى نيست، مگر آنکه اطمينان به ثبوت هلال حاصل نمايند.
اطلاع به حاكم شرع در صورت رؤيت هلال
46. اگر شخصى هلال ماه را ببيند و بداند که رؤيت هلال براى حاکم شرع به هر علتى ممکن نيست، آيا او مکلّف است که رؤيت هلال را به حاکم اطلاع دهد؟
ج) اعلام بر او واجب نيست مگر آنکه ترک آن مفسده داشته باشد.
اختلاف افق محل حاکم و مقلّد
47. آيا حكمى كه حاکم در خصوص اول ماه صادر مىکند براى كسانى كه افق محل زندگيشان تفاوت زيادى با افق محل آن مجتهد دارد نيز، لازم الاجرا مىباشد؟
ج) حكم حاکم براى بلادى كه بين رؤيت هلال در بلد او و امكان رؤيت در آن بلاد ملازمه نيست، سارى نمىباشد. لينك منبع .
بخش چهارم : استفتائات جديد از حضرت آيت الله خامنه اي
راههاى اثبات حلول ماه
س: اگر چند نفر عادل شهادت بدهند كه دو نفر عادل ماه را ديدهاند؛ آيا اول ماه رمضان يا شوال ثابت مىشود؟
ج) خير، بايد دو نفر عادل خودشان براى انسان شهادت بدهند كه ماه را ديدهاند و اگر رؤيت ماه را با واسطه نقل كنند، كافى نيست؛ مگر آنكه از گفته آنان، اطمينان به رؤيت هلال پيدا شود. لينك منبع.
ثبوت هلال ماه نو در شهرهاى هم افق
س: اگر هلال ماه مبارك رمضان در شهرى ديده شود، آيا در شهرهاى ديگرى كه افق آنها يكسان بوده يا دو ساعت فرق دارند، اول ماه ثابت مىشود يا نه؟
ج) اگر ملازمه‌ى بين بلدين در امکان رؤيت هلال محرز باشد، براى شهرهاى ديگر نيز كافيست؛ و صِرف اختلاف در وقت غروب ميزان نيست. لينك منبع.
رؤيت هلال پيش از غروب
س: در برخى از کشورها (مثل سوئد) امکان رؤيت هلال ماه شوال پس از غروب خورشيد تا دو سه روز بعد از رؤيت ماه نو در ايران منتفى مىباشد چون در اين مناطق ماه قبل از خورشيد غروب مىکند حال اگر در اين مناطق امکان رؤيت هلال قبل از غروب خورشيد وجود داشته باشد آيا همين مقدار براى اثبات هلال ماه شوال کفايت مىکند يا نه؟
ج) رؤيت هلال پيش از غروب براى اثبات حلول ماه قمرى جديد از شبى که پس از رؤيت است، کافى است. لينك منبع.
تأثير چگونگى رؤيت در ثبوت هلال
س: در هنگام هم‌زمانى ماه مبارك رمضان با فصل پاييز و زمستان و شرايط خاص جوّى چگونه مىتوان به رؤيت هلال از طريق چشم غير مسلح اكتفا كرد؟ آيا به لحاظ شرعى مانعى بر سر راه اثبات اين امر از طريق علوم جديد وجود دارد؟
ج) شرط ثبوت هلال، رؤيت با چشم غيرمسلح نيست، بلكه رؤيت با چشم مسلح نيز كافيست، كما اينكه از طريق علوم جديد اگر اطمينان حاصل شود، كافيست. لينك منبع.
اطمينان به تولد ماه نو
س: اگر يقين و اطمينان به تولد هلال و قابل رؤيت بودنش پيدا شود، آيا تکيه و اعتماد بر آن حتى اگر در حال حاضر رؤيت نشود، امکان دارد؟
ج) اگر يقين به تولد هلال و قابل رؤيت بودن آن حاصل شود ـ يعنى به وجود ماه و امکان رؤيتش ـ علم به حلول ماه حاصل شده و آثار اول ماه بر آن مترتب مىشود، هر چند خود شخص فعلاً هلال را نديده باشد. لينك منبع .
نظر مجتهد در مورد رؤيت هلال
س: اينكه گفته مىشود مجتهد بايد در مورد رؤيت هلال حكم دهد تا براى همگان لازم‌الاجرا باشد منظور چيست؟ و چه كسانى را شامل مىشود؟
ج) منظور اظهار نظر و رأى راجع به اول ماه است و صِرف ثبوت ماه نزد وى حكم نيست. و منظور از حاكم، مجتهد جامع‌الشرايط و در درجه اول ولىّ امر مسلمين است. لينك منبع .
عمل مقلدين چند مجتهد به فتواى يکى از آنها در مسأله رؤيت هلال
س: کسانى که از مجتهدين مختلفى تقليد مى‌کنند، آيا مى‌توانند در مسأله رؤيت هلال به فتواى مجتهد واحد عمل كنند يا خير؟
ج) اگر مجتهد جامع‌الشرايط حكم به اول ماه يا آخر ماه نمايد ديگران بايد بدان ملتزم شوند. لينك منبع .
معيار ثبوت رؤيت هلال براى کشورهاى غرب محل رؤيت
س: اگر ماه در كشورهاى شرقى رؤيت شود آيا براى كشورهاى غربى خودبه‌خود ثابت مىشود يا خير؟ و حدود آن چيست؟
ج) رؤيت در بلد شرقى گرچه غالباً ملازم با امكان رؤيت به طريق اولى در بلد غربى است، ليكن گاهى به ملاحظه‌ى اختلاف زياد در طول جغرافيايى، چنين ملازمه‌اى منتفى است. و معيار كلّى ملازمه‌ى بين بلدين در امكان رؤيت هلال است. لينك منبع.
نقش اختلاف افق مجتهد و مقلد در حکم به رؤيت هلال
س: آيا حكمى كه مجتهد در خصوص اول ماه صادر مىکند براى كسانى كه افق محل زندگيشان تفاوت زيادى با افق محل آن مجتهد دارد نيز، لازم الاجرا مىباشد؟
ج) حكم مجتهد براى بلادى كه بين رؤيت هلال در بلد او و امكان رؤيت در آن بلاد ملازمه نيست سارى نمىباشد، بلكه در آن بلاد بايد به حكم حاكم شرعى همان بلاد عمل نمايند. لينك منبع.
چگونگى علم به رؤيت هلال
س: اگر از گفته عدهاى حدس بزنيم كه فردا عيد فطر است، آيا مىتوانيم روزه بگيريم؟
ج) تا هنگامى كه براى شخص اطمينان پيدا نشود كه فردا عيد فطر و اول شوال است، نمىتواند روزه را افطار كند. لينك منبع .
هم عرض بودن مناطق در رؤيت هلال
س: شمال كانادا در عرض جغرافيايى انگليس قرار دارد، آيا با انگليس هم‌افق است؟
ج) صِرف هم‌عرض بودن كافى نيست، بلكه ميزان ملازمه بين رؤيت در يك بلد با امكان رؤيت در بلد ديگر است. لينك منبع.
اختلاف مبدأ و مقصد سفر در رؤيت هلال عيد
س: الف) من در خارج از کشورم زندگى مى‌کنم و در ماه رمضان روزه مى‌گيرم ولى دو روز مانده به عيد در حالى که 28 روز روزه گرفته‌ام، با پروازى که دو ساعت طول مى‌کشد به کشورم برمى‌گردم و در آنجا هلال عيد فطر را مى‌بينم وظيفه‌ام چيست؟
ج) اگر در بدو ورود به وطن مشخص باشد که آن روز شرعاً روز عيد است بايد يک روز، روزه ماه مبارک رمضان را در فرض سؤال قضا کنيد.
ب) اگر در آن كشور 30 روز روزه بگيرم و بعد به کشورم برگردم و ببينم که در آنجا يک روز از زمان گرفتن روزه در ماه رمضان باقى مانده، وظيفه‌ام چيست؟
ج) اگر در جايى که 30 روز، روزه گرفتيد هلال ماه رمضان به طريق شرعى ثابت شده و بعد به کشورى مسافرت کرديد که در آنجا يک روز از ماه رمضان باقى مانده است، در اين صورت روزه گرفتن آن روز بر شما واجب نيست ولى اگر در کشورى که 30 روز، روزه گرفتيد هلال ماه در اول ماه به طريق شرعى ثابت نشده بود، در کشور خودتان روز آخر ماه رمضان را بايد روزه بگيريد. لينك منبع .
شک در شب قدر
س: در محل سكونت من بدون رويت هلال ماه و بصرف گذشتن 30 روز از شعبان جمعه را اول ماه رمضان اعلام نمودند در حالى‌كه اول شعبان هم به تحقيق معلوم نبود لذا استدعا دارد تكليف حقير و ساير دوستان در استفاده از شبهاى پر فيض قدر و قرائت دعاى روزانه و اعمال مخصوص برخى شبها و روزها را معيّن فرماييد.
ج) بعد از گذشتن سى روز از ماه شعبان حکم به اول ماه رمضان مىشود حتى اگرچه هلال ماه رمضان را نديده باشند، ليکن به شرط آنکه اول ماه شعبان به طريق شرعى ثابت شده باشد وگرنه گذشت سى روز اعتبار ندارد. ليالى متبرّکه‌ى قدر وجود واحد مستمر است و در درک فضيلت شب قدر و درک فضيلت ادعيه‌ى خاصه‌ى زمانهاى خاصى از ماه مبارک رمضان اگر خصوصيت زمان براى مکلف محرز نباشد، مىتواند با احتياط و تکرار عمل، آن فضيلت را درک کند. لينك منبع.
ج) بعد از گذشتن سى روز از ماه شعبان حکم به اول ماه رمضان مىشود حتى اگرچه هلال ماه رمضان را نديده باشند، ليکن به شرط آنکه اول ماه شعبان به طريق شرعى ثابت شده باشد وگرنه گذشت سى روز اعتبار ندارد. ليالى متبرّکه‌ى قدر وجود واحد مستمر است و در درک فضيلت شب قدر و درک فضيلت ادعيه‌ى خاصه‌ى زمانهاى خاصى از ماه مبارک رمضان اگر خصوصيت زمان براى مکلف محرز نباشد، مىتواند با احتياط و تکرار عمل، آن فضيلت را درک کند. لينك منبع.
حکم بلاد واقع شده در غرب محل رؤيت هلال
س: اگر ماه در انگليس ديده شود، آيا براى مردم کشورهايى که در غرب آن واقع شده است هم ثابت مىشود؟
ج) اگر رؤيت ماه در بلدى ملازم با رؤيت يا امکان رؤيت در بلد ديگر باشد، براى آن بلد ديگر هم کافى است، اما ممكن است در اثر اختلاف زياد در طول جغرافيايى، رؤيت در بلد شرقى ملازم با امكان رؤيت در بلد غربى نباشد. لينك منبع.
شك در ثبوت رؤيت هلال
س: اينجانب ساکن جده در عربستان هستم. با توجه به اينکه عربستان اول شوال و روز عيد را زودتر اعلام کرد، و من هم راهی برای خارج شدن از شهر برای شکستن روزه نداشتم، بنا را بر عيد گذاشتم و حال نمی‌دانم که آن روز، عيد بوده يا خير؟ تکليف من چيست؟
ج) اگر هلال ثابت نشده بود، حق خوردن نداشته‌ايد مگر اينکه تقيه‌ای در کار بوده است؛ و به‌هرحال اگر اعتقاد داشتيد که آن روز عيد است، فقط قضا بر عهده شما می‌باشد. لينك منبع.
س: اينجانب ساکن جده در عربستان هستم. با توجه به اينکه عربستان اول شوال و روز عيد را زودتر اعلام کرد، و من هم راهی برای خارج شدن از شهر برای شکستن روزه نداشتم، بنا را بر عيد گذاشتم و حال نمی‌دانم که آن روز، عيد بوده يا خير؟ تکليف من چيست؟
ج) اگر هلال ثابت نشده بود، حق خوردن نداشته‌ايد مگر اينکه تقيه‌ای در کار بوده است؛ و به‌هرحال اگر اعتقاد داشتيد که آن روز عيد است، فقط قضا بر عهده شما می‌باشد. لينك منبع.
لينك كوتاه مطلب: https://hadana.ir/?p=13252
*- ضمنا شما مي توانيد مشترك خبرنامه سايت شويد و جديد ترين مطالب را دريافت كنيد.
حكم شرعي ناتوانى در گرفتن روزه
شرايط وجوب روزه از نظر آيت الله خامنه اي
كيفيت نيت روزه چگونه است
كليد: احكام فقهي رویت و ثبوت هلال ماه احكام فقهي رویت و ثبوت هلال ماه احكام فقهي رویت و ثبوت هلال ماه احكام فقهي رویت و ثبوت هلال ماه احكام فقهي رویت و ثبوت هلال ماه احكام فقهي رویت و ثبوت هلال ماه احكام فقهي رویت و ثبوت هلال ماه احكام فقهي رویت و ثبوت هلال ماه احكام فقهي رویت و ثبوت هلال ماه احكام فقهي رویت و ثبوت هلال ماه احكام فقهي رویت و ثبوت هلال ماه احكام فقهي رویت و ثبوت هلال ماه احكام فقهي رویت و ثبوت هلال ماه احكام فقهي رویت و ثبوت هلال ماه احكام فقهي رویت و ثبوت هلال ماه احكام فقهي رویت و ثبوت هلال ماه احكام فقهي رویت و ثبوت هلال ماه احكام فقهي رویت و ثبوت هلال ماه احكام فقهي رویت و ثبوت هلال ماه احكام فقهي رویت و ثبوت هلال ماه احكام فقهي رویت و ثبوت هلال ماه احكام فقهي رویت و ثبوت هلال ماه احكام فقهي رویت و ثبوت هلال ماه احكام فقهي رویت و ثبوت هلال ماه احكام فقهي رویت و ثبوت هلال ماه احكام فقهي رویت و ثبوت هلال ماه احكام فقهي رویت و ثبوت هلال ماه احكام فقهي رویت و ثبوت هلال ماه احكام فقهي رویت و ثبوت هلال ماه احكام فقهي رویت و ثبوت هلال ماه احكام فقهي رویت و ثبوت هلال ماه احكام فقهي رویت و ثبوت هلال ماه احكام فقهي رویت و ثبوت هلال ماه احكام فقهي رویت و ثبوت هلال ماه احكام فقهي رویت و ثبوت هلال ماه احكام فقهي رویت و ثبوت هلال ماه احكام فقهي رویت و ثبوت هلال ماه احكام فقهي رویت و ثبوت هلال ماه احكام فقهي رویت و ثبوت هلال ماه احكام فقهي رویت و ثبوت هلال ماه احكام فقهي رویت و ثبوت هلال ماه احكام فقهي رویت و ثبوت هلال ماه احكام فقهي رویت و ثبوت هلال ماه احكام فقهي رویت و ثبوت هلال ماه احكام فقهي رویت و ثبوت هلال ماه احكام فقهي رویت و ثبوت هلال ماه احكام فقهي رویت و ثبوت هلال ماه احكام فقهي رویت و ثبوت هلال ماه احكام فقهي رویت و ثبوت هلال ماه احكام فقهي رویت و ثبوت هلال ماه احكام فقهي رویت و ثبوت هلال ماه احكام فقهي رویت و ثبوت هلال ماه احكام فقهي رویت و ثبوت هلال ماه احكام فقهي رویت و ثبوت هلال ماه احكام فقهي رویت و ثبوت هلال ماه احكام فقهي رویت و ثبوت هلال ماه احكام فقهي رویت و ثبوت هلال ماه احكام فقهي رویت و ثبوت هلال ماه احكام فقهي رویت و ثبوت هلال ماه احكام فقهي رویت و ثبوت هلال ماه احكام فقهي رویت و ثبوت هلال ماه احكام فقهي رویت و ثبوت هلال ماه احكام فقهي رویت و ثبوت هلال ماه احكام فقهي رویت و ثبوت هلال ماه احكام فقهي رویت و ثبوت هلال ماه احكام فقهي رویت و ثبوت هلال ماه احكام فقهي رویت و ثبوت هلال ماه احكام فقهي رویت و ثبوت هلال ماه احكام فقهي رویت و ثبوت هلال ماه احكام فقهي رویت و ثبوت هلال ماه احكام فقهي رویت و ثبوت هلال ماه احكام فقهي رویت و ثبوت هلال ماه احكام فقهي رویت و ثبوت هلال ماه احكام فقهي رویت و ثبوت هلال ماه احكام فقهي رویت و ثبوت هلال ماه احكام فقهي رویت و ثبوت هلال ماه احكام فقهي رویت و ثبوت هلال ماه احكام فقهي رویت و ثبوت هلال ماه احكام فقهي رویت و ثبوت هلال ماه احكام فقهي رویت و ثبوت هلال ماه احكام فقهي رویت و ثبوت هلال ماه احكام فقهي رویت و ثبوت هلال ماه احكام فقهي رویت و ثبوت هلال ماه احكام فقهي رویت و ثبوت هلال ماه
