آیا ما حق داریم مسائل مختلف علوم را با آیات قرآنى منطبق سازیم

تطبيق مسائل علمى با آيات قرآن

پرسش : آیا ما حق داریم مسائل مختلف علوم را با آیات قرآنى منطبق سازیم؟

پاسخ اجمالی:

در تطبیق مسائل علوم با قرآن سه نظریه وجود دارد: برخی راه افراط را پیموده و به بهانه خدمت به قرآن، آیات آن را با کم ترین تناسب، بر فرضیات علمی تطبیق دادند. این کار نه تنها خدمت به قرآن نیست بلکه مایه بی اعتباری آن است. دسته دوم راه تفریط را پیموده و معتقدند حتی در مسلماتی که با برخی از آیات هماهنگ باشند نیز نباید تطبیقی صورت گیرد. اما راه صحیح حد وسط است که می گوید: در مسلمات علمی که با دلالت صریح آیات قرآن هماهنگ است این توافق نشانه عظمت قرآن است.

پاسخ تفصیلی:

در اینجا سه نظر مختلف وجود دارد:

بعضى چنان راه افراط را در این قسمت در پیش گرفته اند که آیات قرآنى را با کمترین تناسب بر فرضیات علمى (نه حقایق مسلم و قطعى علوم) تطبیق کرده و به گمان خود از این راه خدمتى به شناسایى قرآن نموده اند. 
در حالى که امروز ما مى دانیم این کار اشتباه بزرگى است و نه تنها خدمتى به قرآن محسوب نمى شود؛ بلکه مایه بى اعتبار نمودن قرآن است؛ زیرا فرضیات علمى (نه قوانین مسلم آن) پیوسته در حال دگرگونى و تغییر است و تطبیق واقعیت هاى ثابت قرآن بر یک سلسله امور متحوّل و متغیّر و مشکوک یا مظنون، نه منطقى است، نه خدمتى به علم و نه خدمتى به مذهب.
دسته دوم کسانى هستند که راه تفریط را پیموده اند و معتقدند در هیچ مورد حتّى در مسلّمات علمى هر چند با تعبیرهاى صریح قرآن هماهنگ باشد، نباید چنین تطبیقى صورت گیرد؛ ولى این تعصب و جمود نیز دور از منطق و خالى از دلیل است.
راه صحیح در اینجا حدّ وسطى میان این دو نظریه انحرافى است. ما اگر از محیط فرضیه ها قدم به بیرون بگذاریم و در جریان قوانین علمى که با دلایل قطعى یا مشاهدات مسلم ثابت شده است وارد شویم، و دلالت آیات قرآن در این امور، صریح و روشن باشد چرا از تطبیق این مسائل بر آیات قرآن، امتناع کنیم؟ و چرا از این توافق که نشانه عظمت این کتاب آسمانى است وحشت داشته باشیم؟
چه مانعى دارد که قرآن در بحث هاى توحیدى و خداشناسى و مسائل تربیتى، از روى یک سلسله حقایق علمى که در آن زمان کاملا ناشناخته بوده به وضوح پرده بردارد، و پیروان خود را در جریان آن بگذارد که علاوه بر نتایج توحیدى و اخلاقى، نشانه اى بر حقانیت قرآن، و هم راهگشاى علوم و دانش ها باشد؟(1)

پی نوشت:
(1). گردآوري از کتاب: پيام قرآن‏، آيت الله العظمى ناصر مكارم شيرازى، دار الكتب الاسلاميه‏، تهران‏، 1386 ه. ش‏، ج 8، ص 144.